ANASAYFA

ÜÇÜNCÜ CUMHURBAŞKANI: CELAL BAYAR

Türkiye’nin üçüncü Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Plevne göçmenlerinden öğretmen Abdullah Fehmi Efendi'nin üçüncü oğludur. Abdullah Fehmi Efendi, 1877 Osmanlı-Rus Savaşından sonra Balkanlardan gelip Umurbey köyüne yerleşti. Buradaki okulda öğretmenlik yaptı. Celal Bayar, 1883’de Umurbey köyünde doğdu. İlk ve orta öğrenimini babası Abdullah Fehmi Efendi'nin yanında yaptı. Gemlik mahkeme ve reji kaleminde çalıştı. Sonra Ziraat Bankasında çalışmaya başladı. Harır Darü't-talim ve College Francais De l'Assomption adlı okullarda okudu. Bursa'daki Deutsche Orient Bank'ta çalıştı. Siyaset hayatına Bursa'da, gizli İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne girerek atıldı. 1909'da İttihat Terakki Cemiyeti tarafından kurulan gönüllüler taburuna girdi. Bu cemiyetin önemli üyelerinden biri oldu. İzmir'de kurulan bu cemiyetin genel sekreteri oldu. Kız Lisesi ve Şimendifer Okulunun açılması önderlik etti. "Halka doğru" cemiyetini kurdu. "Halka doğru" adıyla bu derneğin yayın organı bir dergi çıkardı. Turgut Alp takma adıyla ekonomik konularda yazılar yazdı. Kooperatifçiliği yaygınlaştırmaya çalıştı. İzmir'de bir Milli kütüphane de kurdurdu.

1918’de Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniye Cemiyeti'ne girdi. 12 Ocak 1920'de toplanan son Osmanlı Mebusan Meclisi'ne Saruhan sancağı milletvekili olarak katıldı. Millî Mücadele'nin başlaması ile birlikte Anadolu'ya geçti. Galip Hoca adıyla, bu mücadelede yerini aldı. Bu adla; Ödemiş, Tire, Aydın ve çevresinde silahlı mukavemet cephesinin kurulması için canla başla çalıştı. Aydın'ı kurtaran kuvvetlerle beraberdi. Denizli cephesinde Demirci Mehmet Efe’ye danışman oldu. Balıkesir kongresi kararıyla, Akhisar'da Milli alay komutanlığına atandı.

1. Dünya Savaşı'ndan sonra İzmir'de kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin aktif üyelerinden biri oldu. 1920’de Bursa milletvekili olarak Büyük Millet Meclisi'ne giren Celal Bayar, aynı zamanda İktisat Bakanlığı'na vekâlet etti. Çerkez Ethem'in isyanı sırasında, O’nu ikna etmek için gönderilen heyetin başkanıydı. 1921'de İktisat Bakanı oldu. Lozan Konferansı'na müşavir üye olarak katıldı. 1924'te Türkiye İş Bankası'nı kurdu. 1937'de Türkiye Cumhuriyeti'nin 14. Başbakanı oldu. Atatürk'ün ölümünden sonra, Cumhurbaşkanlığı'na seçilen İsmet İnönü tarafından da Başbakan olarak tayin edildi. İnönü ile çalışamadı. 3 Mayıs 1939'da görevden ayrıldı.

Cumhuriyet Halk Partili arkadaşları ile birlikte 1945'de Dörtlü Takrir'i verdi. Çok partili siyasî hayata geçilmesi üzerine 1946 yılında, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti'yi kurdu. Bu partinin başkanı seçildi. İnönü’nün faşist iktidarından dolayı kötü günler yaşadılar. Ama yine de 14 Mayıs 1950’deki genel seçimlerde genel başkanı olduğu Demokrat Parti başarılı oldu. Celal Bayar, 22 Mayıs 1950'de Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Cumhurbaşkanı seçildi. 1954- 1957 genel seçimlerinden sonra da Meclis tarafından Cumhurbaşkanlığına seçildi. Bayar, 27 Mayıs 1960'da Türk Silahlı Kuvvetlerinin yönetime el koymasıyla tutuklandı. Yassıada'ya götürüldü. 16 ay süren soruşturma ve yargılamadan sonra, Yassıada Yüksek Adalet Divanı tarafından, 15 Demokrat Partili ile birlikte idama mahkûm edildi (15 Eylül 1961). Mahkemelerde taviz vermedi. Celal Bayar başta olmak üzere 12 Demokrat Partilinin idam hükmü müebbet hapse çevrildi. Yassıada'dan Kayseri cezaevine götürüldü. Orada hastalanınca, evinde tedavi edilmesi için serbest bırakıldı (7 Kasım 1964). 7 Temmuz 1966'da da dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından, Anayasa'nın 97. maddesinde yazılı sebeplere dayanılarak affedildi. 1903’te İnegöllü Refet Bey'in kızı Reşide Hanım'la evlenen Celal Bayar’ın üç çocuğu oldu. Celal Bayar, 22 Ağustos 1986 gününde İstanbul'da vefat etti. Fransızca bilen Celal Bayar’ın kitapları şöyledir: “Kayseri Cezaevi Günlüğü”, “Ben De Yazdım” (8 cilt).



                                                                                                                                                              LAZURİ