|
ROMANİAŞİ RESP'UBLİK'A
Romania, Oşka Avrop’aşi omjoreyulvas, gverdk’un3’ula Balk’anişi olandeşk’ele na gez’in dobadona ren. Olande do olandeyulvaşk’ele Uk’raina, olandeyulvaşk’ele Moldova, olandegeulvaşk’ele Hungaria, omjoregeulvaşk’ele Serbia, omjoreşk’ele Bulgaria k’ala manz’ageri ren, yulvaşk’ele Uçazoğaşa p’ici uğun. Dixaşzoma 238.391 km2, maxoroba 22.303.550 k’oçi, nananoğa do irişen didi noğa Bukreşi na uğun dobadonaşi majura didi noğape ren; K’ostence, Yaş, Braşov, K’aloşvar, Temeşvar, K’raiova. Oxen3aleşi armas na uğun Dobruca, Eflak’i, Boğdani, Banati do T’ransilvania xut ist’oriuli k’orta muşi ren.
Romaniaşi dixapes na geidginu maartani oxen3ale T’rakepeşi nogedgime Daçiaşi Mapanoba ren. Am dixapes Romaelepe, Gotepe, Hunepe, Avarepe, Slavepeşi istila ağodu, uk’açxeni p’eriodepes Hungarepeşi, P’eçenek’epeşi, K’umanepeşi do Tatarepeşi istilape z’iru. Rumenepek mutepeşi oxen3alepe yado maartani fara, 1310 3’anas Eflak’işi Begoba, 1352 3’anas Boğdanişi Begoba gedges. Andğaneri Romaniaşi ar no3’ile Erdeli, 10.-16. oş3’anurapeşi şkas Hungariaşi Mapanobaş parça rt’u. Aya sum memleketi 15. do 16. oş3’anurapes Osmaniaşi oxen3aleş himayeşa kamaxtes. Osmaniaşi p’eriodis Eflak’i do Boğdani t’amp’oni oxen3alepe rt’u. Osmanelepek 1806- 1812 3’anapeşi Osmania-Rusiaşi limas geicginesşi 1821 3’anas Rusia k’ala Bukreşişi akt’i qves do Besarabia Rusiaşa konuşkves. 93 3’anaşi limas Osmanelepek Rusepeşa geicgineş k’ule 1878 3’anaşi Berlinişi akt’ite Eflak’i do Boğdanik, Osmaniaşi oxen3aleşen timoşletineroba komoges do Romaniaş coxote kok’uinç’es. Mara Rusiak, 1821 3’anas xe na gedvu Besarabia var uk’umeçu. Am k’orta ok’ule SSRA-ş Moldovaşi Sovieturi Sosialist’uri Resp’ublik’a koniktu. 1881 3’anas Romaniaşi Mapanoba geidginu. 1944 3’anas Mç’ita Armiak Romanias xe kogedvu do 1947 3’anas Romaniaşi Xalk’uri Resp’ublik’a geidginu. 1967 3’anas Nik’olai Çauşesk’uk xe3alaşi mance iqu. 1989 3’anas Romaniaşi gektalate Çauşesk’uşi xe3ala koniçodu. Romania, 2004 3’anas NATO-şa, 1 3’anağani 2007-sti Avrop’aşi Artobaşa ak’atu.
Romaniaşi dixapeş tak’ribi 2/3 germa do rak’ani, 1/3 gola do zeni ren. Romaniaşi t’aroni vasati t’eni na uğun t’ip’iuri dixaluri t’aroni ren. Monç’inoraşi tutape xomula do çxvapa, qinoraşi tutape qini do mtvironi golulun. Yebargora ginz’e oras do pukrinora mk’ule oras naqonops. Memleketiş dixape omjore do yulvaş k’elenepeş xarici Avrop’aşi irişen germapuna k’ortapeşen arti ren. Romaniaşi, Bulgaria do Serbia k’ala hududi didote ğaldidi Tuna ren do Tunaşi qa ğali P’rutiteti, Uk’raina k’ala omjore hududi do Moldova k’ala mteli hududi uğun.
Romania, mak’ineşi oxvenus do met’alişi madulyobas mordineri memleketi ren. Esasi yado erk’ina do poladişi indust’ria uğun. Amuşen met’a kimiaşi indust’ria, ok’iduşi malzemepe, çiment’o, kerest’eşi indust’ria, gidaşi indust’ria, t’ekst’ili do kumaşi oşvu, dolokunu do modvaluşi imalatoba, lastik’i eşyape do p’et’rolişi indust’ria uğun. Romaniaşi germapeş 3’alenk’elepes erk’ina do cumuşi xampa rezervi uğun. Romania, Rusiaş k’ule Avrop’as irişen dido p’et’roli na gamiğaps memleketi ren. Edoxolo memleketis kianas nadiri na iz’iren met’angazi dido meşuxun. Memleketişi çkva madenepe ren; noşkeri, linyit’i, erk’ina, manganezi, k’romi, molibteniumi, linci, k’urşumi, çink’o, varçxili, okro, ant’imoni, boksit’i, civa do uraniumi.
Romaniaşi ofisialuri nena Rumenuri, m3ikanobaşi ofisialuri nena Hungaruli ren. Memleketişi maxorobaş %70 Rumenepek, %15 Ç’inganepek, %10 Hungarepek 3’opxups. Edoxolo memleketis; Germanepe, Lip’ovanepe, Mak’edonepe, Turkepe, Tatarepe, Nogayepe, Serbepe, Bulgarepe, Grek’epe, Rusepe, İt’alianepe, Yahudepe, Armenepeti skidunan. Romania sek’ulari oxen3ale ren do ofisialuri religia var uğun. Memleketişi maxorobaş %86,5 Ortodoksi, %6 K’at’olik’i, %4 P’rot’estani do %1,5 P’entek’ostali ren. Muslimanoba, Romanias ist’oriuli religia rentina arxvala Dobrucas na skidun Turki, Tatari do Nogayepeş doloxe macerepe uqonun.
|
TÜRKÇE
