Margaluri Mitepe



T’qaşmapa

T’qaşmapas ginz’e xçe toma uğun. Xçe tomak t’et’eli t’ani mpulups do kurepeşakis nunç’uşun. T’qaşmapak na iz’i3as, mja steri xçe k’ibirepe moxvençkaps. T’qaşmapa germas skidun, seriş magzalepes ak’aten do entepes uğarğals. T’qaşmapaşa nena va gegaktiren, xvala xepeten gağarğalen emuk’ala. Eşo var qvaşi, nosi mendagimers, dogodelaps.

T’qaşmapa do Maxut’ela

Rt’eren va rt’eren, kort’u ar maave do coxont’u Maxut’ela. Maxut’ela mendaxtu ar m3’k’upi germaşa mt’k’uri ğeci oqvilu şeni. Yextu didi ç’k’onişa do ekole tanoras na moxtasunt’u ğeci oçvus kogeç’k’u. Tanoras Maxut’elak mendraşe ognu k’ap’et’i ğumini do oxorcaşi oqiru. Oxorcak qirapt’u do icoxopt’u: Maxut’ela! Si ğureli, memişveli yado. Aşo ocoxinuten konaxolu Maxut’elas kurepeşakis ginz’e, xçe tomate mpuleri oxorca. Maxut’ela! Memişveli yado icoxops do imt’en. Ç’it’a ora mek’iluşi, Maxut’elak koz’iru oxorcas na ek’otxozut’u bonz’ola, tomate mpuleri Oçok’oçi. Naxoluşi, Maxut’elak noğiru t’ufeği do ostolu. Oçok’oçik obecğus kogeç’k’u: xolo kogeminz’ini Maxut’ela ya. Maxut’elas uçkit’uki majura fara ostoluk’oni, mem3’qvi jurneçi k’urşumi var nat’uşakis, Oçok’oçis maartani nostoleşi yara duskidasunt’u. Met’i var ostolu. Oçok’oçi qureli-qureli gondunu.

Komoxtu T’qaşmapa Maxut’elaşa do u3’u: ma na gi3’umerpe iri xolo uneneli doxveni ya. Kogexti caşen, idi oxorişa, bağu skanişi on3xonis oncire dorçi do ma ek komoptaminon ya. Aşo k’ai na moğodi şeni, manti k’aoba goğodaminon ya. Maxut’elak iri xolo T’qaşmapak na u3’u steri doqu do sum seri emuk’ala skidut’u. Masumani dğas Maxut’elaş çilis zmoni yuçkindu. Mpuleri naxolu bağuş on3xonis ncireli komoci do T’qaşmapas, z’iru iri xolo do komoxvadu iris xolo. Uk’uniktu, amaxtu txapeşi odginaleşa, gamunç’valu txapes, mja dolobu sağanişa, mendiğu do T’qaşmapas dolopaçeri toma mjaten dubonu, k’ai do3’imindanu, dotxozu, uk’açxe tamo-tamo yezdu jin k’ele do ti muşi k’ala kogedu. Gok’u3xu T’qaşmapa, gok’u3xinu Maxut’ela do u3’u: Maxut’ela, çkimden oxoşkva memiçamun ya, domixvamapur ar beditia. Maavoba skanik ma na momoşletinu şeni, giğut’as maavobaşi igbali ya, si na istomer t’ufeğişi k’urşumişen skindina var omoçitas ya. Maxut’ela didi coxoni maave diqu.

(Mtkumale: V. Çikovani, 70 3’aneri, oput’e Zumi, Çxoro3’quş raioni)

T’qaşmapa mskva biç’epes gotxozun

Ek’is (Oput’e ren Senak’iş raionis) mcveşot didi germa rt’u. Am germas skidut’es Ç’ink’ape, Oçok’oçepe, T’qaşmapape. T’qaşmapa mskva oxorca ren. T’anis titxu tomape nuçans. Toma jur k’uçxeşiti kurepeşakis uğun. T’qaşmapa oxorcalepes mutu p’at’i var oğodaps. Mskva biç’epes gotxozun. Mutxani gi3’vasşi, nena var gegaktiren. K’itepeten go3’iraps nak’o 3’ana iqvaginon çinadva muşi 3’ale. Siti k’itepeten u3’vaginon. Sum k’iti sum tutaşi nişani ren, şkvit k’iti şkvit tutaşi do aşo uk’ule. Ar k’oçis ar fara Ek’iş germas T’qaşmapa ok’vageren. K’ai da3’oneren am k’oçi T’qaşmapas do oğarğalus kogeç’k’eren. K’oçis var naxondineren do nena guktireren. T’qaşmapak dodeleren em k’oçi.

(Mtkumale: İ. K’ok’aia, 60 3’aneri, oput’e Lesiç’ine, Çxoro3’quş raioni)

Oçok’oçi

Oçok’oçi didi ren do tomalyari, gurp’icis jur kra noçans. Germas, na var nilen steri svapes skidun. Seriş oras germas mitxak zori "voo!" yado dimğors na aya Oçok’oçi iqven.

Oçok’oçi mç’k’eşişa nulun, daçxirite t’ibun

Ar faras pucepe mç’k’eşup’t’i. Seriş oras megabrepe çkimi gonduneri puci ogoruşa igzales do xvala kodopskidi k’alivis. Arşvacis mutxa steri "voo" coxini vogni. Komepxvadi Oçok’oçi na rt’u. Maşkurinu do k’untxus pucepe k’ala domnt’k’obi. Nek’na guin3’k’u do Oçok’oçi kamaxtu. Oç’k’omale oç’k’omu do mendaxtu. Ç’it’a oraşk’ule mitxanik domicoxu: daçxiri gigzun ya! do Oçok’oçi xolo amaxtu. Emukti komuxedu daçxiris, dit’ibinu t’ani do mendaxtu.

(Mtkumale: M. Siç’inava 70 3’aneri, oput’e Lesiç’ine, Çxoro3’quş raioni)

Oçok’oçis ginz’e m3’k’ili k’ibirepe nuçans

Ma var miz’iramun, mara dido fara mignapun: Oçok’oçi k’oçi steri ren ya, mğoreli-mğoreli gulun ya, gola do germa svapes skidun ya. K’oçis var aduşmanen, mara guri moqonapuk’o na, k’abğa oğodaps ya. Oçok’oçi dido mağali ren ya. Zop’ont’es, k’uçxe t’et’eli gulun ya do ginz’e m3’k’ili k’ibirepe nuçans ya. Gurp’icis krape meçans ya. Qureli-qureli do xirxineri-xirxineri gulun ya. K’oçi na skidun svapes va gulun. Umosi dido maavepe do mecogepe ok’vagenan.

(Mtkumale: B. Malania 70 3’aneri, Çxoro3’qu)

Oçok’oçi do Meçxome

Ar faras oxori çkimis ixandept’u Mart’viliş raionişen moxtimeri k’oçi Grişa Cgerenaiak. Muk amk’ata ambari mi3’ves: megerem, Grişaş manz’ageri, ar seris ğalis p’arap’at’i çumert’u. Daçxiri ugzut’u do seri otanapt’u, aşkurinet’u, çxomi mitxak var memixiras yado. Ğalişen k’ap’et’i ğumini ognu do 3’k’ariş dgapunu. 3’k’ariş 3’ap’ape mendra goşibğet’u, k’oçik z’irerenki uk’oro3xe çxomi dibğeren p’arap’at’is. Ç’operi çxomepe daçxiri k’ala kodobğeren. Ç’it’a çkvaşi am k’oçişa Oçok’oçi muxtimun: k’oçiş pormaşi, tapali t’aniş, p’eci, t’ani titxu tomaten uğut’eren mpuleri.

Oçok’oçis utkun am k’oçişa: am çxomiş gverdi çkimi ren ya. Manti dido vi3adia, ğormapeşen gamavotxozini entepe xepe, k’uçxepe do bigaten ya. Ak’o çxomi mundes giç’opunya p’arap’at’i skaniten? Siti xoş ognapt’i ğumini çkimi ya? K’oçik mutu var u3’veren. Oçok’oçi k’ala çkar oğarğalu var iqven. Uk’açxe Oçok’oçik muk ok’orteren oşkenas çxomi. 3’ili muşişen dobağine çxomi dot’ağaneren daçxiris do oç’k’omeren. Ok’ule na doskidu çxomi mendiğeren do ideren.

(Mtkumale: A. K’vara3xelia 70 3’aneri, oput’e Nak’ipu)

Mesepepe

Mesepepek golaşen k’vinçepe do skindinape geliqonopan

Mesepoba Stvelis iqven. Artot anş Mesepi ren. Sum oxorca do sum k’oçi. Entepe artot var eşulunan. Mesepepe golaşen skindinape do k’vinçepe geliqonopan zuğap’icişa. Sum t’ibu dğas motxozinapan zuğap’icişa. Qinişa na var naxondinen skindinape do k’vinçepe zuğaşen golak’ele metxozinapan sum qini dğas. Amuşeni ren mesepoba sum dğa. Mesepi extimuten t’aroni gaçinen. Mesepobas k’ai t’aroni iqvet’u na skindinape xçe dolokuneri k’ulanepek motxozines ya zop’ont’es, do qinvati k’ai iqven ya. P’at’i dğalepe iqvet’u na skindinape nabadoni biç’epek motxozines ya do qinvati dido mtvironi iqven ya. Mesepobaşa ren mek’ideri maaveşi bedi. Mesepi maaves muşi 3’ili skindina dudginaps. Skindinas u3’umers: si amuşi luk’ma qoperet’a, sinti amuşi ya. Mtiniti eşo iqven. Maavek çkvas ostolu na, k’urşumi var nat’en. Dodgineris ostolu na, k’urşumişen mutu gzaten var moçitun.

(Mtkumale: D. Sordia, oput’e K’ir3xi)

Mesepepeş oxori

Mesepepe şeni p’ap’uli çkimiş notkvame komiçkin. Mesepoba Gumatutaşi sum çodina do 3’ilvaşi sum moç’k’a dğas iqven. Mtelxolo anş dğa. P’ap’uli çkimiş nanaşi cuma Gvaz’i Şelia qoperen Saçinos. 3’alobaş oras menduxtimun mt’k’uri ğeci oqviluşa. Dido guxtimun mele-mole do çodinas, doç’k’inderi germas ar ek’oktineri cas gexederen. Mendraşe mecogeşi oquru steri xoma ogneren. Ok’ule ostvinuşi xomati ugnapun. K’vinçepe do germaş skindinape iri artot muxtimunan, mara var oxva3’oneren mi ort’u antepeşi mance, tolite çkar mutu var z’iropt’eren. Ğeci ç’uburişa muxtimun do oç’k’omu muşis geç’k’eren. Gvaz’ik t’ufeği noğireren emus. Em oras mitxanik dicoxeren: ma mamt’i, mara Gvaz’iş k’urşumiş bedi rt’a ya. Gvaz’ik ostoleren do ğecik kogantxeren. Gecginapa Gvaz’i ya! u3’u mitxanik. Ek’i3’k’ederen Gvaz’ik do mxucis t’ufeği mok’ideri p’icit’et’eli ar biç’i uz’iramun. Gvaz’i! Am ğeci baxçişi mekçi ya. Aya si soti var gağen, ma memaqoni ya, var gaşkurinas, domiğarğali ya. Gvaz’i komoli k’oçi rt’u, guroni, uğarğaleren do ek’vaqoneren.

Dido ideşk’ule, Gvaz’is uz’iramun mskveriş kraten goğoberi ar ğoca. Nek’na muşi mt’k’uri golaşi txaş meşangrixeli krape go3’ok’idut’u. Gon3’k’eren am biç’ik nek’na do ğocaşa amuxtimunan. T’ufeği go3’uğeren Gvaz’işa do oxorişa amiqoneren. Ç’it’a çkvaşi am biç’ik çkvaneri dolokunuten gamaxteren majurani odaşen do txiriş ç’inuten txozeri orz’os doxuneren Gvaz’i. Mukti artneri orz’os doxederen. Doloxendon k’ulanepeşi z’i3ini do xelebaşi xoma ignapinet’u ya. Biç’ik "dostibit" dicoxupt’uşi z’i3iniş xoma niç’k’videt’u ya. Em biç’is utkun: entepe dalepe çkimi renan. Krist’ianişi şura nantxenan do dodelu skani unonan ya, mara ma izni var mepçaminon ya.

Gvaz’ik yiseleren do ğocaşa gamixosareren. Uz’iramunki ar qvilişi mz’gucis k’oçi do majurani qviliş mz’gucis oxorca ort’u mek’ireli. Oxorcas go3’obut’u k’oçiş mek’vateri ti do k’oçis oxorcaş mek’vateri ti go3’obut’u txiriş mt’k’e3işen grixeli tok’ite. Mek’irelepek ok’işirt’es qvilişi mz’gucepe k’ala, mz’guci eşamalu unt’es. Ç’it’a monk’anapt’esşi, mz’gucis simsik’uk’ari gelaxedut’u do juritis guri moqonapapt’u. Xoloşa gez’it’u 3xeniş k’uçxeş mçxu qvili. K’oçi eç’opupt’u am qvili do k’vinçis geçapt’u. Simsik’uk’ari goputxut’u, monk’aneri mz’guciti xolo k’ap’et’i doli3onet’u. Am biç’ik mi3’u ya: antepe nana baba çkimi ren ya. Ar fara pucepe oncvinuşa ides ya. Artik k’oçi muiqonu, majuranik oxorca ya. Juriti dodeles. Amuşeni nana baba çkimis amk’ata bedi mepçi ya.

Xolo orz’os gelapxedi ya. Ma tolite na va bz’irop steri, xe domobonapes, xeşkosali momçes, oç’k’omalepe 3’oxle dominsvares, mara mik muç’o muimert’u tolite va bz’iropt’i ya. İmxort’esşi iz’i3apt’es, mara ma am biç’ik mşinaxupt’u do xe var nan3’et’es ya çkimda. Oncire domirçes do kodomoncires ya. Vizmoni: mis uçkin mu mağodasunon do ucgişi ren var dovincira ya, mara domancireren ya do majurani dğas mjora extuşi gop’k’u3xi ya. Cari komçes. Serişakis viğarğalit ya. Ok’iseruşi, em biç’ik geç’k’alas na bz’iri steri dolokunupe dolikunu, t’ufeği çkimi momçu do mi3’u: vidat a3’i ğeci skanişa ya.

İderenan. Germas Gvaz’ik içineren muş noxune ca. Gvaz’i! Ğeci skani ak gez’in. A3’i skanda memiçamun ya maavobaşi bedi: na megixtupe soti var tkva. Eşo var qvaşi doğuraginon ya. Majurani dğas Gvaz’ik biç’epe mendiqoneren ğeci momalu şeni. Gvaz’is utkun: ğomalimci ç’uburiş cas jin dovotani ya seri, moğerdineren. P’ap’uli çkimik tku: am ambari Gvaz’is badobaşakis var utkun ya. Çodinas tku do uk’açxe doğuru ya. Em biç’i mesepi rt’u ya. Em 3’anas biç’epe yuxtimunan do qinvati menceloni qoperen. Mesepobaş dğalepes mç’ima ren na, biç’i mesepepe renan extimeri do qinvati k’ap’et’i iqven. Mç’ima var iquşi, oxorca mesepepe iqvenan extimeri do qinvati k’ai iqven.

(Mtkumale: A. Keburia - Çxoro3’qu)

3’qarişdida

3’qarişdida (3’qarişmapa) ğalis skidun, ç’onç’oxi svapes, t’exuris eya var skidun. Gverdi (3’aleni no3’ile) çxomiş pormaşi ren, gverdi (jileni no3’ile) oxorcaşi. 3’qarişdidak 3’oxle gologixtuşi, si nok’uçxeni muşis golabaz’gi na, mtini xamrela gağodasunon. T’qaşmapa oxorca ren do germas skidun. 3’qarişdida 3’k’aris skidun do umosi dido çxomi do maqaqis mengaps. K’oçişa xamreloba naçinen.

(Mtkumale: N. Sigua)

3’qarişdidaş mek’vateri toma

Ar biç’is uz’iramun 3’qarişdida. 3’qarişdidak coxo dicoxeren xut’u, xut’u ya! Am biç’ik k’amç’i ninkineren 3’qarişdidaşa. Emuk oqirus kogeç’k’eren do am biç’iş ocaği genç’k’eren: oxoris ar saği miti var dogiskidas ya. Mtiniti iri doğureren. 3’qarişdidak ar seriş oras udodginu qirapt’eren. Am biç’is ugnapun oqiru do menduxtimun. 3’qarişdidas utkun: o3xoci domogorapi ya. Am biç’is utkun: si mot genç’k’i çkimepe ya? Oç’k’iraleten toma nuk’vateren do daçxiris doç’veren. 3’qarişdidas menceli gunduneren do xvala oxorca diqveren.

(Mtkumale: J. Bok’uçava, oput’e Lesiç’ine)

3’k’arişdida oqiruten amt’en ek’otxozeri mgerepes

Tkvasunt’es 3’k’aris skidun 3’k’arişdida ya. Eya mcveşot uz’iramunan toli muşiten. Ar seriş oras, maxirale k’oçi nulut’u gzas do noxire ondepe nimert’u. Gza 3’k’ariş p’icis noqupt’u. Arşvacis k’ap’et’i oqiru ognu. İzmonu, varşa k’ulani nirk’u mitxanik do em oxorcak qiraps ya. Aşkurinu maxirales do germaşa t’k’obaşa komeşaxtu. Xoloti ignapinu oqiru. A3’i dido çkva xoloşe ignapinet’u oqiruşi xoma. Meraği aqu am k’oçis. Z’iruki onçviruten 3’k’ari mek’vatups 3’qarişdidak, mele-mole mz’galepes mgerepek txozunan. Xoloşa mextuşi, koz’iruki oxorcas çkar mutu var dolokuns, dido xçe t’ani do ginz’e xçe toma uğun. Am tomate uğun trageri mteli t’ani. Ğali p’icis ğorma solağani qoperen, ont’onuşi maktale 3’k’ari. Ek mextuşi, oxorca arşvacis gonduneren. Gonep, mgerepes amt’u do oxori muşişa igzalu.

(Mtkumale: G. Kobalia, Galiş raioni, Abxazia)