|
KURDİSTANİŞİ EYALETİ
Osmanuri Oxen3alek oş3’anurapeşen doni Kurdepe na oxoranan k’ortas “Kurdistani”, am k’ortaşi noğapesti “Biladi Ekrad” (Kurdepeşi beldepe) yado ocoxeren. K’anuni Sult’an Suleymanik do Sult’an Ahmed Maartanik fermani mutepeşis Kurdistaniş t’ermini na ixmart’es içkinen. 1515 3’anas şkaguri muşi Amid (Diyarbekir) oqopinot maxutani Osmanuri Begepeşbegi yado Diyari Bekirişi Eyaleti geidginu. Emus Vanişi Eyaletiş gedgimu naqonu. Sult’an Abdulmecidişi p’eriodis (1847), Diyari Bekirişi Eyaletis; Vani, Muş, Hakkari coxoni livape Cizre, Botan, Mardin coxoni k’azape k’ala ok’onç’inute ağani ar eyaletişi gedgimu do am ağani eyaletis Kurdistani yado coxo geodvinuşa k’arari niçinu. Mara mk’ule oraşk’ule 1864 tariğoni Vilayetişi Nizamnamete Diyari Bekirişi do Vanişi vilayetepe geidginu do Kurdistanişi Eyaleti kogoşibğinu. Am k’ortaşi Kurdi Begepeş rizate 1516- 1517 3’anapes Osmanuri Oxen3aleşa ok’atinuşen 1923 3’anaşakis golaxtimeri otxooşi 3’aneri p’eriodiş doloxe Kurdistanişi Eyaleti ofisialurot arxvala 17 3’ana oxoskidu.
Am eyaletepes sum ç’eşidi oktaluri st’at’u itatbik’inet’u. Maartani ç’eşidi, imp’arat’orobaşi irsotis na itatbik’inet’u generaluri st’at’oni livape steri rt’u do begepe muşi şkagurişen itayinet’u edo t’imarişi sist’ema itatbik’inet’u. Diyari Bekirişi Eyaletiş eçdoxut livaşen vitojur liva aşo rt’u. Antepe rt’u; Amid (Diyarbekir), Xarput, Ergani, Siverek, Nusaybin, Xasankeyf, Çemişkezek, Siirt, Mayferakin (Silvan), Akçak’ale, Habur do Sincar. Vanişi Eyaletiş eçdoxut livaşen eçis (Vani, Erciş, Adilcevaz steri) artneri st’at’u uğut’u.
Majurani ç’eşidi livape, Ekradi livapeti na itkvet’u Yurdoba do Ocağobaşi st’iloni livape rt’u. Antepe k’lasiuri Osmanuri livapeşen çkvaneri rt’u. Livapeşi oktala, generalurot k’ortas mcveşen doni xe3ala na uğut’u sotinuri begepeşa meşkvineri rt’u do emuşeni. Am begepe ğuraşi skiri varna mzaxali mutepeşik oktalapt’es. Seferiş oras Begepeşbegişa oxizmet’u dvaç’irt’es. Diyari Bekirişi Eyaletiş Ekradi begobape rt’u; Çermik, Pertek, Kulp, Mihrani, Atak, Tercil, Çapakçur do Sağman coxoni livape. Mukus do Bargiri Vanişa nok’ire am ç’eşidi livapeşen rt’u.
Masumani ç’eşidi livape, “Kurduri xe3alape” yado icoxinet’u do oktala mutepeşi mtelot sotinuri begepeşa meçameri rt’u. Dixa mutepeşis mtelot oxoşkveri na rt’u am livape, askerulot do p’olit’ik’urot Begepeşbegişa nok’ire rt’u. Diyarbekirişi Eyaletis Xazo, Cezire, Eğil, Palu do Genç coxoni livape; Vanişi Eyaletisti, Bitlis, Hizan, Hakkari do Mahmudi coxoni livape aşo st’at’oni livape rt’u. Kurduri dobargaleşi oktaluri xali 19. oş3’anuraşakis esasurot artneri st’at’us rt’u do beciti ktiroba var ağodu.
Osmanuri p’eriodis Kurdistanişi t’ermini ixmarinutina Turkiaşi Resp’ublik’aş Gamantanaşi Nazirobak na gamoçkvu 8 Xrist’ana 1925 tariğoni "Turkuli Artobaş Goşobğinuşi Ceryanepe" dudoni ognapate Lazistani do majura mteli etnik’uri mem3xvapete 3’opxineri sotinuri coxope steri "Kurdistani" t’erminiti ofisialurot oxmarinus nişkvinu edo molaşineri k’orta geografiuri coxopete (Yulva Anatolia, Omjoreyulva Anatolia) yado ocoxinus geiç’k’inu.
|
TÜRKÇE
