ANASAYFA

TÜRKMENİSTAN CUMHURİYETİ

Türkmenistan Cumhuriyeti (Türkmenistan Respublikasy), Orta Asya'da bulunan bir Türk devletidir. Kuzeyinde Kazakistan, doğusunda Özbekistan, güneyinde İran ve Afganistan, batısında Hazar gölü yer alır. Başkenti Aşkabad, yüzölçümü 491.210 km², nüfusu 5.450.000, diğer önemli şehirleri Krasnovodsk, Ahal, Balkan, Daşoğuz, Lebap, Mary’dır. Türkmenistan; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye ile birlikte günümüzdeki altı bağımsız Türk devletinden biridir.

Bölge, 13. yüzyılda Cengiz Han tarafından işgal edildi. Daha sonraki yüzyıllarda İran hükümdarı, Hive hanları, Buhara emirleri ve Afgan beyleri arasında çekişmelere neden oldu. 1868'de Ruslar, Hazar denizinin doğu kıyısına çıktılar ve Krasnovodsk limanını kurdular. 1881'de çıkan bir Türkmen ayaklanması bastırıldı ve bölge Türkmenistan'a katıldı. Ekim devriminden sonra Türkmenler, geçici bir hükümet oluşturdular ama Kızılordu 1919'da Aşkabad'ı 1920'de de Krasnovodsk'u işgal etti. Sovyet rejimi ilan edildi ve Türkmenistan, özerk bir sovyet sosyalist cumhuriyeti oldu. 1924'e kadar Transhazar bölgesi, Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde yer alıyordu. Türkmenistan'ın günümüzdeki öbür bölgeleri de Buhara ve Harezm Sovyet Halk Cumhuriyetlerine bağlıydı. 27 Ekim 1924'te SSCB'nin merkezi yürütme komitesi, Orta Asya topraklarının sınırlarını belirleme kararı aldı ve Türkmenistan, Buhara ve Harezm Cumhuriyetlerinin toprakları Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan arasında paylaşıldı. Türkmenistan, eski Buhara ve Harezm Cumhuriyetlerinin Türkmen bölgelerini içine aldı ve SSCB'nin bir fedaral sovyet sosyalist cumhuriyeti oldu. Türkmenistan SSC 27 Ekim 1991'de bağımsızlığını ilan etti.

Ülke nüfusunun %94,7'sini Türkmenler, %2'sini Özbekler, %1,8'ini Ruslar, %1,5'ini de diğer azınlıklar oluşturur. Beş ana Türkmen boyundan oluşan Türkmenistan'da idari yapı da bu beş boya göre şekillenmiş ve beş vilayet kurulmuştur. Türkmenistan tarafsız ülkelerdendir ve bu doğrultuda bir siyaset izlemektedir. Türkmenistan’ın resmî dili Türkmencedir. Topraklarının %3,5'i tarım alanı, %17'si otlak, kalanı ya kısmen otlak olarak kullanılabilen çöl veya tamamen çöldür. Türkmenistan'a kurak ve sıcak bir iklim hâkimdir. Yaz aylarında sıcaklık bazen 50 dereceye kadar çıkar. Kış aylarında ise bazen -25 dereceye kadar düştüğü olur.

Türkmenistan ekonomisi tarıma dayanır. Tarımda pamukçuluk mühim yer tutar. Ayrıca kavun, karpuz yetiştirilir ve üzüm bağları bulunmaktadır. Bunların dışında bir miktar buğday, arpa, mısır ve tütün de yetiştirilmektedir. Ekonomide hayvancılık önemli yer tutar. En çok Karakum koyunları beslenir. Koyunu büyükbaş hayvan ve tavuk takip eder. Türkmenistan'da tekstil sanayi önemli ölçüde gelişmiştir. Bu fabrikalarda başta pamuk olmak üzere yün ve ipekli kumaşlar dokunur. Maden yününden zengin olan Türkmenistan'da çıkarılan petrol borularla nakledildiği Krasnovodsk rafinerisinde işlenmektedir. Bayram Ali ve Darvasa'da çıkarılan doğalgaz Buhara ve Ural’a sevk edilir. Petrolün dışında kükürt, kurşun, kalsiyum madeni, tuz, iyot, krom, cıva gibi madenler çıkarılarak işlenmektedir. Türkmenistan'da ayrıca halıcılık çok gelişmiştir. Türkmen halıları dünyaca meşhurdur.