DUDBUT'K'A

TXİRİ BELA NİKTEN-İ?

Txirişi p’roblemepe va içoden, st’at’ik’uri ar st’rat’egia muşi va ren. Rek’lami, gamaçamu, na imçiranen orguşi dixape do ğirsişi p’roblemepe çodineri va ren. Çodinaşi 3’anapes gale gamaçamu manz’inen mara fiati dvark’inen. Megalgamaçamepek dido gamaçamu şeni txirişi ğirsi gyonç’apan. FKB k na ognapu minimumi fiatepeşati tucarepek işumenan. Gale gamaçamus na ren ubalan3oba do çilata p’olit’ik’ape metxire, tere do xazineşa milyoni dolari zarari meçaps.

Mtinişi gagnapate an3’i, Turketişi hukumetis txiri bela naktu. Aya muç’oşi bela na ren ar xvala entepes uçkinan, entepeşen met’i mitiskanik va nagnu. An3’i hukumetişi txiriş mayeç’ope na ren Fiskobirlik (FKB) txirişi yeç’opinuşi ğirsi oşkendas oxo3’onapuşa ayanu.

1938 3’anas na ik’idu Fiskobirlik (FKB) 12 noğaşi 50 k’op’erat’ifik do 250 şilya metxirek oşkendari na ren ar ofisi ren. 58 şilya hektari orguşi dixas na irgen txiri direk’t’i-indirek’t’i 8 milyoni k’oçis onç’els. Kianas na çans txirişi % 75 i (600-650 şilya toni) Turketis ik’oroben. Txiri didopeten (% 80 i k’onari) 3’oxle Avrop’aşi tereşa do ok’ule mteli terepeşa gamiçinen.

Oşkendas am dulyaşi çkiner k’oçepek, çkiner grup’epek, uçkiner k’oçepek do xolo uçkiner grup’epekti simada mutepeşi ugagnaneburot kogedves muç’o eşo txirişi p’rofesorepe steri. Dompulines txiriş maamagepeşi meç’iroba. Go3’oneri 3’anapes txiri dido paxali iç’opineren p’iasas. Na içkinen steri txiri yeç’opinuşi dulyas Fiskobirlik dido dominant’i ar becitoba okaçaps, va na am dulya ar xvala tucarepes kodoskidas na entepek txiriş maamagepeşi t’k’ebi go3’k’imuşi narği zdipan muç’o eşo xra3keri mgerepe steri. Mara, mu int’eresoni ar dulya ren ki, Turketişi hukumetik an3’i txirişi maamagepeşi var do muç’o eşo tucarepeşi maotkvale steri ar p’olit’ik’aşi doloxe amaxtu, oncğoreti çkar va aqves. Muç’oşi oncğore aqvan, di3xirma3’u3’unale imp’erialist’ep’eşa mxuci meçamu şeni, ç’iç’it’a kianaş kyari şeni Lubnanişa askeri noncğonu şeni gingili, lejveri doberi p’olit’ik’aşi doloxe na amaxtu ar hukumetişen çkva mu nişvenen.

Edo çodinasti hukumetişk’elen p’at’işi ambari do3’t’k’va3u: “Am dulya Fiskobirlik şi a3’işakis p’at’işi oktaluşi çodina ren. Entepeşi p’roblemi ren.” Am metkvaleşen na inagnu k’onari albat entepek Mozambiğişi hukumeti rt’es, Turketiş doloxe va skidut’es. Fiskobirlik an3’i txiri va yeç’opasunon, hukumetişi çkva ar grup’ak, dik’a, keri steri mergyape na yeç’opups Letaş Mergyapeşi Ofisik (TMO) an3’i txiri yeç’opasunon do txirişi ğirsi ti 4,5 lira oxo3’onapu am grup’ak. Txirişi go3’oneri ğirsi 7,5 lira rt’u. Am ğirsi şeni eşo mç’ipaşaşi ar xesap’i dop’at.

K’rit’eri çkini 1.500 kg txirişi agrik’ult’ura iqvas na çodina mu iqvasunon ar mendap3’k’edat: 1.500 kilogramoni ar txirişi ont’ule, ğalepeş doloxe mçxu do mağala, ok’orobu muşi meç’ireli va iqven na, arit’met’iuri 105 yovmiyete ik’oroben. Ar dolonişi doloxe, 15 madulyeşi oxanduten am dulya ancax kaiçodinen. Ar madulyes na niçinasunon minimumi 20 lira ar dğaşi yovmiye mteli xoloşi ok’oxteri yovmiyek 2.100 lira iqven. Oxominu do txiri tirupt’aşi na ixvenen dulyapes na niçinen geç’arelepete am dulyak irişen k’ai posibilapete 2.500 lira şakis noqups. Madulyepek na skidunan svaşen txirişi ont’ulepeşakis mendağumu şeni minimumi 200 lira dvaç’irs. Ar saat’iş p’at’ozişi (txiri t’k’ebi muşişen na go3’k’ips makina) kira şeni 100 lira ğirsoburot, 1.500 kg txiri eşopete 1,5 saat’is iqvas na am dulya şeni 150 lira dvaç’irs.

Jvari txiri şeni, ont’ulepeşen xarmanepeşakis do ik’orobenşi na dvaç’irs geç’areli eşo noğapeşi xolos na ren oput’epe şeni minimumi 250 lira ren. 1.500 kg txiri na gamulun ar ont’ule minimumi 15-20 m2 iqven do emuşeniti minimumi 500 kg azot’i dvaç’irs do am azot’işi ğirsiti 300 lira iqven. Ont’uloba na itkven txirişi tudelonimadulyoba do dixaşi tipepeşi opağu, let’aşi oxaçku do ont’uleşi obargu şeni ar dğa şeni na dvaç’irs 40 lira k’ala minimumi 5 dğa oxandu na unon am dulyaşi mtelixolo şeniti 200 lira dvaç’irs. 1.500 kg txirişi oşinaxu şeni minimumi 150 lira dvaç’irs. Agrik’ult’ura muşi şeni na dvaç’irs ç’amiti vuk’atat na, ncaepe muşiş ordamu şeni eşo mutu geç’areli na va dvaç’irs, xaziri morderi ar ont’uleşi 1.500 kg txiri şeni ok’oxteri 3.350 lira dvaç’irs. Aşopeten 1 kg txirişi ğirsi gamaçamuşakis nanç’inerot 2,25 liraşa yulun.

Turketis, oğarğaluşa moxtaşi, didopete imskvinen mtelixolo kianaşi % 75 agrik’ult’ura vokaçapt txiri şeni yado. Mara, so ren mutuskani va iz’iren. Met’k’oçit mtelixolo kianaşi dominant’uri txirişi p’olit’ik’apeşi okaçu, Avrop’a do manz’ageri dobadonape şeniti dominant’uri ar txirişi p’olit’ik’a va uğun Turketis.

Txiri Turketi şeni, Zuğauçanurepe şeni do xolo Lazonaşi do Marmaraşi K’olxepe şeniti dido imp’ort’ant’i ren. Txirişi maamagepek sadak’a va unonan, amagi mutepeşişi hak’k’i unonan, çkva mutuskani var.