|
FASİŞİ OMAPE
Fasişi Omape (El-Memleketul-Mağribiyah) olandegeulva Afrik’as art Arabuli dobadonae. Olandes Xçezuğa, yulvas Cezairi, omjores Moritania, geulvas ok’iane At’lasi manz’ageri uğun. Afrik’aşi Avrop’aşa nanç’ineri k’un3’ulis ren do Esp’ania k’ala şka muşis ruba Cebelitarik’i doloz’in. Afrik’aşi k’un3’ulis noğa Tanca Fasişi xes ren nati, Fasişi let’apeş doloxeni noğape Ceuta do Melilla Esp’aniaşi ren. Dobadonaşi nananoğa Rabat, dixaşzoma 446.550 k’m², maxoroba 31.993.000 do didi noğape Kazablanka, Fes, Marakeş, Meknes, Oujda, Sofi, Torger do Tetovan ren.
İ.3’. XI. oş3’anuraşen geç’k’ute Fenik’urepek Fasişi zuğap’icis ticareturi k’olonepe gedges, erk’inaşi oxmarute mabağoba muiğes. İ.3’. III. oş3’anuraşen geç’k’ute dobadonaşi olandeş k’ele Mağriburepe, omjoreş k’ele Berberepeşi p’ap’ulepe, Gaetulepe kodibarges. Mağribişi omapes vana Moritanias İ.U. 40 3’anas Romaurepeş k’elen xegeidvinu. Am dixapeşa maartano İ.U. 686 3’anas Ukbe İbn Nafişi k’umandanobas İslamuri armiape moxterenan. Mağribişi genomskide dixape İ.U. 688 3’anas k’ortaşa moxtimeri Hassan İbn Numani do 712 3’anas moxtimeri Musa İbn Nusayrişi oras ifethineren. Musa İbn Nusayrişi k’umandanepeşen Tarik İbn Ziyadik, ruba Cebelitarik’i mek’axtu do andğaneri Esp’aniaşi dixapeşa amaxtu edo Endulusişi İslamuri oxen3aleşi temeli aşote geit’k’oçu. Mağribişi jin tarixis gedgineri irişen beciti İslamuri oxen3ale ren Murabitepe. Murabitepeşi oxen3ale 1056 3’anas geidginu, ora golaxtuşi olande Afrik’aşi irsoti do Endulusis xemodveri mçire k’ortas xe3ala aqves do sotinuri goşobğeroba doçodines do şkaguruli ot’orit’e do3’opxes. Murabitepek 1147 3’anaşakis xe3ala okaçes. Am tarixiş k’ule Muvahidepeşi xe3ala geoç’k’u. Muvahidepeşi xe3alati 1269 3’anaşakis naqonu.
Frengepek 30 Mirk’ani 1912-s imza gedveri Fasişi akt’iş maanate Fasişi dixapeşa xekogedves. Majura k’ele Esp’anikti 27 3’ilva 1912-s Fasişi Xçezuğaşi p’icepes xekogedvu. 1940-oni 3’anapeş k’ule Fasis timoşletinerobaşi oxonk’ana omencelus geoç’k’u. Timoşletinerobaşi oxonk’anaşa go3’oncğonu şeni gedgineri P’art’ia Timoşletinerobak 1944 3’anas maişgalepeşa dobadonaşen kogamaxtit do Fasişa timoşletineroba komeçit yado geçinadvu. Frengi maişgalepek P’art’ia Timoşletinerobaşi go3’oncğonerepeş oç’opute coğabi meçes. Mara am oğodaş k’ule xalk’ik timoşletinerobaşi oxonk’anaş omxvacu munz’inu. Çodinas Mirk’ani 1956-s Frengi maişgalepek Fasişen gamaxtes do Fasişi timoşletinerobaş ok’abulu kodvaç’ires. 29 Gimua 1956-s Esp’aniurepek olandeş k’ele xegedveri k’ortaşi namtini burmeşen kogamaxtes. Esp’aniurepek Fasişi namtini noğapes andğanerdğasti xegedveri renan.
Dobadonaşi maxoroba didote Arabepek do Berberepek 3’opxupan. Dobadonaşi irişen mcveşi dobargeri xalk’i ren Berberepe. Arabuli nena do k’ult’ura 12. do 15. oş3’anurapes sotinuri xalk’iş k’elen ik’abulinu. Mara xoloti Berberuli k’ult’ura do adetepeş naqone dixape koren. Maxorobaşi mteli k’onari Muslimanie. Ok’iane At’lasişi zuğap’icuri zenepes, germa Rifişi olande k’ele do germa At’lasişi moduli do ge3’k’areli vadepes dido k’oçi skidun namut maxoroba, fizik’uri xali do t’aronişi şart’epe irişen moxva ren. Doloxeni k’ortapes maxoroba im3ikanen, omjore k’eleni çolepes vahapeşi gale miti var doskidun. Fasis ağanmorde maxoroba uğun. 15 3’anerişen ç’it’alepek maxorobaşi gverdi 3’opxupan. Dobadonaşi resimuri nena Arabulie. Mara xalk’işi %70 Arabuli, %24 Berberuli ğarğalaps. Frengiuri do Esp’aniuriti dobadonas dido iğarğalen nenape ren. Gurapaşi nena Arabuli ren tina Frengiuri nenate gamantanaps do oguraps doguralepeti gontaleri ren.
Fasişi Xçezuğaşi p’icis dido mç’imoni Xçezuğaluri t’aroni, ok’iane At’lasişi p’icis geulvaluri ixoni zuğaluri t’aroni uğun. Dobadonaşi oşka k’elepes çuçuna t’aroni, bilasa omjoreyulva do doloxen k’ele çoluri t’aroni iqven. Dobadonas xaçkaluri gidaşi sinai k’ala kimia do mgvanaşi sinai do xeşi noxvenepe mordineri uğun. Dixaştudeni odudepe dobadonaşi ek’onomis beciti ren. Fasis irişen dido fosfat’i gamiğinen. Edoxolo manganezi, arsenik’i, nik’eli, k’obalti do erk’inati gamiğinen. Ç’it’a noşkeri do p’et’roliti gamiğinen. Dobadonaş sinaişi enerji didote hidroelekt’rik’işi santralepeşen imralinen.
|
TÜRKÇE
