|
MUÇ'O AR DUDK'ANONİ DOMAÇ'İRENAN?
Dudk’anoni, oxen3aleşi temeluri organiza3iapek muç’o ixandasunonan na o3’iraps namtini terepes ç’areli, namtini terepesti uç’areli generalurot k’abuli xveneri k’aidepeşi k’orobğa ren. Dudk’anoni, oxen3aleş oktalaşi st’ili na oçkinapaps temeluri k’anoni ren. Edo xolo dudk’anoni na itkven am t’ekst’iten k’oçepeşi temeluri hak’k’epe do oxoşkvinobape iteminat’inen. Turkiaş Resp’ublik’aşi andğaneri Dudk’anoni, 1982 3’anaşi Dudk’anoni oqopinot na içkinen t’ekst’i ren. 12 St’aroşina 1980 tariğoni darbeş k’ule xazireli na ren do 18 Gimua 1982 tariğis referandumi k’ala k’abuli oxvenuten tatbik’ineri ren. 1980-1983 3’anapeşi şkas oktala xes na uğut’u askeruli cuntaş maktaleşk’elen ç’areli ren. 1982 3’anaşi Dudk’anoniş namtini temape, 2001 3’anas do çodinurot 2004 3’anas Avrop’aş Artobaşi reformepeşi şeni ktireli ren.
Turkiak nanç’inerot 200 3’anaşen doni Dudk’anoni do emuşa mek’ireli demok’rasi muşi gorups. Kianas demokrasi k’ala iktalen ya na itkven ar teres aşo ginz’e oraş doloxe ti-muşişa memskvaneri ar Dudk’anoni uoz’iramu guriş meç’voni ar xali ren. Turkias Dudk’anoni oç’arinuş ist’oria 19. oş3’anuraşi maartani gverdişakis uk’unikten. 1808 3’anas Senedi İttifak’i k’ala na gyoç’k’u Dudk’anoniş ogoruşi mertebepe aşo ren; 1839 tariğoni Gulhaneşi Hati Humayuni, 1876 tariğoni K’anuni Esasi, 1921 tariğoni Teşkilat’i Esasiyeşi K’anoni, 1924 3’anaşi Dudk’anoni, 1961 3’anaşi Dudk’anoni do 1982 3’anaşi Dudk’anoni. Mara Turkias andğaneri ndğaşakis ti-muşişa memskvaneri ar resp’ublik’uri dudk’anoni var axvenu!
Dudk’anonis, na3iaşi t’radi3ia do adetepeşa, so3iaşi ist’orialuri paxapeşa, so3ialuri do ek’onomiuri st’rukt’uraşa, k’ult’uruli k’imeti do normepeşa, dobadonaşi mk’ule do ginz’e vadeloni na3ionaluri noğirapeşa ahenk’uri oqopinu dvaç’irs. Dudk’anonis “Turki” vardo “dobadonamşine” t’ermini oxmarinu, p’olit’ik’uri hak’k’epes jin na ren despot’uri xali do k’ult’uruli hak’k’epeş temas na ren şkurnacoba oelastik’u, Dudk’anoni “dobadona-adami-oxen3ale” yado xveneri ar t’ekst’işen oqopinu, Dudk’anonis çkar inst’it’ut’is varna ğirsis meşruiet’i mogapuşi endişe uoqopinu unon. Hakimiet’i, dobadonamşine do sek’ularizmiş t’arifiş oktiru, mebusepeşi uelaçamuş om3ikanu, oxen3aluri unk’ilapeşa amiri mutepeşişi izni vart’aşa omaxkemu, P’rezident’iş otainuşi menceliş dvark’inu, Askeruli Mağali Şura, Mehakimepe do Mesavepeşi Mağali K’onseişi k’ararepe maxkemeşi k’ont’roliş gon3’k’imu uk’ors. P’rezident’ik oxen3ale na otemsilaps şeni direkt’ot xalk’işk’elen o3xunu nomskun. Jur k’eleni maxkemeşi sist’ema naşkvinu do ar k’eleni maxkemeşi sist’ematen noqonu, askeruli maxkemepe do askeruli Yargitayi genk’ilu unon. Askerepeşi xeşen oput’uri speropes na uğunan selahiet’i ezdimu do “Oput’uri Poli3ia” o3’opxu dvaç’irs. K’oçepeşi ok’atinuş monz’inu şeni ağani dudk’anonis “3ent’ruli” vardo “lok’aluri” oktalaşi gagnapaten oxaziru unon. Religiaşi k’ult’ura do etik’aşi çkinaş gurapa omordinu do mecburoba muşişa naqonu uk’ors. Gamantanu do gurapaşi hak’k’iş utefrik’uten k’arta adamişa meçamuş oxor3elu dvaç’irs.
Sivili, demok’rat’iuri, adamiş hak’k’epeşi standart’epe int’erna3ionaluri sevieşa na yonç’aps, oxen3aleşi inst’it’ut’epeşi oşkendas na ren k’ont’akt’i p’arlament’uri regimişa nak’aeli na 3’opxups, so3iaşi k’arta burmes xe na mudumers, mak’aturoni, gon3’k’imeri do didoperi ar dudk’anoni oç’aru unon. Çodinurot ağani dudk’anonis, demok’rat’iuri so3iapeşi elan3axeri organiza3iape na ren p’olit’ik’uri p’art’iape, so3iaşi sivili organiza3iape do p’rofe3iaşi organiza3iape k’ala artot do Avrop’aş Artobaşi normepe do K’openhagişi k’rit’erepeş landes o3’opxinu dvaç’irs.
|
TÜRKÇE
