www.kolkhoba.org> "Çkini Narği Lazuri Nena Ren"

"ÇKİNİ NARĞİ LAZURİ NENA REN"

Lazuri oskedinu şeni na ixandeps “kolkhoba.org” coxoni sait’işi edit’orepeşen Erkan Temeli k’ala, Jineps coxoni gazetaşi ç’andinaşi k’onseişen Haldun Ozkanik ar int’erviu qu.

Dudp’axi Temeli, çkinda mk’ule ar çinapa megaçenani?

Lazuri na dibadasunon berepeşa oxamp’uten ç’areli nunç’işinuşi noğira na uğun, nananenaşi narğoni do guroni ar grup’i voret. Mara p’olit’ik’uri ar grup’i var voret. Am noğiraşa mxuci na meçaps çkvaneri simada do cera na uğun k’oçepeşen ok’ont’aleri voret. Çkini narği Lazuri nena ren, Lazuri nenaşi oskedinu ren, Lazuri nena do k’ult’uraşa na maqvenan nç’ela ren.

www.kolkhoba.org coxoni int’ernet’işi sait’i k’idit. Muşeni aşo ar simada eçkindu?

Turketis na skidunan Lazepeşi nananena na ren Lazuriten na var iç’andinen şeni, Turkuli na ixvenen ç’andinape na var dibağun şeni, Lazuri k’ult’ura p’olit’ize na ixvenen do xvala ar grup’işi xes ren yado na işinen şeni, ik’vandinu do k’ont’akt’i ixvenunati TRT k Lazuriten na var ç’andinaps şeni, nananena çkini xampa, cinconi do na skidun ar nena ren yado o3’iramu şeni do Lazuri ok’uleni nesilepes çveri meçamu steri sebebepe nananenate oç’andinuşa gemoç’k’apes. Am sakvarişa amaxtimu nananena çkinişi ğirsoni oskedinuşi lima ren. Globaliza3iaşi degenera3ia, xe3’ala k’ult’urapeşi asimila3ia do ofi3ialuri ideologepeşi manip’ula3iapeşa yedgitinu ren.

Sait’i tkvanis muşeni am coxo meçit. Coxo tkvani mu tkvala ren?

“K’olxi”, andğaneri Margali do Lazepeşi mcveş orapeşi oşkenuri coxo ren. Am sebebiten kianaşi mcveşi 3iviliza3iapeşen ar teri na ren “K’olxuri 3iviliza3ia” molaşinu do am 3iviliza3iaşi cuma jur nena na ren Margaluri do Lazuri oç’andinu şeni “K’olxepeşi şuroni” tkvala na ren “K’olxoba” yado coxo meviçit.

Sait’i tkvanis vo3’k’edatşi Lazuri (Latinuri alboni), Lazuri (Kortuli alboni) do Turkuli yani sum formiten na oç’andinapt bz’iropt. Aşo muşeni dogaç’ires?

Lazepe hemi Turketi do hemiti Okorturas skidunan. Na içkinen steri çkin Turketuri Lazepek Latinuri alboni miçkinan. Am sebebiten sait’i çkinis Latinuri alboniten ç’areli Lazuri alboni vixmart. Okorturas na skidunan Lazepes, Kortuli alboni uçkinan. Emuşeni Kortuli alboniti vixmart. Rusetis na skidun Lazepe t’uk’onna entepe şeniti K’iriluri alboni vixmaramint’es. Albonepeşe na miğunan nç’ela, Lazurişa na mepçapt becitobaşi o3’iramu ren yado oxo3’onit.

Xandape tkvani mediasti gamaxtu. Na itkvenpe muç’o ga3’ones?

Çkin dido ağani ar sait’i voret. 1 İgrik’a 2006 şi tariğis oç’andinuşa gevoç’k’it. Anka Ambarişi Agensik çkini ambari meçu. Am ambari namtini gazetapes gamaxtu do iç’aru. “Ulkede Ozgur Gundem” do “Mili Gazete” çkini k’ala ğarğalu, entepe k’ala rep’ort’agi ixvenu do gamiçkvinu. Lazurişi oskedinu şeni na ixandeps k’oçepe k’ala mediaşi xeten oçinu minonan.

Sait’i tkvanis gedvaleri na ren ambarepe do biografepe muepe ren?

Dido fara na ptkumert steri, çkin Lazuri oskedinu, oxampu do na moxtasunon orapeşa yoktuşi noğira na uğun ar sait’i voret. Lazuri arxvala obiruşi nena yado na oxo3’onapan steri simadapes var meoqupt. Lazuri na skidun ar nena ren do Lazuri k’ala iri gamaçkvala ixvenen. Çkin aya na pxazirit do sait’is na gebdvit ambarepe k’ala vo3’irit. Biografişi burme, Lazuri nena do k’ult’uraşa mxuci meçameri do namtinepe ğureli na ren adamepe çkini goşinu şeni pxazirit.

Ar k’ult’ura na o3’iraps mteli tema sait’is gedveret (andazi, int’erviu, p’iesi, musik’a, oç’k’omalepe steri) Turketis do kianas Lazuri k’ult’ura dobağineri içineni?

Dudk’anonuri hak’k’i çkini na rentina, TRT şi ç’andinapes nena do k’ult’ura çkini na var molişinen şeni sait’i çkini ç’andinaşi format’iten pxazirit. Am sebebiten xvala musik’ape, k’libepe, leksepe, p’aşurape var do ambarepe, st’at’iape, biografepe, int’erviupe, dialogepe do t’ekst’epeti gebdvit. Mteloras goşogoru do o3’k’edinuş doloxe voret do sait’i çkinişa ağani çkina do mat’erialepe gedvu şeni vixandept. Turketis do kianas Lazuri k’ult’uraşi oçinu dido beciti va ren yado vizmont. Beciti na ren Lazurişi oskedinu ren. Çkin Lazuri omordinuten na irdasunonan berepeşa meçamu şeni artot na viqvaminonan “Lazurişi megabrepe” k’ala ok’ok’atu minonan. “Lazuri Ambarişi Xandaşi Grup’i” oteşkilu minonan. Lazuri, mancepe na uqonun orape k’onari skidasunon. Lazuri k’ult’ura em oras Turketis do kianas içinen. Am oçinus em oras ar ğirsi aqven.

Sait’i tkvanis musik’aşi k’libepeti gelaçaps. Lazuri musik’aluri ar nena ren, xalk’is am musik’apeşi Turkuli ktirape onç’elnan. Antepe gedvateni?

Var. Ar leksi do birapa arxvala na iç’aru nenas mskva iqven. Çkva nenaşa goktiraşi xeşnoxvenuri ğirsi na uğun leksi varna birapaşi nenapes ahengi, rit’mi do oxo3’onale gvandunen. Amuşeni çkin, antepe na iç’ares nenapeten ik’itxas do ibiras yado visimadupt. Lazuri k’arta t’ekst’i çkva nenapeşa guiktirasunon yado ar çilaturi simada var miğunan.

Lazuri k’ult’ura do Lazuri, int’ernet’i do gamaçkvalapeşen çkva namu p’rak’t’iuri mutxanepe oxmaruten umosi dido xalk’epe k’ala gapaenan?

Ar 3’ana k’onari 3’oxle sum tutas ar gamaçkvinu na mint’es do coxo muşiti “Sumtuta” na gevodveret’it ar svaruli gamavoçkvamint’es. Eya m3ika mevoyanit. Am p’eriodis sait’iş ç’andina umosi k’ai iqvasunon yado vizmonit. Mara ok’ule int’ernet’is svaruli gamaçkvinu minonan. A3’i Turketis Lazepes çkar svaruli do gazeta var uğunan. Gon3’k’imeri nenaten çkin xolo int’ernet’iş doloxe nenaş ogurapu vizmont. Yani int’ernet’uri doguroniten nananena ogurapu minonan. Ar tucarik varna ar duliaşmancek çkinda mxuci momçanna k’ursi gon3’k’imuşi menceli miğunan. Gramatik’urot do ilmiurot am nena oguru şeni grup’i miqonunan. Mara irişen menceloni, o3’k’omiloni media ren yado visimadept. Emuşeni Turketuri Lazepes dido manişa o3’k’omiluşi media oxmaru ç’irnan.

Sait’i tkvanis ağanobape iqvasunoni? Oxvenu na isimadept namu p’roekt’epe giğunan?

Cuma jur nena na ren mara p’eriodiş doloxe artikartişen na imendranu Margaluri do Lazuri nenapeşi am oraşakis na var ixvenu ar leksik’oni oxvenu minonan. T’ek’nik’urot do finan3ialurot gon3’k’imu muşi dido meç’ireli na maqvenan nenaş k’ursi var mara int’ernet’is nananenaş ogurapuşi p’roekt’i çkini oxer3ielinu minonan. Xolo sait’işi doloxe şuroni radioşi p’rogrami oxvenu visimadupt. Aya eşo ar ç’andinaş t’est’i steri p’atminonan do na moxtasunon orapes oqopinuşi albatoba na uğun ç’andinaşa vixaziratminonan. Sait’i çkinişa oğarğaluşi p’rogrami gedvalu do aşopeten mak’aturepes artikarti k’ala Lazuri oç’aruten k’ont’akt’i axvenan ya minonan. Sait’i çkinişi organiza3iaten Okorturaşi Sarpis k’arta 3’anas na ixvenen steri, “K’olxobaş Fest’ivali” o3’ipxuş p’lani miğunan. Lazuri nena do k’ult’uraşi tematen dido k’oçepe na ak’atasenan ak’ademiuri konferan3epe oxvenu guris miğunan. Turketis Lazuriten na iç’aru dido svarape na var ren şeni Lazuriten ç’areli ambarepe, biografepe do st’at’iape gamaçkvinu minonan.

Nananenaten ogurinu do nananena ağanepeşa nunç’işinu şeni mu izmont?

Çkin Turketis çkar nananenaten ogurinu iqvasunon yado var vicert. Amuşi dido sebebepe ren. Am temaşi jin oğarğalu var minonan. Çkinda na domaç’irenan Lazuri nenaşi oskedinu ren. Nananena oguru do nananenaten ogurinu çkva temape renan. Edo çkini temati aya var ren. Temaşi coxo k’ai gidvinasna polemik’a var gamulun. Mteli na ptkumertpe Lazuri steri nenape şeniti eşo ren.

TRT-k Turketis namtini nenapeten gverdi saat’oni p’rogramepe ikips. RTUK ik oraşi p’roblemi doçodinu. Mara Lazuri, Abxazuri steri çkva dido nenapeşi moivarus muç’oşi o3’k’ert?

TRT-k namtini lok’aluri nenapeten na ikips p’rogramepeşa oraşi temaşen o3’k’omilu 3’ori var ren. Beciti na ren TRT şi oç’andinu ren. 10 dek’ik’e rt’asnati. Amus ar semboliuri oxo3’onale uğun. Jin muşis osimadu na unon tema; dudk’anonuri ar ofisi na ren do mteli lok’aluri nenapeşa artneri oğodu na dvaç’iren TRT şi uhak’k’oni do uartneroni dulya oxvenu ren. Namu k’rit’erepeten TRT k Arabuli, Boşnak’uri, Ç’erk’ezuri, Kirmancuri do Zazuri nenapeten p’rogrami ikips? Muşeni Lazuri p’rogrami var ikips? Muşeni Abxazuri p’rogrami var ikips? Am temas p’olit’ik’uri avt’orit’ek bandalaps. K’rit’ik’i vikipt. Arm3ika elanz’ineri ar misali mepçatna; ar oput’es oşi k’oçik na ğarğalaps ar lok’aluri nena k’ala sum milyoni xalk’ik na ğarğalaps çkvaneri ar lok’aluri nenas çkvaneroba var uğun.

Turketis na ren majura k’ult’urape edo xususurot Ç’erk’ezuri k’ult’ura şeni mu isimadupt?

Na giçkinan steri, “Ç’erk’ezi” şi notkvaleşi jin “Ç’erk’ezepes” ti ar oxo3’onale var uğunan, aya p’olit’ik’uri ar o3’k’omilu ren. Çkin lok’aluri nenapeşa p’olit’ik’urot var, k’oçinoburot edo xolo dobatuten na muiğinen hak’k’ot vo3’k’ert. Beciti na ren nena çkini, çkini nenape ren. Nenape çkini oskedinu do moxtasneri genera3iapeşa meçamu ren. Tkvanti nenape tkvani şeni oxandu k’ç’irnan. “Ç’erk’ezuri nenape” şeni bzop’ont. Mteli skidas mara K’avk’asiaşen xireli t’ekst’epeten var. Tkvanti omralit, çkin na vikipt steri. Ginonanna çkin am tema şeni tkvanda memaşvelenan.

Haldun Ozkanik na qu am int’erviu “Jineps” coxoni gazetaşi X3ala 2006 k’oro3xas iç’aru.