ANASAYFA

TRANSDİNYESTER SORUNU

Transdinyester, Moldova'nın doğusunda, Dinyester ırmağı ile Ukrayna arasında kalan bölgedir. Rus azınlığın yaşadığı Transdinyester bölgesi, 1992 yılında patlak veren iç savaş sonucu Moldova Cumhuriyeti’nden koparak bağımsızlığını kabul etmiş ve kendisini Transdinyester (Prednestrovye) Cumhuriyeti olarak ilan etmiştir. Ancak bugüne kadar hiçbir ülke tarafından tanınmamıştır. Rusya, çatışmaların ardından konuşlandırdığı askerlerini hâlâ bölgede bulundurmaktadır. Bölge halkının büyük çoğunluğu Rusça konuşmakta ve resmi dil Rusça kabul edilmektedir. 4 milyon 320 bin kişiden oluşan Moldova nüfusu içerisinde Transdinyester'in toplam nüfusu 555 bindir. Başkenti Tiraspol olan Transdinyester’de kişi başına düşen ortalama aylık gelir 30-50 dolar arasında bulunmaktadır.

İkinci dünya savaşı öncesi Bessarabia bölgesinin Sovyetler Birliği’ne bırakılmasından sonra, Dinyester ırmağının doğusunun özerkliği korunarak Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Moldova'nın 23 Mayıs 1991 tarihinde Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını ilan etmesinden sonra, 1994 yılındaki yeni anayasa ile birlikte Transdinyester ve Gagauzya'ya özerklik tanımıştır. Fakat özerklik Transdinyester tarafından kabul edilmemiştir. Transdinyester ile Moldova 1997 yılında ilişkilerini düzeltmek adına barış antlaşması imzaladıysalar da Sovyet Rusya ordusunun mühimmatlarının bölgede kalması ve taşınmasının çok masrafa sebep olacak olması nedeniyle, AGİT'in 1999 İstanbul zirvesinde Rusya’nın bu cephaneyi taşımasına karar verilmesine rağmen cephane hâlâ bölgededir ve sorunlara, anlaşmazlıklara sebep olmaktadır.

Transdinyester sorunu sadece dini, etnik ve tarihsel nedenlere dayanmıyor, bölgedeki Rus askeri teçhizat ve mühimmatının geri çekilmesi ve düzenli olarak denetlenmesi konusunda bir ilerleme sağlanamaması da ayrı bir sorun oluşturuyor. ABD ve AB, Transdinyester meselesinin Moldova’nın toprak bütünlüğü çerçevesinde müzakereler yoluyla çözümlenmesine dair bir politika izliyor ve Transdinyester’deki askeri endüstri tesislerinin denetlenmesi, Kolbasna’daki silah ve mühimmat depolarının AGİT uzmanlarının denetimine açılması, Transdinyester bölgesinin demokratikleşmesine yardım edilmesi ve Rusya Federasyonu’na ihtilafın çözümüne daha fazla katkıda bulunması çağrısı yapılıyor. Rusya Federasyonu ise Moldova topraklarındaki Rus birliklerinin ancak uygun siyasi koşullar altında geri çekileceğini, ihtilafın çözümünde ilerleme kaydedilmesi halinde Transdinyester yönetiminin geri çekilme konusunda ikna edilmesinin daha kolay olabileceğini savunuyor.

Birleşmiş Milletler, Transdinyester’in tanınabilmesi için Moldova ile federal bir devletin kurulmasını bir çözüm önerisi olarak görürken, Moldova buna karşı çıkmakta ve federal bir devletin ancak Gagauzya ve Transdinyester arasında kurulabileceğini öne sürmektedir. Transdinyester Cumhuriyeti tarafından, 17 Eylül 2006 tarihinde Moldova’dan ayrılma kararının çıktığı referandum sonuçlarının tanınması için Rusya Devlet Duması’na başvuruda bulunulmuştur. Ancak, Rusya uluslararası hukuk kurallarına ve imzaladığı, Avrupa’daki sınırlarının bütünlüğünü garanti eden anlaşma kapsamında Transdinyester’i bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanımayacağını ilan etmiştir.



                                                                                                                                                              LAZURİ