|
ANTİK'URİ NOĞA ANİ
Ani (Armenuri: Անի), K’arsişi merkezi ilçes, noğaşa 48 k’m mendranobas, Arpaçayişi ğaliş gomorgvas gedgimeri genomskide noğa ren. 961-1045 3’anapeşi oşkes Bagrat’i xanedanişen Armeni hukumdarepeşi nananoğa iqveren. Noğaşi coxoşen, irişen ordo 6. oş3’anuras Gamsaragani sulaleşen Armeni begepeşi mustahkemi dixa yado molişinen. Bagrat’oni I. Aşot, 885 3’anas Abbasişi xalife do Bizansişi imp’arat’oriş k’elen “Armeniaşi Mapa/Şehinşahi Armen” yado içineren. Aşot do skirepe muşis 3’oxle noğa Bagaranis, uk’ule Şirakavanis do K’arsis xe3ala aqverenan. 961 3’anas 3. Aşot (953-977) omapeşi nananoğa Anişa muiğeren do Anis didi art noğaşi gek’iduşa geoç’k’eren. Noğas irişen menceloni ora, 2. Smpatişi (977-989) do skiri muşi Gagikişi (989-1020) devres aqveren. Am deviris noğaşi maxoroba 100.000 k’oçişen dido rt’u yado rivaet’i ixvenen. 1045-s Bizansurepek Anis xegedvesşi do Bagrat’onişi omape goşobğesşi unodgine do uxuzure doskideri noğa, 1064-s Selçuk’alişi sult’ani Alparslanişa diteslimeren. Noğas, 1064 3’anaşakis Bizansurepeşi xe3ala uğut’u do am tarixis Selçuk’alepeş k’elen xegeidvinu. Mara noğas Selçuk’alepeşi xe3ala aqu yado çkar nişani var uğun. Selçuk’alepeşi işgalişen mk’ule oraş k’ule noğa do gomorgva muşis, Kurdi Şeddadi begobaşi xe3ala uğut’u yado oxoi3’onen.
Anişi Xrist’iani nok’idepeşi didope 12. oş3’anuras geik’idu vana itamirinu. Noğas uk’ule Celayirurepeşi do K’arakoyunlepeşi xe3ala aqunati maxoroba muşi Armepeşen 3’opxupt’u. Ani 1319 3’anaşi zelzeles p’at’işi iragadu do uk’ule Timuriş k’elen itahribinu. Mara xoloti 1535 3’anaşi Osmanali-İranişi limas mtelxolo moiçoduşakis noğas iskedinet’u yado oxoi3’onen. Anişen genomskide nok’idepeşi irişen becitepe ren, noğaşi suri, ovro k’ilise do art came. Jur k’eleşen Arpaçayişi k’anionite gok’ireli noğaşi p’lat’oş k’eleni masumani cepes, 10. oş3’anuras xveneri didi surepe gudgin. Ciloni nek’na noğaşi dudamaxtimoni ren.
K’at’edrali coxoni Mariaşi k’ilise, 989 3’anas mimari Trtadiş k’elen geik’idu, namut St’amp’olişi Aiasofiaş k’ubbe majura fara k’idu. K’ilisek şakuli hatepe menceloni o3’iraps do notesire mağalobaşi hisi meçaps. Vadişi doloxe genok’ide Dikran Honentzişi k’ilise 1215 3’anas itamiru do Armenuri k’iliseşi ananepeşi nişani xampa fresk’epe iğarinu. Fresk’epes, Armenepeşi Xrist’ianobaş mamgurape Aziz Grigorişi skidalaşen sahnepe iz’iren. 1020 3’anas genok’ide Abugamir Pahlavunişi k’ilises, İslamuri mimaris do uk’uleni Selçuk’alişi mimari noxmareli xususobape uğun. 1035 3’anas genok’ide Amenaprgiçişi k’ilises morgvali kumbetişi şekli uğun. Anis, 1878-1918 3’anapes Rusiaşi Çarobaş xe3ala aqu do çineri oriant’alist’i Nik’olai Marik ark’eologiuri xandape qu edo art muze gedgu. Uk’uleni 3’anapes Anis, askeruli memnueri mintik’aşi st’at’u niçinu do ginz’e oras çkar var ni3’k’edinu.
|
TÜRKÇE
