|
LOK'ALURİ NENAPEK ĞURAŞMEDGİNOBAS RENAN
Kianaşi 7.000 lok’aluri nenapeş didopek na moxtasunon oş3’anuras, oşkendaşen kogoindinasunonan. Çkinerk’oçepek, bio-çkvanerobaş oçumu şeni, k’ult’ura mutepeşi k’ala nananenapeşi k’ap’et’işi oçumu dvaç’irs ya zop’onan. Lok’aluri nenapek, kianaşi bio-çkvanerobaş oçumu şeni moderniuri ilimis misali aqopinen. Çkinerk’oçepek, ar raionis na skidun lok’aluri ok’obğalepeş nat’ura k’ala obodinu mutepeşik ilimis çk’ua meçamoni met’odi konaçen do xolo moderniuri gomorgvaş oçumuş t’ek’nik’apesti anonimiuri t’ek’nik’apeşen şvela yazden eşo cgiroburot muşi şeni ya zop’onan. Edo aşo oqopinot osimadu mutepeşişi k’ap’ulas k’ap’et’işi dodgiturnan.
Kianaşi nenapeş tema şeni oxandupepe na ikips int’erna3ionaluri ok’oxtalaş organiza3ia na ren Terralinguak, kianaşi nenapeş xarit’ape k’ala mzgudapeş do skindinapeş bio-çkvanerobaş xarit’apek artikartis mengaperi kort’es ya zop’ons. 3’opxas, mzguda do skindinapek irişen dido na skidunan Amazoni va na Ağani Gine steri t’erit’oriapes, lok’aluri nenapeş rak’amiti umosi gvalo oqopinot na rt’u mç’ipaşaşi koxoi3’onu. Am hip’ot’ezişi noğirak, nenak k’oçepeşi nat’ura k’ala k’oordinasioni mutepeşişi ar çodina ren do aşo iqvaşi mzgudaş do skindinaş çkvanerobati umosi na iqven t’erit’orias, lok’aluri nenapekti gvalo iqvenan. Goşogora na qu Terralinguaşi organiza3iaş dudmaxvencik, lok’aluri xalk’epeş k’ult’ura mutepeşişi oçumu, entepek na skidunan do elan3axeri na renan gomorgva mutepeşişi oçvalusti p’ozit’ivuri faida aqvasunon ya zop’ons.
K’anadaş let’ap’es na skidun ar mç’itat’k’eburepeş psikepeşen na renan Senakipek mt’k’alepunape k’ont’roloburot doç’upt’erenan. Aşopeten mt’k’alepunapek diağanmordalinet’eren do xolo oç’k’omaleş skindinapeş oç’oputi disubukinet’eren. Arçkva xolo, ncapes p’at’işi na konadagen glaxa munt’urepekti nik’arbinet’eren am fentiş oxmarute. Uk’açxe, ar indust’riaş fabrik’ak, mt’k’alepunaş oxmaru muşik’ele kezduşk’ule am mç’itat’k’eburepeş psikepeş k’oçepekti mcveşeburot nat’uraluri skidala mutepeşi konaşkverenan, noğapeşa mendaxterenan do konibargerenan. Mara, am sakvarişi martali uk’uli kogamaxteren oşkendaşa. Mç’itat’k’eburepek na ikipt’es k’ont’roloburot mt’k’alepunapeş oç’umu na konişkvinu 1990 3’anapeşen andğalepeşakis, mt’k’alepunapes na konidagu ar maqaqişi ç’eşidik 30.000 km2 mt’k’alepuna nok’arbu. Am p’aramiti şeni çkinerk’oçepeşi k’ritiği aşo ren, nat’uraluri mzgudaş ok’oxtale k’ala muç’oşi na skidasunonan na var uçkins moderniuri firmapek, mt’k’alepunas k’ainobaş ucgişi p’at’inoba komuğes. Oş3’anurepeşen doni em raionis na skidut’es mç’itat’k’eburepek, mt’k’alepunape k’ont’roloburot muşeni na ç’upt’es gvalo cgiro mç’ipaşaşi oxoi3’onu do xolo entepek egere lok’aluri dixa mutepeşi va naşkumeret’esk’oni gvalo oqopinot albatobate em t’k’alepunapek va nik’arbinasunt’u.
Amerik’aş jilentunaşi Vaşingt’oni regionis na skidun Tulalip do Yakimaşi psikepek, P’asifik’aş Ok’ianusişi somoniş çxomite iskedinenan. Am psikepek somonişi çxomis muç’o eşo toli mutepeşis steri o3’k’edurnan, uxezmet’upan, xususurot oç’opupan do ç’k’omupan. Doloxe mutepeşis somonişi xelobaş ç’andape na 3’opxups am mç’itat’k’eburepeş psikepek, çxomi şeni leksepe ç’arupan, mgarape ibirapan çxomepes muç’o eşo guri mutepeşişi gverdi steri. Mara, edo xolo am raionişi beciti sek’t’ori na ren indust’rialuri maçxomelobak somonişi çxomi nok’arbinu. Somoni p’op’ulasionişi oç’it’anute mç’itat’k’eburepeş skidal3’k’ortoli mutepeşiti p’at’işi şaras kae3’alu. Çodinaşi tkvalate doptkvat na, Amerik’aş em regionişi federaluri hukumetis, em raionis somonişi maoç’opinoba şeni mç’itat’k’eburepeşa xususurot ar k’anonişi gamağimu dvaç’ireret’u do entepekti kogamiğes.
Arçkva xolo ar p’aramititi Taylandişen miğunan. Am dobadonas, Mekong coxoni ğalis na skidun do t’ani muşi sum met’roşen didi na iqven, kianaşi irişen didi loqaş3’k’ariş çxomi Mekong sazanişi oçumu şeni mcveşi t’ek’nik’apek ixmarinen. Taylandişi maçxomepek, am çxomişi oç’opu, k’oçis bela mumers ya oqopinot isimadupan do egere iç’opu na belaşen moşletinu şeni xususurot ok’oxtalepe 3’opxupan. Taylandişi hukumetik; am çxomiş p’op’ulasioniş rak’ami eşo gvalo oç’it’anuşi p’at’inobaşen oşletinu şeni, xalk’iş ocerupeş okaçaburot mcveşi oçumuşi fentepes mç’ipaşaşi mxuci meçaps. Edo eşopete, çkvaneri ar ğalis na skidun 1.200 k’at’egoriaşi çxomikti kogoişletinu.
|
TÜRKÇE
