MARGALONAŞ ŞKAGURİ: ZUGİDİ Zugidi (Kortulot: Zugdidi) kalaki Sakortuos. Margalona-Jini Şoneş regioniş do Zugidiş muni3ip’alit’et’iş administ’ra3iuli 3ent’ri. Dor3xuapili re Odişiş zens, Çxouş-3’qariş mele-mole p’icis. Zoğaş eşe 110 m.-şax. Kartişen 321 k’m Uça zoğaşen 30 k’m. 2002 3’anaş ek’oro3xuat 69.000 maxoru (99% Margali). Partanoba – 16,85 k’v. k’m.; kalakis re rk’inaşaraş sadguri, namut 6 k’m. nok’vatut İngiriş sadgur3’k’uma miar3xuapu molen-K’avk’asiaş rk’inaşaraş magist’ralsin. Uxolaşi zoğap’ort’i Puti (60 k’m.). T’arozi Zugidis hava zoğaş lame subt’rop’ik’uli re, t’ibu zotoncit do çxe zarxulit. Uçku musonuri karepi. Haeriş oşkaşe-3’anuri t’emp’erat’ura re +13.8 gladusi, İanariş oşkaşe t’emp’erat’ura +4.9 gladusi, Maraşinaş +22.7 gladusi. 3’armo3’anas oşkaşet mours 1.620 mm noleki, tavreşe maksimumi Ek’enias (165), odo minimumi İanars (107). Oşkaşe-3’anuri t’enianoba re 72‰. Bjaloni dğalepi 3’armo3’anas ek’ik’oro3xu 210-şax. İst’oria Coxo muşi Zugidi cveş K’olxuri (Laz-Margaluri) ren (Zugi/suk’i - perdi, gvalaşmaguri; di - didi) do mours kalakiş bjaeiolu ganşe dorzvenili ç’iç’e gvalaşen. P’irvelot moşineli re XVII oş3’anuraş daç’qapus. Emdroşeno 1867 3’anaşax Zugidi Margalonaş (Odişiş) omtavareş diakalaki do mteli Sakortuoşi art-art didi p’olit’ik’uri, administ’ra3iuli do k’ult’uruli 3ent’ri rdu. Kalakik gişak’erz’apilot kopalu Margalonaş mtavar Levan II Dadiaş mtavaralaş dros. 1867 3’anas Margalonaş (Odişiş) omtavare Rusiaş İmp’erat’ork molasu. Amuş uk’uli 1930 3’anaşax dio Zugidiş mazraş, uk’uli Zugidiş raioniş (amdğa Zugidiş muni3ip’alit’et’i) 3ent’ri re. 1993 3’anas Zugidis rdu Sakortuoş p’irveli p’rezident’iş Zviad Gamsaxurdiaş administ’ra3ia. Maxoroba Zugidi Sakortuoş 2002 3’anaş maxorobaş eç’aruat kianas ma-5 kalaki re 69.000 şuri maxorut. 2007 3’anaşi gimok’oro3xuat kalakis skidudu 75.550 şuri k’oçi. Maxorobaş te mudanobas mişek’oro3xuna 1992-1993 3’anepiş Rusia-Sakortuoş Apxazetiş limaş gamat munepiş cinci-dixaşen ginoraqili txozinerepit. Tik xolo ok’o kitkuas, namu-da emdroşeno kalaki didot breli maxoruk kidit’alu samuşaş ogoruş mizezit do munepiş umosoba amdğa skidu Rusias, Uk’rainas, Turkonas do Evrop’aş kianeps. Zugidiş maxoroba şxvadoşxva 3’aneps: 1851– 2.000, 1863– 800, 1886– 1.078, 1897– 3.407, 1917– 4.000, 1922– 4.525, 1926– 5.600, 1939– 15.100, 1959– 31.100, 1970– 39.000, 1976– 41.400, 2002– 69.000. 2002 3’anaş ek’oro3xuat, maxorobaş 99%-şax eruanobat Margali re do munepiş oragade ninepi re Kortuli do Margaluri. Arkit’ekt’ura Kalakiş arkit’ekt’uruli oz’irapuepşen gişagorili re Margalonaş mtavarepiş - Dadiepiş doxoreepi - Diapaliş doxore do mtavariş (Nik’oş) doxore. Jirxolo dok’idili re XIX oş3’anuraş 90-ian 3’anepşax. P’irveli neogotik’uri st’ilşa re egapili, odo majira Rusuli k’lasik’izmiş st’ilşa. Doxoreep3’k’uma gedgu vlakernaş nanağorontiş oxvameti (1825- 1830 3’.3’; Kortuli arkit’ekt’ura). Dido skvami re diapal Ek’aterine Ç’avç’avaz’eş dudebat dor3xuapili bot’anik’uri baği, sodet paluna kianaş iri k’ont’inent’işe gişaç’arili do doç’qanapili calepin. Bağiş dinoxole ek’an-ak’anot geskiladiri re mtavarepiş cveşi, gexili doxoreepi. Suk’is, namut kalakis bjaeiol-ganşe mik’uz’un, dok’idili re XIV oş3’anuraş oxvame (Kortuli arkit’ekt’ura), namusit an3’i man3xvar-k’ariş oxvame coxon. Muç’ot marçkinceps miorçkunan, am oxvameş cveşi k’oruepi X oş3’anuraş ok’o rdas. Kalakiş şkagurs re XIX oş3’anuras Rapiel Eristaviş dor3xuapili 3ent’raluri calona. K’ult’ura do religia Margalonaş mtavarepiş doxoreeps 1921 3’anaşen gon3’qumili re Saxen3’ipo Etnograpiuli Muzeumi, namusit 50.000-şax eksp’onat’i uğun. Tari eksp’onat’i do mteli Kirsianobaş art-art udidaşi si3’minde re nanağorontiş galenk’aba, odo xolo Prangonaş İmp’erat’or Nap’oleoniş lenciş niğabi. Kalakis re Şalva Dadiaş coxonobaş Saxen3’ipo Dramat’uli Teat’ri, sodet p’irveli sp’ekt’ak’li - molieriş “Z’alot Ekimi” 1869 3’anaş 11 Ap’rils dodgu Ant’on Pur3elaz’ek. Kalakiş dğaxu re 15 K’virk’ve - Vlakernoba, mu drosit muzeumşe didi xvama-xiolit gimazocuana nanağorontiş galenk’abas do dasvancuana k’ariş oxvamesin. Zugidi re Zugidiş do 3eişiş ep’arkiaş 3ent’ri.