ANASAYFA

MİS KOKULU MEYVE SABUNU

Trablus sabunu, çiçek sabunu, hünkari sabun, beyaz ve siyah paşa sabunu, alaca sabun, kara sabun, kokulu sabun, Kandiye sabunu, Girit Sabunu, Arap sabunu, leke sabunu, fes sabunu, misk sabunu. Bunlar, Osmanlı ülkesinde bir zamanlar üretilen sabun adları. Osmanlı ülkesindeki sabun üreticiliğiyle ilgili yazılı da olan bazı kurallar vardı. Bu kurallar Fatih Sultan Mehmet, İkinci Beyazıt, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman iktidarları döneminde yayınlanan kanunnamelerde görülmektedir. Fatih Sultan Mehmet iktidarı sırasında yayınlanan Foça sabunhanesinin kuralları açıklanmıştır. Yavuz Sultan Selim iktidarı döneminde yayınlanan Trablus Sancağı kanunnamesi sabun üretiminin kurallarını da açıklıyordu. Bununla sabun konusunda hukuki kurallar da yazılmıştı. İzleyen dönemlerde, sabunun üretimi, kalitesi, fiyatı, kontrolü, ticareti ile sabuncu esnafı konularında çok çeşitli belge yayınlanmıştır.

Çalışmamızın konusu misk kokulu meyve sabunu. Önce bu alanda kullanılmış ve kullanılıyor olan bazı kelimelerin anlam ve kökenini açıklamakla başlayalım. Misk veya mis; güzel kokulu, güzel kokusu olan demektir. Ancak; mis, Asya'nın yüksek dağlarında yaşayan bir tür erkek ceylanın karın derisi altındaki bir bezden çıkarılan güzel kokulu bir maddedir. Mis ve sabun, Arapça kökenli iki kelime. Meyve ise Farsça bir kelimedir.

Geçmişte Edirne'de sabunculuğun çok yaygın olduğuna dikkat çekiliyor. Bunun delili olarak da Sabuni Mahallesi gösteriliyor. Sabuni Mahallesinin adının, bir zamanlar bu mahallede bulunan sabun atelyelerinden geldiğine dikkat çekiliyor. Eskiden Sabuni Mahallesinde 40-50 evin sabun ürettiği ve günümüzden 20-30 yıl öncesine kadar çarşılarda Edirne sabununun satıldığı söyleniyor.

Günümüzde mis kokulu meyve sabununun, Türkiye sınırları içinde yalnızca Edirne’de üretildiği biliniyor. Osmanlı döneminde Kudüs’ün de mis kokulu meyve sabun üretiminde önemli bir kent olduğunu kaynaklardan öğreniyoruz. Edirne ve Kudüs'te üretilen mis kokulu meyve sabunları Osmanlı sarayına ve yerli yabancı devlet adamlarına hediye olarak sunuluyordu. Mis kokulu meyve sabunları eskiden hem süs eşyası hem de temizlikte kullanılıyordu. Mis kokulu meyve sabunları elma, armut, üzüm, şeftali, kiraz, muz, kavun, çilek, kayısı, limon, portakal, karpuz dilimi, ayva, incir, nar, erik gibi meyvelerin görüntü ve kokusuyla üretiliyordu. Edirne’de üretilen ve iki yüzyıllık bir geçmişi olan mis kokulu meyve sabunları, Trakya Üniversitesi Edirne Meslek Yüksekokulu Seramik Programcılığı bölümü öğrencileri tarafından üretilmeye başlandı.

Edirne Meslek Yüksekokulu Müdürü Yılmaz Çamlıtepe, mis kokulu meyve sabunlarının öğrencileri tarafından geleneksel yöntemle üretildiğini belirtti. Çamlıtepe, mis kokulu meyve sabunculuğunun yaşatılmasını ve yaygınlaştırılması hedeflediklerini de vurguladı. Mis kokulu meyve sabunculuğunun bugüne kadar yaşatılması Arif Çamdere ve ailesi sayesinde olmuş. 1905’te Selanik’ten Edirne’ye göç etmiş olan Arif Çamdere 1945’te ölünce, mis kokulu meyve sabun üreticiliği işini oğlu Arif Reşat ve eşi Emine Çamdere sürdürmüş. Arif Reşat Çamdere’nin 1992’te ölümüyle sanat sahipsiz kalmış. Mis kokulu meyve sabunları, Çamdere ailesinin izni ile patent hakkı alınarak, Edirne Meslek Yüksekokulu’nda geleneksel yöntemler kullanılarak üretilmeye başlanmış. Edirne Kız Meslek Lisesi öğrencileri ve Kültür Müdürlüğü tarafından açılan kurslarda yetişen kursiyerler de mis kokulu meyve sabunlarını üretiyorlar. Edirne Hapishanesinde de mis kokulu meyve sabunculuğu kursu açıldı. Eğitilen bayan kursiyerleri kursu başarıyla tamamladı. Kurs süresince elma, armut, muz, nar, incir, kayısı, kiraz, üzüm, portakal, kavun, karpuz, limon, kelek, çilek, ayva ve mandalina görüntülü, mis kokulu meyve sabun üretildi. Üretilen birbirinden güzel bu mis kokulu meyve sabun kurs bitiminde sergilendi. Mis kokulu meyve sabun üreticiliğinin canlandırılması için Edirne Halk Eğitim Merkezi de toplam 300 saatlik kurslar düzenliyor. Edirne Halk Eğitim Merkezi, ücretsiz verdiği kurslarda sabun kalıplarının ve boyaların parasını, kursta yapılan sabunları satarak elde ediyor.

Mis kokulu meyve sabunu özel üretilen zeytinyağlı sabundan yapılıyor. Önce sabun rendeleniyor ve hamur haline getiriliyor. Elle meyve şekli verilen meyveler sertleşene kadar bekletiliyor. Sonra da meyveler boyanıyor. Son işlem ise cilalama. Cilalanan meyveler kuruması için bir süre bekletiliyor. Mis kokulu meyve sabunu meyvenin gerçeği ile aynı görüntüde. Bazı küçük çocuklar, mis kokulu meyve sabununu gerçek meyve diye yemeye başlıyorlar. Bunun için üreticiler, anne-babalara uyarıyor. Mis kokulu meyve sabununu evlerde küçük çocukların ulaşamayacakları yerlerde saklamalarını öneriyorlar.