|
DAĞİSTANİŞİ RESP'UBLİK'A
Dağistanişi Resp’ublik’a, Rusiaşi Federasionişa mek’ireli ar resp’ublik’a ren. Yulva muşis zuğa Hazari, olande muşis K’almuk’iaşi Avt’onomiuri Resp’ublik’a, gulva do olandegulva muşis Çeçenistani, omjoregulva muşis Okortule do omjore muşisti Azerbaycani ren. Nak’onoba 2.950.000, dixaşzoma 50.278 km², nananoğa Maxaçk’ale na uğun dobadonaşi beciti majura noğape ren, Derbent, Kizilyar, Kizilyurt, İzberbaş, Buynak, Kaspiy do Hasavyurt.
Xalk’epeşi do nenapeşi dobadona Dağistanis, 8 vitoşi 3’aneri ist’oriuli do k’ult’uruli anderi uğun. Oşkandari k’ult’ura, anane do dini na uğunan Dağistanişi xalk’epe, İ.3’. 6. oş3’anuras Albaniaşi Federasioniş doloxe skidut’es. İ.3’. vitoşoni 3’anapes Albaniaşi doloxvuk, regionuri xalk’epe xark’epeş k’elen oişgaluşa, germapeşa dobarguşa do kiana k’ala k’ont’akt’iş mek’vatuşa edo xolo izolasionişi çodinas mutepeşi timoşletineri p’olit’ik’uri xe3alaş gedginuşa nusebebu. 20 3’anağani 1921 tarixis Rusiaşi Federat’iuri Sovieturi Sosialist’uri Resp’ublik’aşa mek’ireli Dağistanişi Avt’onomiuri Sovieturi Sosialist’uri Resp’ublik’a coxote kogeidginu. Sovieturi Artobaş goşobğuş k’ule Rusiaşi Federasioniş doloxe Dağistanişi Resp’ublik’a yado coxo kezdu.
Dağistanis geografiurot xut k’orta uğun. Maarta k’ortas K’avk’asiaşi germape do Dağistanişi doloxeni p’lat’o ren. Majura k’orta, maarta k’ortaşi olandeş k’ele mağaloba muşi 920 met’re k’onari na ren do rak’anepeşen na 3’opxun golonsvareli majura germape ren. Germape k’ala zuğa Hazarişi şkas armt’k’o zuğap’iciş zenik masuma k’orta 3’opxups. P’et’roli do gazi na gamulun am zeni na imçiranen sotis na geoç’k’aps maotxa k’orta tapala do ç’anç’axepuna zenepe k’ala ğali Terek’işi delt’aşen 3’opxun. Terek’işi olandeş k’ele mxişilepuna Nogayişi t’iozik maxuta k’orta 3’opxups. Dağistanişi t’aroni generalurot mçxvapa do xomula ren.
Dağistanis, Rusia do Avrop’a yulvaş k’ele na nunç’işinaps avant’agiuri ar geografiuri st’at’u uğun. Dağistanişi ek’onomia, xaçka do indust’rias omorçkineri dido sekt’oroni ar sist’ema ren. P’iasaşi ek’onomias 100 k’onari bank’a, 13 sigort’aşi firma, xark’i oşkandari na uğun 35 k’onsorsiumi do majura k’idalape koren. Maxaçk’ales oirkianuri havaşdixa do ticaret’uri limani ren. Xaçka, Terek’işi gomorgvas do o3’k’aruşi usulite omjoregulvaş k’ele ixvenen. Majura no3’ilepes çkvadoçkva Turki k’abilepek goxtimeri gulunan do skindina oskedinapan. Zuğap’icisti maçxomoba ixvenen. Dağistani tabiat’uri mskvanobapete yopşa ren.
Dağistani didinobaş ok’iasute kianaşi, irişen dido etnik’uri çkvaneroba na uğun regioni ren. 1916 3’anaşi ok’oro3xute Dağistanişi nak’onoba 81 çkvaneri xalk’eşen 3’opxut’u do antepeşen 32 k’onari Dağistanişi sotinuri xalk’i rt’u. Dağistanis andğas, Rusiaşi Federasionis na skidun 180 k’onari etnik’uri grup’işen 102 k’onari skidun ya itkven. Antepeşen 12 xalk’işa milletişi ofi3ialuri st’at’u meçameri ren. Dağistanişi nenapek, “Nax-Dağistanişi nenape” yado na igrup’inen K’avk’asiaşi yulvaş k’ele na iğarğalen K’avk’asiuri nenapeşi ocağişa mek’ireli ar no3’ile 3’opxups. Xalk’işi % 99,9 k’onaris ok’itxu do oç’aru kuçkin do irxolos jurişen umosi nena k’aixeşa na ağarğalen steri uçkin. Dağistanişi nak’onobaş monz’inu Rusiaşi Federasionis maarta monz’inu ren. Dağistanişi olande do yulvaş k’eleni zenepes Turki cinconi grup’epe, dobadonaş k’arta sotis na iz’iren germapuna do p’lat’opesti K’avk’asia cinconi etnik’uri grup’epe skidunan.
|
TÜRKÇE
