LAZİSTAN'IN BARAJI: BORÇKA



Artvin iline bağlı olan Borçka, Karadeniz Bölgesinin doğusunda, Çoruh nehri kıyısında bir kenttir. Hopa’yı Artvin’e bağlayan yolun üzerindedir. Artvin’e uzaklığı 32 kilometredir. Borçka’nın nüfusu ise 27.654’tür (2000). İlçe merkezinin nüfusu 9.008, köy nüfusu 18.646 ise kişidir. İlçeye bağlı bir belediye, dört mahalle ve 36 köy vardır. Hayat şartlarının zorluğu sebebiyle, köylerden şehir merkezlerine ve çoğunlukla da il dışına göç yaşanır. Batısı Hopa, güneyi Artvin ve Murgul, doğusu Şavşat, kuzeyi ise Gürcistan ile sınır oluşturur. Borçka’nın denizden uzaklığı 36 kilometredir. Denizden yüksekliği ise, 125 metredir.

Borçka ve çevresinin M.Ö. 2000’den beri yerleşim bölgesi olduğuna inanılır. Borçka’nın da yer aldığı bölge, tarih boyunca farklı devletlerin egemenliği altında kaldı. M.S. 576’da Bizanslıların bölgeyi yönetmeye başladığı söylenir. Araplar 655’te Borçka’nın da bulunduğu bölgeye kadar ulaştılar. Bagratlılar hanedanının yönetiminde de kalan bölge daha sonra Osmanlı yönetimine girdi. Bu bölge, Osmanlı yönetimi sırasında Lazistan Sancağı sınırları içindeydi. 93 Harbi yani 1877- 1878 Osmanlı-Rus Savaşından sonra bu bölge Çarlık Rusya’sına bırakıldı. 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesiyle bölge Britanya askerleri tarafından işgal edildi. Daha sonra Borçka bir süre 1918’de kurulan Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. 7 Mart 1921’de bölge Türkiye sınırları içine katıldı. Borçka; 7 Temmuz l921’de ilçe, 26 Haziran l926’da bucak ve 28 Mayıs l928’de de yine ilçe oldu.

Borçka, sarp ve geçit vermez dağlar ile çevrilidir. Çoruh vadisi, bu bölgeyi ikiye ayırır. Dağlar, çoğunlukla geniş vadilere imkân vermez. Bu yüzden tarıma elverişli topraklar yoktur. Borçka’da ovalık alan yoktur. Borçka’nın büyük vadisinde akan Çoruh nehri, Artvin’e Erzurum sınırlarından girer. Borçka’da Murgul, İçkale, Deviskel derelerini ve Aralık, Karşıköy ve Güreşen dereleri ile birlikte Muratlı köyüne geçer. Oradan da Gürcistan sınırlarına girer.

Borçka’nın doğusunda, yaklaşık 3.400 metre yükseklikteki Karçal dağları bulunur. Buzulları, buzul gölleri, dereleri, kemer köprüleri ve yaylaları ile zengindir. Bu sebeple turizm potansiyeline sahiptir. Aralık köyündeki “Karagöl” önemli bir kamp yeridir. Borçka; alabalıkçılık bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Karçal dağları eteklerinde bulunan “Yıldız gölü“ diğer önemli göldür. Karçal dağlarının eteklerini kaplayan Karçal yaylaları Küçük yayla, Vergetil sırtı, Soğuksu, Beyazsu ile de ünlüdür.

Borçka’da Karadeniz iklimi hâkimdir. Yaz ve kış mevsimlerinde bol yağış alır ve ılık hava yaşanır. Bitki örtüsünü ağaçlar ve meralar meydana getirir. Meralar vadi tabanlarındadır. Dağların vadiye bakan yamaçlarında ladin, köknar, çam ağaçları bulunur. Yüksek kesimlerde de bu ağaçlardan başka meşe, kestane, kızılağaç gibi yapraklılar vardır. Orman gülleri, orman altı bitkileri ve eğreltiler ormanlık alanlarda görülür.

Borçka merkezinde toplu yerleşim görülür. Ancak köylerde arazinin dağlık olması sebebi ile dağınık yerleşim görülür. Tarımda çalışan nüfus çoğunlukla çay, fındık, tütün ve orman ürünleri ile meşgul oluyor. Borçka’da bir devlet ve bir özel sektör çay fabrikası bulunuyor. İlçede, Muratlı barajı (2005) ve Borçka barajı (2006) elektrik enerjisi üretmektedir.

Çay ve fındık önemli gelir kaynağıdır. Hayvancılığın ekonomik yaşamdaki payı azdır. 2002’nin rakamları ile 10.760 büyükbaş ve 3.453 küçükbaş hayvan bulunuyor. Hayvancılık iç tüketime yöneliktir. Orman köylerinde arıcılık yaygındır. 10.711 adet fenni kovan, 2.080 adet de kara kovan vardır. Yıllık bal üretimi yaklaşık 255 tondur. İki de alabalık üretim tesisi vardır. Borçka, eskiden çömlekçilikle ünlüydü. Günümüzde küçük çay ve fındık işletmeleri vardır. İlçede çok sayıda marangoz atölyesi vardır. Borçka’nın dört köyünde (Düzköy, Demirciler, Çifteköprü, Fındıklı) Lazca konuşulur.