ANASAYFA

CUMHURİYET'İN KÖY ENSTİTÜLERİ

Köy okulları için öğretmen yetiştirilmesi fikri 2. Meşrutiyet döneminde ortaya çıktı. İ. Mahir Efendi, İ. Hakkı Baltacıoğlu ve Ethem Nejat gibi eğitimcilerin bu konularda fikir ürettiler. Cumhuriyetin ilk yıllarında köy okulları için öğretmen yetiştirilmesi fikri gündeme geldi. 1924’de Ankara'ya gelen Amerikalı eğitimci J. Dewey ile 1925’de Türkiye’de bulunan Alman eğitimci Kühne eğitim ile ilgili birer rapor hazırladılar. Bazı tavsiyelerde de bulundular. Yerli eğitimcilerin de görüşleri alındı. 22 Mart 1926 tarihli “Maarif Teşkilatına Dair Kanun” ile 1927’de Denizli Erkek Muallim Mektebi, Köy Muallim Mektebine dönüştürüldü. Kayseri’nin Zencidere köyünde bir Köy Muallim Mektebi açıldı. 1933 ve 1934’de bu okullar kapatıldı.

1926’da, onbaşı ve çavuş rütbesiyle ordudan terhis olan köylü gençler, kısa süreli kurslarda eğitildi. “Eğitmen” olarak köy okullarına gönderildiler. 1937’de İzmir’in Kızılçullu ve Çifteler kasabalarında köy öğretmen okulları açıldı. Buralarda 2 yıl ilkokul ve 3 yıl ortaokul öğrenimi ile birlikte tarım, demircilik, inşaatçılık ve kooperatifçilik gibi meslekler de verildi.

19 Mart 1940 tarihinde Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç Köy Enstitüleri projesini Türkiye Büyük Millet Meclisine sundu. 17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı kanun ile tarım işlerine elverişli geniş arazisi bulunan köylerde veya onların hemen yakınlarında açılan Köy Enstitüleri öğretime başladı. Köy Enstitülerinin öğrenim süresi ilkokuldan sonra beş yıldı. Parasız, yatılı ve kızlı erkekliydi. Bu enstitülere beş sınıflı köy okulunu bitiren sağlıklı ve yetenekli köy çocukları geliyordu. Buralarda, gerektiğinde köy sağlık memuru ve köy ebesi yetiştirilecekti. Köy Enstitülerinin sayısı başlangıçta 14 idi. Bu sayısı zamanla 21'e çıktı. Köy Enstitüleri için hazırlanan birinci öğretim program 4 Mayıs 1943 tarihlidir. Köy Enstitülerinin ilk günlük çalışma düzeni ve program şöyleydi:

1. Her gün öğleden önce 45 er dakikalık 4 ders veya iş saati, öğleden sonra da yine 45 er dakikalık 4 ders veya iş saati.
2. Her gün iki saatlik etüt ve 45 dakikalık serbest okuma zamanı.
3. 8 veya 8,5 saatlik uyku zamanı.
4. Her sabah 30 dakikalık yoklama, müzik, ulusal oyunlar veya spor zamanı.

Günlük çalışma ve dinlenme için enstitülerin yönetimi özerkti.
Ders alanları: (a) Kültür dersleri; (b) Ziraat dersleri ve (c) Teknik dersler.
Dersler: Türkçe, Tarih, Coğrafya, Yurttaşlık Bilgisi, Matematik, Fizik, Kimya, Tabiat ve Okul Sağlık Bilgisi, Yabancı Dil, El Yazısı, Resim-İş, Beden Eğitimi ve Ulusal Oyunlar, Müzik, Askerlik, Ev idaresi ve Çocuk Bakımı, Öğretmenlik Bilgisi, Zirai İşletme Ekonomisi, Kooperatifçilik.

Kültür dersleri haftada 22 saat: Türkçe 736, Matematik 598 saat. 460 saat Müzik, 414 saat Yabancı Dil, 368 saat Askerlik, 368 saat Tabiat ve Okul Sağlık Bilgisi ve Öğretmenlik Bilgisi. Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi ise toplam 690 saat. Her sabah 15 dakikadan az ve yarım saatten çok olmamak şartıyla topluca Jimnastik. Haftada en az dört gün, normal ders saatleri dışında topluca 20 şer dakikalık Müzik Alıştırmaları.

Programın ziraat ders ve çalışmaları şöyle: Tarla Ziraatı; Bahçe Ziraatı, Sanayi Bitkileri Ziraatı ve Zirai Sanatlar, Zootekni, Kümes Hayvancılığı, Arıcılık ve İpek Böcekçiliği, Balıkçılık ve Mahsulleri. Bu derslerden hangilerinin okutulacağı, enstitülerin coğrafi durum ve şartlarına göre kararlaştırılacaktı. Tarım dersleri her sınıf için haftada 11 saat idi.

Programın teknik dersler ve çalışmaları da şöyle: Demircilik ve Nalbantlık, Dülgerlik ve Marangozluk, Yapıcılık, Köy Ev ve El Sanatları, Makine ve Motor Kullanma. Kız öğrenciler bu derslerden yalnız son ikisini görecekti. Enstitülerde ikinci sınıftan başlayarak teknik dersler erkek öğrenciler için şöyleydi: Demircilik ve Nalbantlık, (a) Sıcak ve Soğuk Demircilik, (b) Nalbantlık, (c) Motorculuk. Kız öğrenciler için de, yine ikinci sınıftan başlayarak üç ders şöyle: Dikiş-Biçki dersi, (a) Dikiş, (b) Örgü ve (c) Ziraat sanatları. Bu derslerin öğretimi haftada 11 saatti.

Ders dışındaki aktiviteler şöyleydi: Bisiklet ve motosiklet kullanma; yüzme, ata binme, dağa tırmanma, sandal, yelken, motorlu deniz araçları kullanma; mandolin, ağız armoniği, flüt gibi bir müzik aletini çalma; yerel ve ulusal oyunları oynama; radyo ve gramofondan müzik parçaları dinleme, civar köyleri ve kendi köylerini inceleme. Her Köy Enstitüsünde bir kütüphane bulunuyordu. Her enstitünün kurulduğu coğrafi ve tarihi yerin etnografik, jeolojik ve tarımsal eşya ile bir müzesi kurulması amaçlanıyordu.

Ne var ki, Milli Şef İsmet İnönü ve onun tek partisi, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Köy Enstitülerine tahammül edemedi. Programdan çok ciddi sapmalar başladı. Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel bakanlık görevinden ayrıldı. İsmail Hakkı Tonguç ve ekibi görevden uzaklaştırıldı. 1947’de yine CHP tarafından Köy Enstitüsü Öğretim Programı ve Yönetmeliği değiştirildi. 1947 sonlarında Yüksek Köy Enstitüsü kapatıldı. Köy enstitüsü düşmanlığı Milli Şef İsmet İnönü ve onun partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi tarafından başlatıldı. Bu süreçle, adından başka bir şeyi kalmayan Köy Enstitüleri 1954’te tamamen kapatıldı. Oysa Milli Şef ve CHP lideri İsmet İnönü 09.05.1941 tarihinde şöyle söz vermişti: “Köy Enstitülerini Cumhuriyetin eserleri içinde en kıymetlisi, en sevgilisi sayıyorum. Köy Enstitülerinden yetişen evlatlarımızın muvaffakiyetlerini ömrüm boyunca yakından ve candan takip edeceğim.”



                                                                                                                                                              LAZURİ