|
DİRENİŞ DİLİ AVARCA
Avarca (Ma'arul mats: Dağlı dili), çoğunluğu Dağıstan'da yaşayan Avarların anadilidir. Kuzeydoğu Kafkas dillerinin Nakh-Dağıstan dilleri öbeğine bağlıdır. Dağıstan Cumhuriyeti'nin resmî dillerinden biri olan Avarca, ülkenin konuşulan en yaygın yerli dilidir. Rus- Kafkas savaşlarına önderlik etmiş üç büyük imam; İmam Gazi Muhammed, İmam Hamzad, İmam Şamil’in ve Rus- Kafkas savaşlarında savaşçılığıyla meşhur olmuş Hacı Murad'ın da anadili olan Avarca, aynı zamanda direniş dilidir.
Dünyada bu dili konuşan 1.500.000 civarında Avar nüfusu bulunmaktadır. Çoğunluğu anayurtları Avaristan'da olmak üzere, Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Çeçenya, Kalmukya, Gürcistan, Kazakistan, Suriye, Irak, Lübnan, Mısır, Suudi Arabistan, Ürdün ve Türkiye'de Avarca konuşulmaktadır. Avarların dili eski Mezopotamya agglutinative (bitişken) dilleriyle benzerlik gösterir. Gırtlaksı ve fısıltılı seslere sahiptir. Bitişken dillerde kelimelerin anlamları, sonlarına gelen hece ekleriyle kelime kökü değişmeden yeni formlarına uyarlar. Avarca, 5 tanesi sesli, toplam 50 harften oluşan alfabesi ile zengin bir dildir.
Avarcanın, Avar (Ma’arula), Andi (Ku’anni), Dido (Tsuntal) olmak üzere üç ana lehçesi vardır. Lehçelerin arasında sesbilgisi, biçimbilgisi ve sözvarlığı bakımından bazı farklılıklar vardır. Avar dili ilk kez 15. yüzyılda yazıya geçirildi. İlk kullanılan alfabe eski Gürcü yazı sistemiydi. 17. yüzyıldan itibaren bugün hâlâ konuşanlar tarafından bilinen Avarcaya uyarlanmış Arap alfabesine geçilmişse de 1928 yılında Latin alfabesi kabul edilmiştir. Sovyetler Birliği'nin getirdiği zorunluluk ile 1938 yılında Kiril alfabesine geçilmiş ve hâlâ kullanılmaktadır.
|
LAZURİ
