DUDBUT'K'A

8 MİRK'ANİ DO MAAMAGE AR LAZİ OXORCA

K’ap’it’alizmik na yoçkindu ağani omralobaşi artikartisobak oxorcalepeti fabrik’a do at’olyepes omralus ok’atu. Maamage oxorcalepeş hak’k’i mutepeşi şeni, ok’vak’idinuşi moç’k’va yado 8 Mirk’ani 1857 tariği ik’abulinen. Amerik’aşi Ok’ant’aleri Oxen3alepeşi noğa Ağan York’is k’onfek’sioni do t’ekst’iluri fabrik’apes na ixandept’u 40.000-şen met’a maamagepek, 14-15 saat’i na mek’ilapt’u dulyaşi şart’epe on3’uranu do dak’lineri xeşpasepe monz’inapu şeni, na qves grevis p’oli3iak nank’ap’u. Nank’ap’a di3xironi iqu. Am nank’ap’aşi oras, gamaxtu ar didi oç’va. Didopeten oxorca, 129 maamagek şuri muşi meçu Ğormotis. 1910-s, K’op’enhagenis ok’oxtimeri Majurani İnt’erna3ionalişa mek’ireli ok’oxtalas, Clara Zetkinik am oç’vas na ğuru maamage oxorcalepeşi gonoşine do ok’vak’idinape muşi oskedinu şeni, ndğa 8 Mirk’ani, Maamage Oxorcalepeşi Kianuri Ndğa oqopinot ixvaminas yado nuteklifu. Am teklifi ik’abulinu.

8 Mirk’ani, iptinerot 1921-s, ”Maamage Oxorcalepeşi Ndğa” coxoten ixvaminu. Ok’ok’ateri Na3iapeşi Organiza3iak ognapu 3’ana 1975 “Oxorcalepeşi Kianuri 3’ana”. Meqonerotti, 16 Mariaşina 1977-s, 8 Mirk’anis goink’vatinu “Oxorcalepeşi Kianuri Ndğa” oqopinot oxvaminuşa. Turkiasti, 1975-s “1975-Turkiaşi Oxorcaluri 3’ana”şi k’ongresi i3’opxinu. 1980- şakis gurişxeleba do maana muşiten xvamineri 8 Mirk’ani, malimuri darbeşi muşenobaten otxo 3’anaş morgvalis var molişinu. 8 Mirk’ani 1984 tariğişen doni na ixvenu ok’oxtalape umaanoni ofi3ialuri lafepe na ijurinu, amagi do maamagepeşen do muşi ist’oriaşen mendraneri, ç’it’a grup’uri fet’işizmi na nirçapinu rit’uelepeşen met’a mutu var t’u. Mtini tkvalaten, çkini maamage oxorcalepeti; dulyaşi k’anoni, sendik’a, sigorta do sendik’aluri hak’k’epe na var uğut’u p’eriodepeşen geç’k’uten, int’erna3ionaluri k’ap’it’alizmis nodgitinu şeni ok’vak’ides. 8 Mirk’anis entepekti ar maana nuk’ates. İzmiris k’ideri İnglisur-Amerik’anur mali Glen Tobaccos na o3’ires ok’vak’idinu ren dobadona çkinişi timo3’ondoba. İzmirişi Madulyepeş Sendik’aşi Artobaş akt’ivist’i Safiye Topçuoğluk 1929 3’anas, na ixandept’es Fabrik’a Glen Tobaccos, na 3’opxes “Oxorcaluri Sendik’aşi K’omit’et’i” ren amagişi ist’oriaşi irişen maanoni gverdepeşen ar teri.

Am 3’anapes var t’u dulyaşi k’anoni. Oxanduşi orape mek’ilapt’u 12 saat’i. Moşvacinoni ndğa var t’u. Oxorcalepes var uğut’es dorinoburi hak’k’epe. Me3’k’apuraşi indek’si var t’u. Sendik’a var t’u. Amuşen met’a, 3 Mirk’ani 1925 tariğis, Şeyx Saitişi tiezdobaşi muşenobaten xe3alak na gamoçkveret’u Takriri Sukunişi K’anonik gza var meçapt’u k’arta ç’eşidi madulyuri k’ank’alas. Turkiaşi em şart’epes, hak’k’uri ok’vak’idinus, m3xadelot ar guramoba dvaç’irt’u. Ar sendik’a ok’iduşi k’abğas na rt’u İzmirişi Madulyepeş Sendik’aşi Artobaş akt’ivist’epeşen (Suxeyla) Safiye Topçuğlu, (Maloş) Makbule İzmirli do (Sokuri) Melek Topçuoğluk, Glen Tobaccos na go3’oncğones do Turkiaşi na içkinen iptineri oxorcalur maamageş nodgitoba aşo moirdu: Oxarcalepes oxvenapapt’es, k’oçepek na var ikipt’es dulyape, mara entepes, k’oçepes na niçinet’u geç’arelişen ç’it’a geç’areli niçinet’u. 1929-s, omralobaşi sezonişi irişen met’a dulyoni ndğalepes, ar tutaçxas, ç’umani saat’i vitis, oxorca maamagepe kogeç’k’es doxeduşi grevis. Entepes go3’oncğonapt’u Safiye Topçuoğluk. Fabrik’aş but’k’aşi k’ortas, svas na xert’u mgvaneri ar oxorcak na okaçapt’u ç’it’a dovizis Turkuliten aşo noç’art’u : “Xeşpasi çkinis monz’inu vak’vant oşis vititen.” Am ak’vanda jur alboniten, hem ağani Turkuli alboniten hemti Osmanuri alboniten ç’areli rt’u. Ağani Turkuli alboniten Safiyek, Osmanuri albonitenti Melekik ç’areret’u. Oxorcalepe doxuneri rt’es do çkar mutu var zop’ont’es. Xvalot dovizi do Safiye no3’irapt’es k’iti mutepeşiten. Am grevişen na aşkurinu p’at’ronik oxorca maamagepeşi matemsilepe k’ala ok’uiğarğalu. Oxorca maamagepeşi ak’vandape jur do gverdi saat’i şk’ule ik’abulinu. Xeşpasişi manz’ina k’oçi maamagepesti niçinu. Murenki, grevişi go3’oncğonerepe omimninu.

Noğira mutepeşi; Xalk’işi Resp’ublik’uri P’art’iaşi ar p’art’iloni xe3alak na o3’irapt’u t’abelaşi k’erk’ela var, hak’k’i mutepeşi eç’opu şeni sendik’a ok’idu na rt’u, İzmirişi Madulyepeş Sendik’aşi Artobaş akt’ivist’epeşen na rt’u, Glen Tobaccoş grevişi go3’oncğoneri Safiye Topçuoğlu rt’u, oxandu şeni Otineşi oput’e K’uzik’aşen 3arobaşi Rusiaşa na ideret’u kovaliş furnişi ust’a magibale do ma3omepeşen Ali Ust’asi berepeşen ar teri. 1909-s, Rusiaşi noğa St’avrop’olis dibadu. Oncironi n3’opulas ik’itxu. Na ik’itxu n3’opulas p’ioneri do k’omsomoli iqu. Ti-muşişen 3’oxle Sovietari dobadonaşen moxtimeri umçane cuma muşi İbrahim Topçuoğlu do baba muşi Ali Topçuoğlu k’ala artot İzmiris kodibargu. Safiye Topçuoğlu iqu İzmirişi delegat’i (TKF) Turkiaşi K’omunist’uri P’art’iaşa 1932-s do şkaguroni k’omit’et’işi maktaluri mak’aturobaşa i3xunu do oktalobaşi k’omit’et’isti misia niçinu. Sendik’alist’uri akt’iuroba muşişi muşenobaten, na itevkifinasen oxo3’onuşi, astaxolo menyaş gale gamaxtu. 1936-s goiktu Mp’olişa. Urumişi N3’opulaşi mamgurapalepeşen Menteşoğlu k’ala ikimocu. 1946 şi 3’anas Turkiaşi So3ialist’uri P’art’iaşa milit’anepe muşi nok’atu. “Gerçek” (“M3xade”) coxoni ar gazeta gamoçkvu. Kimoci muşik şuri muşi Ğormotis meçuşi, majurani kimoci muşi Medet Aslani k’ala ikimocu. Medet Aslani doğuru 3’ana 1975 şi moç’k’vas. 19 3’ilva 1975 tariğis k’vazali k’ele muşis felci na ağodu Safiye Topçuoğluk, Mp’oliş Universit’et’işi Cerraxpaşaşi Medi3inuri Fak’ult’et’işi Norologiaşi K’linik’i do Bulgarişi Oxzabunes şvela aqu. Ok’ule İzmirişa mendiqoninu. 21 K’undura 1976-s, şuri muşi Ğormotis meçu. Cenaze muşi, 22 K’undura 1976 tariğis, cuma do megabrepe muşişk’elen meçeti Tepecikis na ixvenu religiuri 3eremonia şk’ule, İzmiris let’as niçinu.