A
 Andğa-ç’umenten dulya var içoden.
Bugün-yarın ile iş bitirilmez.
Andğaneri dulya ç’umenşa var naşkva.
Bugünün işini yarına bırakma.
Avlis coğori var t’uşi, ğecis olalapes.
Avluda köpek olmayınca domuzu havlattılar.
 Am dunyas miti var geskideren.
Bu dünyada kimse kalmış değil.
 Ank’esişen na mestvas çxomi mçxu iqven.
Oltadan düşen balık büyük olur.
 Ar gzas k’aiti gulun do p’at’iti.
Yolda iyisi de gezer kötüsü de.
 Ar dğas dovibadi do ar dğas bğuru.
Günün birinde doğdum ve günün birinde öleceğim.
 Ar elax3aperi uşkirik vit uşkiri ox3inaps.
Çürük bir elma, sağlam on elmayı çürütür.
 Ar zenginiş oz’ğus oşi fuk’araş oz’ğu ucgin.
Bir zengini doyurmaktansa yüz fakiri doyurmak evlâdır.
 Ar tis jur kudi va geitven.
Bir başa iki şapka takılmaz.
 Ar nenak -var miçkin- tişen şkvit bela mui3’k’ips.
Bir söz -bilmiyorum- yedi belayı savuşturur.
 Araba geiktaş k’ule gza na doguraps k’oçi dido ren.
Araba devrildikten sonra yol gösteren çok olur.
 Artikartişa mumkuroba na ikips bereşi bereti mumkuri iqven.
Birbirine nankörlük yapan çocuğun çocuğu da nankör olur.
Artikartişi o3’k’omiluten mt’veris komamkves.
Birbirine bakmaktan küle battılar.
 Ari na nuxondun emus, majuranepeti konuxondunan.
Birininin katlandığına diğerleri de katlanır.
 Aris tolis go3’vağu mşkironiten, majuras z’ğalaten.
Birinin gözü açlıktan karardı, diğerinin tokluktan.
 Aris na axvenas, eya dulya, sumik qvas na, arto perpu iqven.
Birinin yaptığı işi üç kişi birlikte yaparsa kolaylaşır.
 Arik ibirs, majuarak imgars.
Biri şarkı söyler diğeri ağlar.
 Ar masariten ğoberi var ixvenen.
Bir kazıkla çeper olmaz.
 Ar k’arfiş derdine nali var iqven!
Ar naliş derdine 3xeni var iqven!
Ar 3xeniş derdine k’oçi var iqven!
Ar k’oçiş derdine ar k’abğa diqven!
Ar k’abğaş derdine utole var iqven!
Bir çivi yüzünden nalsız kalınmaz!
 Bir nalın yüzünden atsız kalınmaz!
 Bir atın yüzünden dostsuz kalınmaz!
 Bir dostun uğruna kavga yapılır!
 Bir kavga yüzünden âmâ kalınmaz!
 Ar k’oçis na ağoden mutxa, mteli miletisti ağoden.
Birinin başına gelen herkesin başına gelebilir.
 Ar txiri çxoro cumak uk’uirteren.
Bir fındığı dokuz kardeş paylaşmış.
 Ar monkinuten nca va muik’vaten.
Bir darbeyle ağaç kesilmez.
 Ar m3udelaşi nenaten jureneçi k’oçi diqvileren.
Bir yalancının sözüyle kırk insan öldürülmüş.
 Ar m3’k’iri şeni etvala var iç’ven.
Bir pire için yorgan yakılmaz.
 Ar nena go3’ak’ideri k’oçisti dotkvapapan.
Bir sözü idam edilmiş insana da söyletirler.
 Ar toma mutu var mara vit var niç’k’viden.
Bir saç teli bir şey değil ama on tanesi kopartılmaz.
 Ar nostoni do ar peri cumalepesti var uğunan.
Kardeşler bile aynı tat ve renge sahip değildir.
 Ar oxoris jur cuma na skidut’as, entepeşi dulya 3’oxle var ulun.
İki kardeş bir evde yaşadığında işleri ileri gitmez.
 Ar p’icişen k’aiti gamulun do p’at’iti.
Ağızdan iyi söz de çıkar kötü söz de.
 Ar seri dodgineriti ditanen.
Bir gece ayakta da sabahlanır.
 Ar t’as do k’ai t’as.
Bir olsun da iyi olsun.
 Ar pukirik pukrinora va ikips.
Bir çiçek ilkbaharı getirmez.
 Ar mutxa ora muşis va qvi na, xolo si egot’ruxunya.
Bir şeyi vaktinde yapmazsan yine senin başına kalır.
 Ar xeten jur k’arp’uzi var dikaçen.
Bir elde iki karpuz tutulmaz.
 Ak cumori dogabuya do Çxalas xarci mot mak’vantya?
Burada sirke döküldü de parasını neden Çkhala’da istiyorsun?
 Ağa-ağa ren zengini t’aşakis.
Zengin oldukça ağa yine de ağadır.
 Ağani derdik mcveşi gogoç’k’endinapaps.
Yeni derdim bana eskisini unutturdu.
 Ağani manebra na z’ira, mcveşi var guiç’k’vendina.
Yeni arkadaş edindiğinde eskisini sakın unutma.
 Ağani okosalek k’ai kosups.
Yeni süpürge iyi süpürür.
 Ağani z’irameris para mo gu3’umet.
Yeni görmüşten ödünç para almayın.
 Ağanmordaleşi xe-porçasti şkirons.
Gencin elbisesi bile aç.
Aç’arelik germak’ele i3’k’en, Lazik zuğak’ele.
Acaralı dağa bakar, Laz denize.
 Acele na qva dulya şkvit fara ikip.
Acele yaptığın işi yedi kere yaparsın.

B
 Baba saği t’uşi uk’uni mevit’it, na ğuru 3’oxle mevulut.
Babamızın sağlığında geri gidiyorduk, ölünce ileri gidiyoruz.
 Babaşi bedua beres ak’nepsya.
Babanın duası çocuğa tutarmış.
 Babaşi nena nanak va goguraps.
Babanın sözünü anne öğretmez.
 Babaşi nenapeş jin oxtimu unon.
Baba sözünün üstüne gitmek lâzım.
 Badi do beres ar nosi uğunan.
İhtiyar adamla çocuğun aklı birdir.
 Badi k’oçis ağanmordalepek’ala doxunu var nomskun.
İhtiyar adama gençlerle oturmak yakışmaz.
 Badis qinoras mtviri ak’vanda na, var mekçaps.
İhtiyar adama kışın kar istesen bile vermez.
 Bazi cumuti xaçkare.
Bazen tuz da ekeceksin.
 Bediava k’at’uk k’at’us var meçaps.
Kedi kediye bedava vermez.
 Bediş osteru do ixiş obaru ar ren.
Talihin oyunu ile rüzgârın esmesi aynıdır.
 Bedua, na ikips k’oçis gvak’iren.
Beddua, onu edene yapışır.
 Bere dido elom3kvinuk ok’oxups.
Çocuğu çok şımartmak bozar.
 Bere do coğori ar ren.
Çocuk ve köpeğin tavrı aynıdır.
 Bere var dibaderet’u mara coxo geodumet’es.
Çocuk doğmamıştı ama isim koyuyorlardı.
 Bere nana-babaşi derdi.
Çocuk anne-babanın derdidir.
 Bere omgaru şeni ren, coğori olalu şeni.
Çocuk ağlamak içindir, köpek havlamak için.
 Bere ordaginon muç’o duşmani do na irdas, skani şeni arguroni iqven.
Çocuğu düşman gibi yetiştireceksin, büyüdüğünde seninle aynı fikirde olur.
Beres arterişen aşkurinasinon.
Çocuk birinden korkmalı.
 Beres na uz’i3a, tis gegxedun.
Çocuğa gülersen başına çıkar.
 Berek derdi ok’ogirtaps.
Çocuk derdini hafifletir.
 Berek var imgaraşa, buz’i var meçapan.
Çocuk ağlamadıkça meme vermezler.
 Berek na ç’k’omas, nanati iz’ğen.
Çocuk yediğinde anne de doyar.
 Berek’ala gzas mo amulur, berek’ala mo i3’oner.
Çocukla yola koyulma, çocukla dalaşma.
 Bereş oqopumu iri oxorcas uçkin, ordu iris var açkinen.
Çocuk yapmayı her kadın bilir, büyütmeyi hepsi bilmez.
 Beğis saat’i kuğun na, mjorasti va mendo3’k’ers.
Beyin saati varsa güneşe de bakmaz.
 Bina muç’o na dodga, ğoci eşo yulun.
Binayı nasıl kurarsan duvarı öyle yükselir.
 Biç’i bere ocağişi mali ren.
Erkek çocuk ailenin malıdır.
 Borci k’ai dğaşa var doskidun.
Borç iyi güne kalmaz.
 Borci meçamute içoden, gza ogzalute içoden.
Borç ödemekle yol yürümekle biter.
 Borcis meçamu unon.
Borcu ödemek gerekir.
 Borcişen mendra iqvaginon.
Borçtan uzak durmak gerekir.
 But’k’ucik tkveren: ma na mevuç’k’omare k’oçi doğurat’uk’on na, ar k’oçi şeni ar puti topuri dovikipt’iya.
Arı demiş ki: şayet ısırdığım insan ölseydi, bir insan bir teneke bal yapardım.

C
 Cari oç’k’omutu çetini ren: va lağuna do geaşkvak’o dişkvider.
Yemek yemek te zordur: çiğnemeden yutarsan boğulursun.
 Cahili k’oçi skindinaşenti tapala ren.
Cahil insan hayvandan bile alçaktır.
 Cebe monk’a giğut’aşi manebra dido gaqven, upşu giğut’aşi manebra miti var gaqven.
Cebin dolu olduğunda arkadaşın çok olur, boş olduğunda kimse arkadaşın olmaz.
 Cixa doloxeşen t’k’va3un.
Kale içeriden patlar.
 Coğorik k’undi oç’k’omus var mojvagen.
Köpek bok yemekten vazgeçmez.
 Coğori ugureli k’alivişa var iqonen.
Köpek gönülsüz kulübeye götürülmez.
Coğori mitxanik qvilu, emuk doxvas.
Köpeği kim öldürdüyse o gömsün.
 Coğoris uğirinaşi, gegak’ibins.
Köpeği kışkırtırsan ısırır.
 Coğoris qvili nut’k’oçi do dostibun.
Köpeğe kemik atarsan susar.
 Coğorik baba var içinops.
Köpek babasını tanımaz.
 Coğorik mance içinops.
Köpek sahibini tanır.
 Coğorik lalups, lalups do dostibun.
Köpek havlar, havlar ve susar.
 Coğorik coğorişi xor3i var imxors.
Köpek köpeğin etini yemez.
 Coğorişi var na, manceşi xat’iri qvaginon.
Köpeğin değilse de sahibinin hatırını sayacaksın.
Coğorişi k’udeli var in3’uranen.
Köpeğin kuyruğu düzelmez.
Coğori şini do biga dikaçi.
Köpeği an ve sopayı hazırla.
 Coğori xçeti do uçati, coğori ren.
Köpek beyaz da siyahta olsa köpektir.
 Coxok k’oçi var, k’oçik coxo om3kvaps.
İsim insanı değil, insan ismi yüceltir.
 Cumak’ala m3’k’upisti k’ai goilen.
Kardeşle karanlıkta da iyi gezilir.
 Cumas cumak’alati xesabi uğun.
Kardeşin kardeşle bile hesabı vardır.
 Cuma şeni p’at’i mo isimadep do mo oğodap!
Kardeş için kötü düşünme ve kötü davranma.
 Cumoriten daçxiri var niskirinen.
Sirkeyle ateş söndürülmez.
 Cumu oçamu şeni xoci ç’erişa yonç’apt’erenanya.
Tuz yedirmek için öküzü çatıya çıkartıyorlarmış.

 Ç
 Çaşi gçaps.
Yedirirsen yedirir.
 Çeremes baği, Batumis yaği.
Bahçede bağ, Batum’da yağ.
 Çorbaşen yeşkurdinerik meqveris şuri ubart’uya.
Çorbadan korkan yoğurda üflüyormuş.
 Çoxa var eç’opaşa, xari mo izimup.
Pantolon almadan ölçünü alma.
 Çkvaşi gama3’k’omileris muşiti kagundunu.
Başkasının aramasında kendisininki de kayboldu.
 Çkvas orme var untxora, si kodololap.
Başkasına kuyu kazma, sen içine düşersin.
 Çkvaşi bergiten qona var ixaçken.
Başkasının kazmasıyla tarla kazılmaz.
 Çkvaşi guris miti var doloxen.
Başkasının yüreğinde kimse bulunmaz.
 Çkvaşi dulyas mo ak’ater!
Başkasının işine karışma!
 Çkvaşi tok’iten ormeşa var gilen.
Başkasının ipiyle kuyuya inilmez.
 Çkvaşi nek’nas na nok’ank’a, skani nek’nasti nok’ank’apan.
Başkasının kapısına tıklama, senin de kapına tıklarlar.
 Çkvaşi imenditen var iskedinen.
Başkasından umarak yaşanmaz.
 Çkvaşi 3xenis na gexeda, ordo gyulu.
Başkasının atına binersen, çabuk inersin.
 Çkvaşi xes var i3’k’omilen.
Başkasının eline bakılmaz.
 Çkimi toliten bz’iri, çkimi quciten şevigni.
Kendi gözümle gördüm, kendi kulağımla duydum.
 Çkimik’ala ulun na, k’uçxe çkimis o3’k’edi!
Benimle gidiyorsa ayağıma bak!
 Çkimi k’ismet’i Trangik oxori çkimişa komomimers!
Kısmetimi Allah evime getirir!
 Çkimi steri na uçkin bekim arçkva va ren.
Benim gibi bilen belki de hiç yoktur.
 Çkimi 3’anaşi kvati va ren.
Benimle yaşıt taş da yok.
 Çkimiş k’ule kva mtvas.
Benden sonra taş yağsın.
 Çkin p’ç’arit tkvan ik’itxupt, tkvan ç’arit do entepek ik’itxan!
Biz yazdık siz okuyorsunuz, siz yazın da onlar da okusun!
 Çifut’i k’oçişi mutu mo gint’as.
İnat adamın bir şeyini isteme.
 Çxomi k’udeliten var iç’open.
Balık kuyruğundan yakalanmaz.
 Çxomi tişen x3un.
Balık başından çürür.
 Çxoro mtugik k’at’u dok’ires.
Dokuz fare kediyi bağladı.
 Çxomik tkveren: otkuşi dido miğun mara p’ici 3’k’ariten yopşa miğunya.
Balık demiş ki: diyecek çok sözüm var ama ağzım suyla doludur.

 Ç'
 Ç’anda miğunya do pucepes mo uç’andup!
Davetim var diye inekleri çağırma!
 Ç’andaşa ulut’aşi, gyari ç’k’omeri t’aginon.
Düğüne giderken yemek yemiş olmalısın.
 Ç’it’a var t’aşi, didi var iqven.
Küçük olmayınca büyük olmaz.
 Ç’it’a tkvi do dido qviya.
Küçük söyle ve büyük yap.
 Ç’it’a k’oçis guri didi uğun.
Küçük adamın büyük yüreği var.
 Ç’it’a zuğas oşkvidus, didis işkvidiya.
Küçük denizde boğulacağına büyüğünde boğul.
 Ç’it’a oğarğalu do dido dulya.
Az konuşma, çok iş.
 Ç’it’as guri cinikis uğunya.
Küçüğün yüreği ensesinde olurmuş.
 Ç’it’a sedek’ek dido belape kagogindinupsya.
Küçük bir sadaka çok belayı savuştururmuş.
 Ç’it’a t’as do çkimi t’as.
Az olsun da benim olsun.
 Ç’it’a ğarğali do dido isimini.
Az konuş ve çok dinle.
 Ç’uburi pen3kvaşen gamalerenşi, so meşapxet’ereya, tkveren.
Kestane kabuğundan çıkınca, meğer ben neredeymişim demiş.
 Ç’it’a osinapu okro ren.
Az konuşmak altındır.
 Ç’iç’it’a ğormak didi feluk’a gyont’onaps.
Küçük bir delik büyük bir kayığı batırır.

 D
 Damtirepek nisaş derdi va zdipan.
Kaynanalar gelinin derdini çekmezler.
 Daçxiri do qoropa va impulen.
Ateş ve aşk saklanmaz.
 Daçxiri va renna, k’oma solen yulun?
Ateş yoksa duman nereden çıkıyor?
 Daçxiri tipis va işinaxen.
Ateş otta saklanmaz.
 Daçxiris teşke geşubği, irixolo doç’ups.
Ateşi yeter ki karıştır, her şeyi yakar.
 Daçxiri çkimik got’ibinapsşi, gyari çkimik mot var goz’ğaps?
Ateşim seni ısıtıyorsa yemeğim seni neden doyurmuyor?
 Da cuma şeni, cuma ti muşi şeni.
Kızan oğlan için, oğlan kendi başı için.
 Dğa içoden do gza va içoden.
Gün biter de yol biter.
 Dğas seri noqons.
Günü gece takip eder.
 Delis mteli deli uçkin.
Deli herkesi deli sanır.
 Delis nosi var mok’itxupan.
Deliye akıl danışmazlar.
 Derdik derdi goç’k’ondinapaps.
Dert derdi unutturur.
 Didi gzaşen idi, oxorişa saği mexti.
Uzun yoldan git, eve sağ ulaş.
 Didi dulyas mç’ipe gamo3’k’ernan.
Büyük işi hafife alırlar.
 Didi tis didi 3’k’uni aqvenya.
Büyük başın büyük derdi olurmuş.
 Didilepeş nosi umosi didi ren.
Büyüklerin aklı daha evlâdır.
 Didi muşişi nenas na va nusimins k’oçik, didi ziani z’irops.
Büyüğünün sözünü dinlemeyen insan, büyük zarar görür.
 Didi ncaşen didi noxap’ule yelapsya.
Büyük ağaçtan büyük parça çıkarmış.
 Didi kort’aşi, ç’it’a var doxedasunon.
Büyük varken küçük oturmamalı.
 Didi çxvindi giğun nati, k’arta şuras mo aşur!
Büyük burnun varsa da her kokuyu koklama!
 Didi çxomik ç’it’a çxomi imxors.
Büyük balık küçük balığı yer.
 Didik mu muğuki, ç’it’ak muğat’u!
Büyük olan ne getirdi ki küçük olan getirseydi!
 Dido bere dido derdi ren.
Çok çocuk çok derttir.
 Dido gyaris didi korba unonya.
Çok yemeğe büyük karın lâzımmış.
 Dido isimadi na, lap’ati va iç’k’omen.
Çok düşünürsen lapa da yenmez.
 Dido mo goinzder, meç’k’odare.
Çok gerilme, kopacaksın.
 Dido mo isimadep, ordo dibader.
Çok düşünme, erken yaşlanırsın.
 Dido na uk’u3’k’inaps, emus mat’en.
Kavgayı ayıran darbe çok alır.
 Dido na unt’u emus, ç’it’ati kagundunu.
Çoğunu istiyordu, azını da kaybetti.
 Dido na kxvamups k’oçişen gaşkurinas.
Sana çok duacı olandan kork.
 Dido na ğarğala, nenak nena mumers.
Çok konuşunca, söz sözü açar.
 Dido ogaç’k’omu na, topuriti mk’olo mogixteps.
Fazla kaçırırsan bal da acı gelir.
 Dido omgarinuten ğureli var isağen.
Çok ağlamakla ölü canlanmaz.
 Dido osinapu noşkeri ren.
Çok konuşmak kömürdür.
 Dido sap’ri qvi, dulyaşi cinci var nagnaşa, mutu va qva!
Çok sabret, işin aslını öğrenmeden bir şey yapma!
 Didok tembelobaten iz’abunen, didok udulyelobaten.
Çoğu tembellikten hastalanır, çoğu işsizlikten.
 Didote nenaten ren, didote nositen.
Çoğu sözledir çoğu akılla.
 Didopes doxunuten dvaç’k’inden, didopes dulyaten.
Çoğu oturmaktan yorulur çoğu işten.
 Didok m3udi mtini steri ixmars.
Çoğu yalanı gerçekmiş gibi kullanır.
 Dinis na guikten k’oçik’ala manebroba var iqven.
Dinden dönen insanla dostluk olmaz.
 Diz’ğaşi, mşkironi muperi ren, gogoç’k’ondun.
Doyunca açlık nasılmış unutursun.
 Dobadona gondini na, titi gondineri giğun.
Vatanını kaybedersen benliğini de kaybetmişsindir.
 Dodgineri t’ibaşen gaşkurinas.
Durgun gölden korkasın.
 Donoç’k’inde şeni nciri ç’ami ren.
Yorgun için uyku ilaçtır.
 Doğuru do kamuçitu.
Öldü de kurtuldu.
 Doxunuten dulya var içoden do var iqven.
Oturmakla iş bitmez ve olmaz.
 Dugunişa na iduti dipişmanu do na var iduti.
Düğüne giden de pişman oldu gitmeyen de.
 Dulya tkvani k’ai dokaçit do mutu var gağodenan.
İşinizi sağlam tutarsanız size bir şey olmaz.
 Dulya mo u3’umer do tis p’alo geçi.
İş söyleme de başına sopayla vur.
 Dulya muşi çkvas na oxvenapasen k’oçis pucişen fark’i var uğun.
İşini başkasına yaptıracak adamın inekten farkı yoktır.
 Dulyamxvenu k’oçi şeni udulyeloba ceza ren.
Çalışkan insan için işsizlik cezadır.
 Dulyamxvenus Trangik meçaps!
Çalışkana Allah verir.
 Dimç’k’uk msva moiğaşi, ya daçxiris gelulaps ya 3’k’aris.
Karınca kanat getirince ya ateşe düşer ya suya.
 Dunya markvali steri ren mara va geit’ağanen.
Dünya yumurta gibidir ama tavalanmaz.
 Dunya nit’as, korbas dgit’as.
Dünya gitsin, karında dursun.
 Dunya nit’u do oncğorek okaçu.
Dünya yok oluyordu da utanç durdurdu.
 Dunyas en k’ai na k’vatups k’ama k’alemi ren.
Dünyada en iyi kesen kama kalemdir.
 Dunya ir iktiren, ir içoden.
Dünya değişiyor, her şey tükeniyor.
 Dunyas ir k’aoba do ir p’at’oba nenak ikips.
Dünyada bütün iyiliğe ve kötülüğe dil sebep oluyor.
 Dunyas nosi na uğun k’oçik, dulya muşi xe muşite qvas.
Dünyada aklı olan insan, işini kendi eliyle yapsın.
 Duşmani dost’i var iqven.
Düşman dost olmaz.
 Duşmani dulyaten icginen.
Düşman işle yenilir.
 Duşmanis duşmanoba unon do dost’is dost’oba.
Düşman düşmanlık ister, dost dostluk.
 Duşmani korba skani renya.
Düşmanın senin karnındır.

 E
 Etvalas o3’k’edi do k’uçxe eşo gontxi!
Yorgana bak da ayağını öyle uzat!
 Em dunyaşen miti var guikteren.
O dünyadan kimse dönmüş değil.
 Ena mexta sotis, oxori k’idaginonya.
Gittiğin yere ev kurmalısın.
 Eşo yuşkvi, var gelagiskidas.
Öyle bir yut ki boğazında kalmasın.
 Eşo pucik dimğorat’uki, ar k’ardala inç’valt’uk’onya.
İnek öyle bir bağırsa ki bir kazan süt verse.

 F
 Feluk’as na doloxen zuğa xvamasunon.
Kayıkta oturan denize duacı olacak.
 Fuk’ara imendite skidun.
Fakir umutla yaşar.
 Fuk’aras nuleren do zenginik koz’ireren.
Fakir düşürmüş de zengin görmüş.
 Fuk’araşi gyari, cumu do 3’k’ari.
Fakirin yemeği, tuz ve su.
 Fuk’araşi korba var iz’ğen.
Fakirin karnı doymaz.

 G
 Germa umk’yapeli var iqven.
Dağ çakalsız olmaz.
 Germaşen gamaxtimeri mteli germaşa amulun.
Dağdan çıkan hep dağa girer.
 Gamaxtimoni di3xiri gamaxtasunon.
Çıkacak kan çıkacaktır.
 Gelaxti ğarğalaşa, elaxti maz’ğalaşa.
Aşağıya konuşmaya in, yukarıya şıkırdatmaya çık .
 Gencireli var ğurun, k’uçxes gedgineri doğurun.
Yatalak ölmez, ayaktaki ölür.
 Geğarğaleris nostoni var uğunya.
Üzerine konuşulanın lezzeti olmazmış.
 Geç’k’apule k’ai uğun, ok’ule mu iqvas!?
Başlangıcı iyi, sonra ne olsun!?
 Gza oğarğaluten içodenya.
Yol konuşmakla bitermiş.
 Gzaten na ulun va dvaç’k’inden.
Yolunda giden yorulmaz.
 Ginoniya z’abunis k’itxupan.
İster misin diye hastaya sorulur.
 Ginz’e nenas k’abğa moqups.
Ağır sözü kavga takip eder.
 Ginz’e xçe ncati ren mara dişka var iqven.
Uzun beyaz ağaç da var ama odun olmaz.
 Giçkit’as, sap’ris selameti uğun.
Bilesin, sabırda esenlik vardır.
 Gyari gint’aşi, mak’arina do luqu ar mogixteps.
Karnın açsa makarna da lahana da sana aynı gelir.
 Gyari na imxor sotis, k’uçxe mo gedumer.
Yemek yediğin yere ayağını koyma.
 Gyari oz’ğapaşa.
Yemek doyana kadardır.
 Gyari unon, dulya var.
Yemek istiyor, iş değil.
 Gola mağala ren, tutati mağala ren, Ğormotiti mağala ren mara dobadona iri xolo ren.
Yayla yüksektir, ay da yüksektir, Allah yücedir ama vatan her şeydir.
 Gori do koz’irop!
Ararsan bulursun.
 Goxveris toma va gvaxven.
Ahmağın saçı dökülmez.
 Goxtimuten gza var işiren.
Gezmekle yol aşınmaz.
 Guri qini giğut’aşi, mjorak va got’ibinaps.
Kalbin soğuk ise güneş seni ısıtmaz.
 Guri iris uğun mara ar k’aeli va ren.
Herkeste kalp var ama aynı kararda değil.
 Guri mogixtuna, kvas gyak’ibiniya.
Darıldıysan taşa ısır.
 Guris na giğun steri, eşo qvi.
Yüreğinde nasıl varsa öyle yap.
 Guronis Ğormotik nuşvels.
Cesura Allah yardım eder.
 Girinis palani muşi monk’a var aqven.
Eşeğe semeri ağır gelmez.
 Girinik 3xeni şeni içalişepsya.
Eşek at için çalışırmış.
 Girini çkimi! ak geladgat’i na, var mejolapt’iya.
Eşeğim! Buraya bassaydın yuvarlanmazdın.
 Girini do mskveri na var içinops k’oçi muk ren girini.
Eşeği ve geyiği tanımayan adamın kendisi eşektir.
 Girinis okro mok’idesşi, aya mu monk’a renya tku.
Eşeğe altın yüklediklerinde, bu ne ağırdır demiş.
 Girinis okroşi uzengepe duxvenes, coxo mcveşi kodoskidu.
Eşeğe altın üzengi yapmışlar, ismi eski kalmış.
 Girini skanis gexe na, xark’iş 3xenis mo ç’işu.
Eşeğine biniyorsan el âlemin atının peşine koşma.

 Ğ
 Ğali emti ulunyaşi, ko ya u3’vi.
Dere yukarı akar derlerse, evet öyle de.
 Ğalişi ak’ras mo incir!
Dere ağzında yatma!
 Ğoberi pucis uxvenupan, k’oçis var uxvenupan.
Çeperi ineğe yaparlar, insana yapmazlar.
 Ğormotis oxvamuten bageni var yegapşen.
Allah’a yalvarmakla ambarını dolduramazsın.
 Ğormotis muk na mekçu nenaten uğarğalaginon.
Allah’la sana verdiği dille konuşacaksın.
 Ğormotik na mekçu nananena k’oçik var gogondinapas.
Allah’ın sana verdiği anadili, insan unutturmasın.
 Ğormotik coğoris guri uxvenat’uk’o, 3aşen qvilepe domtupt’u.
Allah köpeğin kalbini yapsaydı, gökten kemik yağardı.
 Ğormotişen cenneti mo çumer.
Allah’tan cennet bekleme.
 Ğura mteli şeni ark’aeli ren.
Ölüm herkes için birdir.
 Ğura mtelişi nek’nas nodgitun.
Ölüm herkesin kapısına dayanır.
 Ğuras mgara nomskun.
Ölüme ağıt yakışır.
 Ğuras, skani-çkimi var uçkin.
Ölüm senin-benim bilmez.
 Ğura t’as, oxçinu-obadu mo rt’as.
Ölüm olsun, yaşlılık olmasın.
 Ğurak didi do ç’it’a var 3xunups.
Ölüm büyük küçük ayırmaz.
 Ğurak k’ai do p’at’i var 3xunups.
Ölüm iyiyi kötüyü seçmez.
 Ğuraşa çare var iqven.
Ölüme çare olmaz.
 Ğureli var şinapan.
Ölüyü anmazlar.
 Ğureli şeni ya k’ai zop’onan, yati mutu var zop’onan.
Ölü için ya iyi denir ya da bir şey denmez.
 Ğviniş nostoni nunk’us giğun na qurz’eni dorgi.
Ağzında şarabın lezzeti varsa üzüm dik.

 H
 Ham dunyas k’aoba var ixvenen.
Bu dünyada iyilik yapılmaz.
 Ham dunyas irxolo iqven, fuk’ara zengini iqven, zengini fuk’ara iqven, mskva na ren ibetanen mara vamskva va imskvanen.
Bu dünyada her şey olur, fakir zengin olur, zengin fakir olur, güzel çirkinleşir ama çirkin güzelleşmez.
 Ham dunyas mutuşi ofik’iru na var uğun, k’oçi koreni?
Bu dünyada fikri olmayan insan var mıdır?
 Ham dunyas hem dunyaş derdi var zdipan.
Bu dünyada o dünyanın derdini çekmezler.
 Helali k’oçi Trangik var gondinups.
Dürüst insanı Allah harcamaz.
 Henni nosiyaristi tis nik’ank’en.
En akıllının da aklı karışır.
 Hemşilik an3’i mçxuri dido maqvasen do şarvali viç’aminon yado xari izimeren.
Hemşinli bu sene çok koyunum olacak da pantolon diktireceğim diye ölçüsünü almış.
 Hemşilik yaği z’iruşi, mundis isuya.
Hemşinli yağı çok bulunca kıçına sürmüş.
 Hukumetişi k’oçik’ala dostoba va qvat.
Hükümet adamıyla dostluk yapmayasınız.

 İ
 İgbali momçi do gzaşi 3’ale mistoliya.
Arzumu yap da istersen yolun aşağısına at.
 İgbali giğun na, var gondunu.
Bahtın varsa kaybolmazsın.
 İmenditi k’ai ren.
Umut da iyidir.
 İmendi Ğormotik var mogişalas.
Allah umudunu yitirtmesin.
 İzmoces gamatxveri uxvenu var iqven.
Evli kadın rüyada hamile kalmaz.
 İri k’oçişi tis jureneç bela iqven.
Her insanın başında kırk belâ olur.
 İris koren m3ika irişi.
Herkeste biraz herkesten bulunur.
 İsa mek’axtimu var giçkin na, ğalis mo mek’ulu.
Birlikte geçmeyi bilmiyorsan dereden geçme.
 İxi do mç’ima var t’aşi, libadi monk’a mogixteps.
Rüzgâr ve yağmur yokken palto ağır gelir.
 İxik meçxomes na unon steri va bars.
Rüzgâr balıkçının istediği gibi esmiyor.
 İxi xvala ark’ele va bars.
Rüzgâr sadece bir yöne esmez.

 J
 Jur biga arto va geiçen.
İki sopa birden vurulmaz.
 Jur xe ar ti şeni ren.
İki el bir baş içindir.
 Jur-sum k’oçik’ala isinapamt’aşi, mele-mole ok’i3’k’edes do toli kok’onçaxes na, hek çkva mot doxedu?
İki-üç insanla konuşurlarken sağa-sola bakındılar ve göz kırptılarsa orada daha neden duruyorsun?

 K
 Kalamani k’uçxes k’ai var guik’iraşa var unk’ap’a, geapiser.
Çarığı ayağına iyice bağlamadan koşma, düşersin.
 Kap’i umunt’ure va iqvenya.
Ağaç kökü kurtsuz olmazmış.
 Kimoli k’oçis ti om3ku var uçkin.
Erkek adam öğünmeyi bilmez.
 Kotume çkinik oxoris k’ark’alaps do çkvaşis markvali geskups.
Tavuğumuz evde gıdaklıyor başkasında yumurtluyor.
 Kotumek oqirus na geoç’k’as, ti noç’k’irapan.
Tavuk ötmeye başlayınca başını keserler.
 Kotumek çxink’olups do ti muşiş xami moşimers.
Tavuk eşeler ve kendi bıçağını çıkarıverir.
 Kotumek 3’k’ari şups do Trangis axvamen.
Tavuk su içiyor ve Allah’a şükrediyor.
 Kimoli re na, oxorcaş porçakti va kşinaxups.
Adam isen kadın elbisesi de seni saklamaz.
 Korba iz’ğen, toli var iz’ğen.
Karın doyar göz doymaz.
 Korbas mitik var dologo3’k’en.
Karnının içine kimse bakmaz.
 Kirupt’aşakis mik dit’aleps!
Soğuyana kadar kim bırakır.
 Kudi mcveşi na uğuns, guri ağani va aqven.
Şapkası eski olanın yüreği yeni olmaz.
 Kvas k’uçxe kogeçi nati, açkva kuski mo geçap, xolo dogaç’vasen.
Taşa ayağını çarptınsa da tekme atma, yine canın yanacak.

 K'
 K’ave uça ren mara ağa do begik şupan.
Kahve siyahtır ama ağa ve bey içiyor.
 K’arta k’vinçi obğe muşişa mulun.
Her kuş yuvasına döner.
 K’arta k’oçi ar nosişa va ren.
Her insan aynı akılda değildir.
 K’arta k’oçik’ala ark’aeli nenaten var iğarğalen.
Her insanla aynı kararda konuşulmaz.
 K’arta txa muşi k’uçxeten gu3’ik’iden.
Her keçi kendi bacağından asılır.
 K’arta kva sva muşis monk’a ren.
Her taş yerinde ağırdır.
 K’arta bigas jur dudi uğun, muç’o emti do gemti.
Her sopanın iki ucu vardır, nasıl ki aşağı ve yukarı.
 K’arta nenas quci var niçen.
Her söze kulak verilmez.
 K’arta sotis kimoloba var iqven.
Her yerde erkeklik olmaz.
 K’arta ç’umani zuğap’icis golvaqoni, skani k’ismet’i koz’irop.
Her sabah sahilde gezin, kısmetini görürsün.
 K’arta ncaş tude mo pintup, doxunuş soti var gaqven.
Her ağacın altını pisleme, oturacak yerin olmaz.
 K’ai avcik mzeskus var astomers.
İyi avcı karatavuğa atmaz.
 K’ai bereşi nana-babak var imgareren.
İyi çocuğun anne-babası ağlamamış.
 K’ai dolomokunsya do ağa mo giçkit’as ti skani.
İyi giyiniyorum diye kendini ağa sanma.
 K’ai do p’at’i ar nenaşen itkven.
İyi ve kötü aynı dille söylenir.
 K’ai do p’at’i mtelis uxuktun.
İyi ve kötü her şeyin arasında vardır.
 K’ai do p’at’işi şkas didi menz’ili va ren.
İyi ve kötünün arasında büyük mesafe yoktur.
 K’ai duşmaniti k’ai ren.
İyi düşman da iyidir.
 K’ai Trangişen, p’at’i k’oçişen.
İyi Allah’tan, kötü insandan.
 K’ai isimini do p’at’is quci mo meçap.
İyi düşün ve kötüye kulak verme.
 K’aik’ele quci giğut’as, p’atik’ele qucis nitvi.
İyi tarafta kulağın olsun, kötü tarafa kulağını kapa.
 K’ai k’oçis mteli sotis oxori udgin.
İyi insanın her yerde evi vardır.
 K’ai k’oçoba paraten var yiç’open.
İyi insanlık parayla satın alınmaz.
 K’ai k’oçişi nena gyariti ren 3’k’ariti.
İyi insanın sözü hem yemektir hem sudur.
 K’ai k’oçoba berobaşen doni belli ren.
İyi insanlık çocukluktan beri bellidir.
 K’ai manebrape var gamaça!
İyi arkadaşlarını satma!
 K’ai oxormance tanoras yisels.
İyi evsahibi şafak vakti kalkar.
 K’ai ren muşi şeni ren, p’at’i ren muşi şeni ren.
İyi kendisi içindir, kötü kendisi içindir.
 K’ai t’aronis zuğa ç’it’a ren mara na gyobars irden.
İyi havada deniz küçük olur ama eserse büyür.
 K’ai t’aronis p’at’i moqups, mşkironobas z’ğeroba.
İyi havayı kötü hava takip eder, açlığı tokluk.
 K’ai şeni k’ai mis uxvenun?
İyi için iyi kim yapmıştır?
 K’aişen k’ai var içoden.
İyinin iyisi bitmez.
 K’ai 3xenis ç’epxe var unon.
İyi ata kamçı gerekmez.
 K’ai coğorik m3udişi var lalups.
İyi köpek boşuna havlamaz.
 K’ai geç’k’alas k’ai çodini moqups.
İyi başlangıcı iyi sonuç izler.
 K’alati ç’eris gez’in, gedgin.
Sepet tavanda duruyor.
 K’aoba na oğodişen gaşkurinas.
İyilik yaptığından korkasın.
 K’aoba burgilis geluz’in, yiselaşi nulapsya.
İyilik dizindedir, kalkınca düşüveriyor.
 K’aoba doqvi do gzaş 3’ale istoliya.
İyilik yap da yolun aşağısına at.
 K’aoba qvi do kvaş tude e3’advi.
İyilik yap da taşın altına koy.
 K’aoba var gondunun.
İyilik kaybolmaz.
 K’aoba tolişen var git’k’oçen.
İyilik gözden çıkarılmaz.
 K’uk’ulinas cinok gent’omilu oguru, ok’ule mus kogoç’k’ondu.
Karabatağa martı batmayı öğretti, sonra kendisi unuttu.
 K’aravi muk’o t’uxas, feluk’a k’onari xolo kodoskidun.
Gemi ne kadar kırılsa da kayık kadar yine de kalır.
 K’ark’alak birtum 3’k’ari var zdips.
Su kabağı her zaman su çekmez.
 K’at’u do coğoriti ar oxorişi renan mara artikati var içinopan.
Kedi ve köpek de aynı evindirler ama birbirini tanımazlar.
 K’at’u va nanç’uşinen xor3is va 3adups.
Kedi yetişemediği et için uğraşmaz.
 K’at’u k’ap’ulaten var dvat’en.
Kedi arkası üzerine düşmez.
 K’at’us mtugi alandet’u.
Kedi farenin hayalini kuruyordu.
K’at’uk k’udelis geçinadupt’erenya.
Kedi kuyruğuna tembih edermiş.
 K’at’uk k’udeli va gyon3’aps.
Kedi kuyruğunu değdirmez.
 K’at’u coğori var içinops.
Kedi köpeği tanımaz.
 K’eza ar dek’ik’es iqvenya.
Kaza bir dakikada olurmuş.
 K’ezaten k’oçiti iqvilen.
Kazayla adam da öldürülür.
 K’abiri emuşeni giğunki, nenas gyobaz’ga.
Kabir onun içindir ki, dilini sıkı tut.
 K’ibiri nenaşi k’ila ren.
Diş sözün kilididir.
 K’ibiri xçe-guri uça.
Dişi beyaz, yüreği siyah.
 K’itxi do gaçkinas.
Sor ki bilesin.
 K’ilicik k’ai miç’k’irupsya do dido inkinap, belas kodolokt’k’omers.
Kılıcım iyi kesiyor diye çok sallıyorsun, başını belâya sokar.
 K’iameti iqvasinonya do doba3’i3’ik toli konik’arberen.
Kıyamet kopacak diye yağmur solucanı gözünü kör etmiş.
 K’oma na yulun svas, daçxiri ren.
Dumanın çıktığı yerde ateş vardır.
 K’omantorus iro k’oma va iqven.
Bacada ker zaman duman olmaz.
 K’oçi ar dğas go3’ak’ideri konuxondun.
İnsan bir gün asılı halde dayanabilir.
 K’oçi didik’ala didi t’asunon, ç’it’ak’ala ç’it’a.
İnsan büyükle büyük olmalı, küçükle küçük.
 K’oçi doloxe ç’ereli ren, puci galendo.
İnsan içeriden alacadır, inek dışarıdan.
 K’oçi var 3xunaginon.
Adam seçmemelisin.
 K’oçi k’oçiten, ğoberi mz’guciten.
İnsan insanla, çeper kazıkla.
 K’oçi k’oçik okaçaps, ğoberi masarik.
İnsanı insan tutar, çeperi kazık.
 K’oçi k’oçi şeni ç’ami ren.
İnsan insan için ilaçtır.
 K’oçi majura fara var dibaden.
İnsan ikinci kez doğmaz.
 K’oçi mendrani gzas i3aden, içinopen.
İnsan uzak yolda tanınır.
 K’oçi mteli mutxanis nuxondun.
İnsan her şeye dayanır.
 K’oçi na izenginas, fuk’aroba goç’k’ondunya.
İnsan zenginleşince fakirliği unuturmuş.
 K’oçi nenaten nok’irapan do puci kraten.
İnsanı sözle bağlarlar, ineği boynuzla.
 K’oçi nena muşişi mance t’asunon.
İnsan sözünün sahibi olmalı.
 K’oçi imendite skidun.
İnsan umutla yaşar.
 K’oçi oxorişi musafiri ren.
İnsan evin misafiridir.
 K’oçis gyariten şuri gedgin.
İnsan yemekle can bulur.
 K’oçis igbali muşi qvas noç’arun.
İnsanın kaderi alnında yazılıdır.
 K’oçis isteraç’i var uğut’aşi, nosite mutu var iqven.
İnsanın ikbali yoksa akılla bir şey olmaz.
 K’oçis k’oçoba giğut’as, coxo mutxan ginon gcoxont’as.
İnsanlığın olsun da adın ne olursa olsun.
 K’oçis mgerişen var aşkurinet’uk’on na, coğori var şinaxupt’u.
İnsan kurttan korkmasaydı köpek saklamazdı.
 K’oçis mtelişen didi imendi muşi tişen uğut’asunon.
İnsan her şeyden çok kendinden ümitvar olmalı.
 K’oçis mu ağodasunon uçkit’as na oxorişen gale var gamulun.
İnsan başına geleceğini bilse evden dışarı çıkmaz.
 K’oçis muk’o uğun, ek’oçkva unonya.
İnsan ne kadar sahipse o kadar daha istermiş.
 K’oçis m3ika şeit’anobati uçkit’asunon.
İnsan biraz şeytanlık da bilmeli.
 K’oçis na geocginaps, dunyas mutu koren na, xoloti k’oçi ren.
Dünyada insanı yenen bir şey varsa yine de insandır.
 K’oçis na melasen soti kuçkit’as na, balişepe kodorçaps.
İnsan nerede düşeceğini bilse yastıkları yere serer.
 K’oçis p’at’i şuns, k’ai goç’k’ondun.
İnsan kötüyü hatırlar, iyiyi unutur.
 K’oçis dğa var açodaşa, şuri var gamuxteps.
İnsanın günü bitmeden canı çıkmaz.
 K’oçis noxvene muşi var gundunun.
İnsanın eseri kaybolmaz.
 K’oçis korba dvaz’ğen, toli var.
İnsanın karnı doyar, gözü doymaz.
 K’oçis ğura komanç’ui, let’a muşik’ele gza gorups.
İnsanın eceli gelince, toprağına doğru yol arar.
 K’oçis kudi nomskun, oxoris okude.
İnsana şapka yakışır, eve çatı.
 K’oçis şuri gedgit’aşa, xolo mutuşi imendi uğun.
İnsan sağ oldukça yine de umudu vardır.
 K’oçis xut k’iti uğun, çkarti ark’aeli va ren.
İnsanın beş parmağı vardır, hiçbiri aynı değildir.
 K’oçik uk’açxe mutu z’iraşi, dido elam3kveri iqven.
İnsan sonradan bir şey görünce çok şımarık olur.
 K’oçis p’at’oba var qva, si var dogxvadu na, skani beres kodoxvadun.
İnsana kötülük yapma, sana rast gelmezse çocuğuna rast gelir.
 K’oçişa k’ai var gaxvenen na, p’at’iti var oğoda.
İnsana iyi davranamazsan kötü de davranma.
 K’oçişi toli mututen var iz’ğen.
İnsanın gözü hiçbir şeyle doymaz.
 K’oçişi k’aoba-p’at’oba nenaten ren.
İnsanın iyiliği-kötülüğü dilledir.
 K’oçişi nenak kvati ok’ot’k’omers.
İnsanın sözü taşı da çatlatır.
 K’oçişi manuşvale xolo k’oçi ren.
İnsanın yardımcısı yine insandır.
 K’oçişi korbas mteli mutxa int’ren.
İnsanın karnına her şey sığar.
 K’oçişi 3’anas do dido3’anas nosi var iqven, nositi tis iqven.
İnsanın yaşına ve büyüklüğüne göre akıl olmaz, akıl başta olur.
 K’oçoba var yiç’open.
İnsanlık satın alınamaz.
 K’ulani çkvaşi ren, biç’i ocağişi mali ren.
Kız çocuğu başkasınındır, erkek çocuk evin malıdır.
 K’ulanişi xe-porçati bela ren.
Kız çocuğun gömleği de sorundur.
 K’urak’i na geink’ilu k’eleşen goin3’k’en.
Kapı mandalı kapandığı taraftan açılır.
 K’uçxe gedgaşi, 3’i3’ilakti gegak’ibins.
Ayağını basarsan yılan da ısırır.
 K’uçxes gedgitaşi, k’ai go3’k’edi, soti xepes k’ar gedgiri.
Ayağa kalktığında iyi bak, ellerinde durmuyorsun hoş.
 K’uçxe skani etvala k’onari gontxi.
Ayağının yorganın kadar uzat.
 K’uç’i iz’ğen, toli var.
Mide doyar, göz doymaz.

 L
 Let’ak dido k’oçi ç’k’omeren.
Toprak çok insanı yemiştir.
 Let’ak na mekçasen, Ğormotik ezdasen.
Toprağın verdiğini senden Allah alacak.
 Limxanapunas skidu na, mundesti ren iç’vare.
Otlukta yaşıyorsan ne zaman olsa yanarsın.
 Limci pucikti konagneps oxorişa moxtimu.
Akşam eve gelmeyi inek de bilir.
 Loqa nenaten xociti inç’valen.
Tatlı sözle öküz de sağılır.
 Loqa nena ç’ami ren.
Tatlı dil ilaçtır.
 Loqa nenak 3’i3’ila ğormaşen kogamiqonops.
Tatlı söz yılanı deliğinden çıkarır.
 Luqu z’irops do ğoberi var z’iropsya.
Lahanayı görür de çeperi görmezmiş.

 M
 Manebra skani mo met’k’omer, meşvelu unt’aşi.
Yardım etmek gerektiğinde arkadaşını terk etme.
 Madulyek turcaris kurki kamo3’k’uya.
İşçi tüccarın kürkünü çıkarmış.
 Mali mance muşis nungaps.
Mal sahibine benzer.
 Malis na elva3’k’as mçxuri mgerik imxors.
Maldan ayrılan koyunu kurt yer.
 Ma na mp’ilasen k’oçi, daha var dirinuya.
Beni öldürecek adam henüz doğmadı.
 Ma blalup, ma şevignepya.
Ben havlıyorum ben duyuyorum.
 Mangurite na iqona, coğorik va lalups.
Gönülsüz götürürsen köpek havlamaz.
 Mandaboliş porçak k’oçi oğerdinapsya.
Kumaş gömlek insanı kandırırmış.
 Maisişi dğas mç’ima gotanaşi, mjorak p’at’i gamik’ibins.
Mayıs gününde yağmur açınca güneş fena ısırır.
 Mapxa oçalişu şeni ren, qinora oç’k’omu şeni.
Yaz çalışmak içindir, kış yemek için.
 Map’at’k’aleci oxorcaşi do t’axeri k’van3aşi sersi ar ren.
Çığırtkan kadının ve kırık testinin sesi aynıdır.
 Mart’iş t’aroni steri dğas şilya fara iktiren.
Mart günü gibi günde bin kez değişiyor.
 Markvali skani si get’axi.
Yumurtanı kendin kır.
 Markvalişen gamaxtimerik markvali skups.
Yumurtadan çıkan yumurtlar.
 Maxvenet’uşi va miçkit’u, miçkinşi va maxvenen.
Yapabiliyorken bilmiyordum, biliyorken yapamıyorum.
 Maxva porças dolibğeni, k’alatis 3’k’ari dolibeni, vamskva mitis alimbeni?
Kül elbiseye dökülür mü, sepete su konulur mu, çirkini kimse sever mi?
 Mgeris mçxuri oncvinapes.
Kurda koyun otlattılar.
 Mgeri mgeri ren.
Kurt kurttur.
 Mgerişi mgeri iqven, mtutişi mtuti.
Kurttan kurt olur, ayıdan ayı.
 Mamzoğeşi oxorca şira, para do z’iras?
Denizcinin karısı dul, parayı nereden bulsun?
 Manz’ageris uğun na, siti giğunya.
Komşuda varsa sende de olurmuş.
 Manz’ageriş markvali mçxu iqven.
Komuşunun yumurtası iri olur.
 Meli gulun, gulun, çodinas makurkeş dukanis kogelik’iden.
Tilki gezer, dolaşır, sonunda kürkçü dükkânına asılır.
 Meiveşi korba çkva ren.
Meyvenin içi başkadır.
 Memleketis tis na mogat’u kvati k’urbetis k’aobaten goişinen.
Memlekette başına değen taş bile gurbette iyilikle hatırlanır.
 Menonç’k’vale var loskaginon.
Tükürdüğünü yalamamalısın.
 Mençxome oncires va ğurun.
Balıkçı yatakta ölmez.
 Mençxome çxomi va iqven, ank’esis va nik’iden.
Balıkçı balık olmaz, oltaya takılmaz.
 Mençxomes çxomişi açkinen.
Balıkçı balıktan anlar.
 Mençxomeşi z’ikva xomuni?
Balıkçının pantolonu kurur mu?
 Menceli artobas ren.
Kuvvet birliktedir.
 Mencelonişen menceloni iro kuiz’iren.
Güçlüden daha güçlüsü her zaman bulunur.
 Meç’k’iruşi xami skani nenas ren.
Keskin bıçak senin sözündedir.
 Meç’k’odun, sotxaniti mç’ipe ren.
Kopuyor, bir yeri incedir.
 Mteli dulyas quci mot meçapt, na giçkinan steri qvit.
Her işe neden kulak asıyorsunuz, bildiğiniz gibi yapın.
 Mteli var gondunun, mteli var ijolen.
Hepsi kaybolmaz hepsi silinmez.
 Mteli ti muşişi nositen ren.
Hepsi kendi aklındandır.
 Mteli ti muşişi mance ren.
Herkes aklının sahibidir.
 Mtelik’ala nena var itkven.
Herkesle söz söylenmez.
 Mteli k’oçi ark’aeli nosoni va ren.
Her insan eşdeğer akılda değildir.
 Mteli muşi k’uçxten gu3’ik’iden.
Herkes kendi bacağından asılır.
 Mteli muşi nositen skidun.
Herkes kendi aklıyla yaşar.
 Mtelis uxuktun k’aiti do p’at’iti.
Her şeye karışıktır, iyi de kötü de.
 Mtelik orme muşi yopşaps.
Herkes kuyusunu doldurur.
 Mtelik muşi memskvanua gorups.
Herkes kendine yakışanı arar.
 Mtelişi va isiminen, mtelişi var iceren.
Herkezinki dinlenmez, herkezinkine inanılmaz.
 Mtelişa quci var niçen.
Her şeye kulak verilmez.
 Mtelişei var itkven.
Her şey söylenmez.
 Mtelişei okroşi uğut’an na, ar soti lincişi aqvenan.
Her şeyleri altından olsa da bir yerleri bakırdan olur.
 Mtelişei birdem mik z’ireren.
Her şeyi bir anda kim görmüş.
 Mtelişei geginuten ren.
Her şey alışmakladır.
 Mtelişei muşi svas t’asinon.
Her şey yerinde olmalı.
 Mtelişen gyunaxi ğureli ren.
Hepsinden acıklısı ölünün halidir.
 Mtelişeis xesabi uğun.
Her şeyin hesabı vardır.
 Mtelişeis muşi marifeti uğun.
Her şeyin kendi marifeti vardır.
 Mtelişi guri var gaxvenen.
Herkesin gönlünü yapamazsın.
 Mtviriş mskvanobak miti var ot’ibinu.
Karın güzelliği kimseyi ısıtmadı.
 Mtviri xçe ren mara coğorepek gyoz’gvapan.
Kar beyazdır ama üzerine köpekler pisler.
 Mtviri xçe ren, mara munt’uri noxedun.
Kar beyazdır ama üzerine kurtçuk konar.
 Mtini nena mç’oxa ren.
Doğru söz ekşidir.
 Mtugişa mutu var axvenerenan do k’at’us bela ugorupt’erenan.
Fareye bir şey yapamamışlar da kediden belâ arıyorlarmış.
 Mtuti z’iropşi, nok’uçxonepe muşi mot gorup?
Ayıyı görüyorsan izlerini neden arıyorsun?
 Mtugiş 3’k’int’ilis şvari gamoqups.
Farenin dışkısından oluk akar.
 Mtutik gocginaşi, baba ducoxiya.
Ayıya yenilince baba diye çağır.
 Mtutik tkveren: berepe na maquş k’ule, p’icis nostoni kemazduya.
Ayı demiş ki: çocuklarım olduktan sonra ağzımda tat kalmadı.
 Miti miti şeni va ren.
Kimse kimse için değildir.
 Mitis var uçkin, so z’irop do so gondinup.
Kimse bilmiyor, nerede buluyorsun ve nerede kaybediyorsun.
 Mitişa meçamu var gint’aşi, xaladisti k’umi nimpinen.
Kimseye vermek istemediğinde halata da kum serilir.
 Mitxani ti muşi şeni k’ai ren, çkva şeniti k’ai iqven.
Kim kendi için iyi ise başkası için de iyi olur.
 Mitxanis ti muşişi k’imeti var uçkin, çkvaşi k’imetiti var açkinen.
Kim kendi kıymetini bilmezse başkasının kıymetini de bilmez.
 Mitxanis k’aoba unon, p’at’obasti nuxondasunon.
Kim iyilik isterse kötülüğe de katlanacak.
 Mitxanis ç’it’aşi k’imeti var uçkin, emus didişiti var açkinen.
Kim küçüğün kıymetini bilmezse büyüğün kıymetini de bilmez.
 Mitxanik dişka k’vatups, udaçxire var doskidun.
Kim odun keserse ateşsiz kalmaz.
 Mitxanik imxors, eya iz’ğen.
Kim yerse doyar.
 Mitxanik z’iru, xolo emuk z’irops.
Kim gördüyse yine o görür.
 Mitxanişi arabas gexe, emuşi birapa ibiraginon.
Kimin arabasına biniyorsan onun şarkısını söyleyeceksin.
 Miletiş p’ici var içoden.
Milletin ağzı bitmez.
 Mi p’at’obaten mulun mgarineri igzals, k’aobaten na moxtasen z’i3ineri igzals.
Kötülükle gelen ağlayarak gider, iyilikle gelen gülerek gider.
 Mk’ibinace coğoris qvili nut’k’omelan.
Isırgan köpeğe kemik atarlar.
 Mk’yapus izmoceti kotume alanden.
Çakal rüyasında tavuk düşler.
 Mk’ule nenak ti işinaxups, ginz’e nenak ti oqvilapaps.
Kısa söz başını korur, uzun söz başını vurdurur.
 Mota markvalişi guri renya.
Torun yumurtanın yüreğidir.
 Motak p’ap’ulis ogurapt’eren.
Torun dedesine öğretiyormuş.
 Molla 3xenişen meluşi: 3xenişen zate geptamint’uya.
Molla attan düşünce: zaten attan inecektim demiş.
 Monç’eris astoles do k’obo kameluya.
Olguna attılar ham düştü.
 Mjas qorop na pucisti qoropt’aginon.
Süt seviyorsan ineği de seveceksin.
 Mjora fuk’araşi kurki ren.
Güneş fakirin kürküdür.
 Msva komegaçanu na, zuğap’icis mo putxu!
Kanatlandıysan sahilde uçma!
 Mskvanas nosi var uğun.
Akıl güzellikte değildir.
 Mskibu k’ata semtik’ele ikten.
Değirmen her tarafa döner.
 Mskibuk mç’ipeti mkups, mçxuti.
Değirmen ince de öğütür, kalın da.
 Mskibuk u3’k’are va mkups.
Değirmen susuz öğütmez.
 Mt’iri k’uçxes na gixuna, tişa yulunya.
Biti ayağına koyarsan başına çıkar.
 Mt’ironik m3’k’ironis noz’i3apt’eren.
Bitli pireliye gülüyormuş.
 Mu bed-igbali giğun, eya iqven do var iktiren.
Ne talihin varsa o olur ve değişmez.
 Mutxani na orga, eya yulun.
Neyi ekersen o çıkar.
 Mu iqvasen Ğormotis uçkin, k’oçis var açkinen.
Ne olacağını Allah bilir, insan bilmez.
 Muk’o k’ai nanaşant’işi t’as, xolo nanşant’işi ren.
Ne kadar iyi üvey anne olsa da yine de üvey annedir.
 Muk’o k’ai nisa t’as damtires var mo3’ons, nisasti damtire.
Ne kadar iyi gelin olsa da kaynana beğenmez, gelin de kaynanayı.
 Muk’onari içalişa, ek’onari gaqven.
Ne kadar çalışırsan o kadar sahip olursun.
 Muk’o jin ren, ek’oçkva tude ren.
Ne kadar yukarıda varsa o kadar da aşağıda var.
 Musafiri sum dğaşa ren.
Misafir üç güne kadardır.
 Mu uğunki gundunas, mu uğun do mu gundunasunon.
Neyi var ki kaybolsun, neyi var da neyi kaybolacak.
 Muşebura mutu var mulun.
Kendiliğinden bir şey gelmez.
 Muşi gza 3’k’arikti z’irops.
Kendi yolunu su da bulur.
 Muşi şeni va ren, çkva şeni ren.
Kendisi için değil başkası içindir.
 Muç’o mtelişei var iç’k’omen, eşo mtelişeiti var itkvenya.
Nasıl ki her şey yenmez, öyle her şey söylenmez.
 Muç’o cumu k’arta gyaris mo ant’ale.
Tuz gibi öyle her yemeğe katılma.
 Muç’o 3ana, 3a t’rik’iten mo okaçap.
Ala gerdan kuşu gibi göğü bacaklarınla tutma.
 Mşumus boine oşu unon.
İçici sürekli içmek ister.
 Mşkironis oncğore var uçkin.
Açın utancı olmaz.
 Mşkurinace coğorik mendraşen lalups.
Korkak köpek uzaktan havlar.
 Mçxurepe 3’anaşi çodinas k’oro3xupan.
Koyunları yılsonunda sayarlar.
 M3udela ç’urvalis doloxedun do jinti nik’iraps.
Yalancı çuvala girer ve üstünü bağlar.
 M3udi mtinişi do3igale ren.
Yalan doğrunun direğidir.
 M3udi na zop’ons k’oçis, mtini tkvasti na var uceran.
Yalan söyleyen adama doğru söylese de inanmazlar.
 M3udis didi gza var uğun.
Yalanın uzun yolu yoktur.
 M3udis k’uçxe var uğun.
Yalanın ayağı yoktur.
 M3udis menz’ili var uğun.
Yalanın menzili yoktur.
 M3udişişi k’ama mo eli3’k’ip.
Yalan yere kamanı çekme.
 M3’k’uli m3’k’uliten gamimenan.
Ağaç çiviyi ağaç çiviyle çıkarırlar.
 M3’k’upi seris tuta unon, sefili kimolis noseri oxorca unon.
Karanlık geceye ay gerek, sefil adama akıllı kadın gerek.
 Mç’aci ç’it’a ren mara guri guktinaps.
Sinek küçüktür ama mide bulandırır.
 Mç’imas go3’amt’u, xorşak’alis komoxvadu.
Yağmurdan kaçtı, doluya tutuldu.
 Mcveşi k’ai ren mara ağani umosi k’ai renya.
Eski iyidir ama yeni daha iyidir.
 Mcveşi duşmani manebra var iqven, emuşeni p’anda duşmani ren.
Eski düşman dost olmaz, onun için her zaman düşmandır.

 N
 Na gaxvenen, emuşi imendi meçi k’oçis.
İnsana yapabileceğin şeyin ümidini ver.
 Na giğun, emuşati razi t’a.
Sahip olduğuna razı ol.
 Na giğuns guskiri, na var giğun inant’ri!
Olanı sakın olmayanı dile.
 Na va ginon şei mo k’itxup do na va ginon dulyas mo ant’alep!
İstemediğin şeyi sorma ve istemediğin işe karışma!
 Na va gç’irs mutu mo k’itxup, mo ak’ate do mo na3ige.
Gerekmeyen şeyi sorma, katılma ve dahil olma.
 Na var qorop k’oçi, varti gegaqven.
Sevmediğin insanı aklından geçirmezsin.
 Na tkuk tasu, na uqucuk k’orobu.
Söyleyen ekti dinleyen topladı.
 Na ren koren.
Var olan vardır.
 Na uçkink ikips, na var uçkink diguraps.
Bilen yapar bilmeyen öğrenir.
 Na megoç’arun emus var gogaktinen.
Kaderinde yazılı olandan dönemezsin.
 Nak’o bere, ek’o oxori.
Ne kadar çocuk, o kadar ev.
 Nak’o nena giçkin ek’o k’oçi re.
Ne kadar dil biliyorsan o kadar insansın.
 Namusti k’ulani mamuli mç’acisti unt’k’obun.
Kimisi dişi sinekten bile gizlenir.
 Nana-baba bere şeni, bere ti muşi şeni.
Anne-baba çocuk için, çocuk kendi başı için.
 Nana muşişi tolis maymuniti mskvalina ren.
Annesinin gözünde maymun da güzeldir.
 Na nagneps konagneps.
Anlayan anlar.
 Nanaşant’işi giqoun na, babati babaşant’işi iqven.
Üvey annen varsa baban da üvey baba kesilir.
 Nanaşant’işi nana var iqven.
Üvey anne, anne olmaz.
 Nanaşant’is nanoba var axvenen.
Üvey anne, annelik yapamaz.
 Nanaşi bedua beres var nak’neps.
Annenin bedduası çocuğa tutmaz.
 Nanaşi mjauç’k’omu beres xor3i var eladven.
Anne sütü içmeyen çocuk büyümez.
 Nanaşi nenas nusiminaginon.
Anne sözünü dinleyeceksin.
 Na xens mutu var açkinen, na guluns açkinen.
Oturan bir şey bilmez, gezen bilir.
 Nek’naşa moxtimeri upşu mo oçkumer.
Kapıya geleni boş gönderme.
 Nena gurişi nek’na ren.
Söz yüreğin kapısıdır.
 Nena va nik’iren.
Söz bağlanmaz.
 Nena monk’ati ren do çorçiti.
Söz hem ağırdır hem hafif.
 Nenas nena moqups do iqven k’abğa.
Sözü söz izler ve kavga kopar.
 Nena skanişen oncğore var gaqvasunon.
Sözünden utanmamalısın.
 Nena skanişi mance t’aginon.
Sözünün sahibi olmalısın.
 Nenas mtelişei var otkvapaginon.
Dile her şeyi söyletmemelisin.
 Nenas otkvapaşi, mtelişei zop’ons.
Dile söyletince her şeyi söyler.
 Nenas qvili var uğun.
Dilin kemiği yoktur.
 Nena paraten va ren.
Söz parayla değildir.
 Nenak mu var zop’ons!
Dil ne söylemez ki!
 Nenaşi notkvape var impulen.
Dilin söyledikleri saklanmaz.
 Nisati vort’i do damtireti, juriti mi3adun.
Hem gelin oldum hem de kaynana, ikisini de denedim.
 Noseri nanaş berepe noseri iqvenanya.
Akıllı annenin çocukları akıllı olurmuş.
 Noserik iduşunt’aşa, delik germa mek’ilu.
Akıllı düşünene kadar deli dağı aştı.
 Nosi var iparen.
Akıl dağıtılmaz.
 Nosi şuka va ren, megit’axa komekça.
Akıl hıyar değil ki koparıp da vereyim.
 Nosis oxmaru unon.
Aklı kullanmak lâzım.
 Nosi umçanes mok’itxupan, terbie ç’it’as.
Aklı yetişkine sorarlar, terbiyeyi küçüğe.
 Nosi şeni gza ar ren.
Akıl için yol birdir.
 Nosi 3’anas va ren, tis ren.
Akıl yaşta değil baştadır.
 Nosi na uğun k’oçis dulya muşi xe muşite qvas.
Aklı olan insan işini kendi eliyle yapsın.
 Nosik k’urşumişen k’ai qvilups.
Akıl kurşunda iyi öldürür.
 Noxap’ule nca na k’vatupan svas dibğen.
Ağaç parçası ağaç kesilen yerde dökülür.
 Nunk’us u3’vi, nunk’uş uk’açxe mo ğarğalap.
Yüzüne söyle, yüzünün ardından konuşma.
N3ireri k’umiş doloxe bazi kvanç’alati ant’alen.
Elenmiş kumun içine bazen çakıl da karışır.
 Ncas mteli pukiri var noskidun.
Ağaçta çiçek her zaman kalmaz.
 Nciriş guda gyaritenti va iz’ğen.
Uyku bağımlısı yemekle de doymaz.
 Ncumoni na oç’k’omapis 3’k’ariti oşvapi!
Tuzlu yedirdiğine su da içir!

 O
 Obğe skanis na var gegaskvas, çkvaşisti var gegaskven.
Yuvanda yumurtlayamazsan başkasında da yumurtlayamazsın.
 Otkvapaşi, nenak mtelişei zop’ons.
Söyletince dil her şeyi söyler.
 Otku do oxvenu ar t’asunon.
Söylemek ve yapmak bir olmalıdır.
 Otku perpu ren do oxvenu çetini.
Söylemek basittir, yapmak zor.
 Otkumuşi itkvasunon, oqviluşi iqvilasunon.
Söylenecek olan söylenecek, vurulacak olan vurulacak.
 Ot’k’apu şkas oizdare do şuri mboli moizdare.
Kemeri beline sıkacaksın, nefesi rahat alacaksın.
 Ok’itxu do oç’aru va igurat na, xe ç’k’ondineri, k’ap’ula gestikeri goxtate!
Okumayı ve yazmayı öğrenmezseniz eli nasırlı, sırtı yırtık gezersiniz!
Ok’itxu do oç’aru na uçkin k’oçik, gyari hemuk imxors raxat’i.
Okumayı ve yazmayı bilen insan ekmeğini rahat kazanır.
 Onçviru va giçkinşi, 3’k’aris mu gorup?
Yüzme bilmiyorsan suda ne arıyorsun?
 Onçamure mok’iderikti do on3ire mok’iderikti ar imgars.
Dibeği sırtlayan da eleği sırtlayan da bir ağlar.
 Oncğoyari k’oçi iro mşkironeri doskidun.
Utangaç insan hep aç kalır.
 Oncğoreten miti var ğureren.
Utançtan kimse ölmemiş.
 Oncğoreten qva mitis var golaç’veren.
Utançtan kimsenin alnı yanmamış.
 Oncğoreşi dulya arte doqvi na majuranisti dikip.
Utanılacak işi bir yaptıysan bir daha yaparsın.
 Ora muşis va me3’ilaşi şuk’ati ibaden.
Vaktinde koparmazsan hıyar da kartlaşır.
 Ora muşis ğurati k’ai ren.
Vaktinde ölmek de iyidir.
 Ordo mtelişei k’ai ren, ğuraşen çkva.
Erken her şey iyidir, ölümden başka.
 Orme na untxorups k’oçi, ormes muk dololaps.
Kuyu kazan adam kuyuya kendi düşer.
 Orz’os otxo k’uçxeti aqven, sumti.
İskemlenin dört ayağı da olur üç ayağı da.
 Okimocuşi ora muşis okimoci!
Kızı evlenme çağında evlendir!
 Okosalek irxolo kosups.
Süpürge her şeyi süpürür.
 Okrok noşkeriti doxçaxu.
Altın kömürü de beyazlattı.
 Oğarğaluten dulya var iqven.
Konuşmakla iş olmaz.
 Oğarğaluten dulya var içoden, dulya oçalişuten içoden.
Konuşmakla iş bitmez, iş çalışmakla biter.
 Oğuruşi ğurasunon.
Ölecek olan ölecektir.
 Oçalişu ar xazina ren.
Çalışmak hazinedir.
 Oşmeşi k’at’usti uğun.
Kedinin de bıyığı var.
 Oz’iru çetini ren, oxarcu perpu.
Bulmak zordur, harcamak kolay.
 Oz’i3inus omgarinu moqops.
Gülmeyi ağlama takip eder.
 Oz’ğu pucikti konagnepsya.
Doyduğunu inek de anlar.
 Oç’aru giçkit’as do noşkerite ç’ari!
Yazmayı bil de kömürle yaz!
 Oç’k’omus şuri kextu kapçak’ala lazut’i.
Yemekten helâk olduk, hamsi ile mısır.
 Oxvameşi kvaten oxori mo k’idup!
Tapınağın taşı ile ev kurma.
 Oxiruten k’oçi iqvet’uk’on na mtugiti diqvet’u.
Çalmakla adam olunsaydı fare de olurdu.
 Oxoriş xocik’a xoci va iqvenya.
Evin tosunu boğa olmazmış.
 Oxori meramiten ik’iden.
Ev arzuyla kurulur.
 Oxorişi ambari galenis var uçkit’asunon.
Evin haberini dışarıdakiler bilmemeli.
 Oxorişi gza pucisti uçkin.
Evin yolunu inek de bilir.
 Oxorişi didinoba mtelis var axvenen.
Evin büyüklüğünü herkes yapamaz.
 Oxoris mamuli - gale daduli.
Evde horoz - dışarıda tavuk.
 Oxorç’k’uas ar xe maxirce uğut’asunon.
Evin bilgesinin bir eli uzun olmalı.
 Oxorcalepeşa k’ap’ula var nidven.
Kadınlara sırt yaslanmaz.
 Oxorcalepeşen sotine na var işinet’es, entepe oxorca diqves.
Kadınların yerine sayılmayanlar kadın oldular.
 Oxorcas t’k’obaşa mutu na giğut’as, mo u3’umetya.
Gizlediğiniz şeyleri kadına söylemeyin.
 Oxorca kuiz’iren, nana-baba var.
Kadın bulunur, anne-baba bulunmaz.
 Oxorcaşi nenaten na gulun k’oçi, eti oxorca ren.
Kadının aklıyla gezen adamın kendi de kadındır.
 Oxorcaş 3’ana do kimoliş para va ik’itxen.
Kadının yaşı ve erkeğin maaşı sorulmaz.

 P
 Para giğun na k’oçi re.
Paran varsa adamsın.
 Para giğut’as do ok’oro3xu va giçkit’as.
Paran olsun da saymayı bilme.
 Paraten nosi var yiç’open.
Parayla akıl satın alınmaz.
 Para muç’o mulun, eşoti nulun.
Para nasıl gelirse öyle gider.
 Para skani so ulun giçkit’aşi, oxarcuti subuki ren.
Paranın nereye gittiğini bilirsen harcaması da kolaylaşır.
 Parak ok’oro3xus qorops.
Para sayılmayı sever.
 Parak para var ikips.
Para para yapmaz.
 Parak para z’irops.
Para parayı bulur.
 Para coğoriş mundis meşaz’inya.
Para köpeğin kıçındaymış.
 Paxili k’oçik manz’agerişi markvali mçxu z’irops.
Kıskanç insan komşunun yumurtasını iri bulur.
 Pukiris k’ap’ula va uğun.
Çiçeğin arkası yoktur.
 Puci skanik inç’vals, xoci çkimik mot va inç’vals?
İneğin sağılıyor, öküzüm neden sağılmıyor?
 Pucik qona z’iru do ğoberi va z’iru.
İnek tarlayı gördü de çeperi görmedi.
 Puci xamişa niqonopt’esya.
İneği bıçağa götürüyorlarmış.
 Puci, xoci var t’aşa, kodoskidun k’isiri.
İnek boğa olmadan kısır kalır.

 P'
 P’at’i dulyas k’ai dulya var moqups.
Kötü işi iyi iş takip etmez.
 P’at’i k’at’uk çkvaş oxoris mtugepe ç’opups.
Kötü kedi başkasının evinde fare yakalar.
 P’at’iti guiç’k’ondinen do k’aiti.
Kötü de unutulur iyi de.
 P’at’i k’oçik’ala mo3’qvinu var iqven mara p’at’i t’aronik’ala mo3’qvinu diqven.
Kötü adamla barışılmaz ama kötü havayla barışılır.
 P’at’i k’oçoba mitis var doskideren.
Kötü insanlık kimseye kalmamıştır.
 P’at’i k’oçişi gyari coğorikti var imxorsya.
Kötü insanın yemeğini köpek de yemezmiş.
 P’at’i mtini k’ai m3udişen k’ai ren.
Kötü gerçek iyi yalandan evlâdır.
 P’at’i na ma3’onet’u, tişa komomixtuya.
Hoşuma gitmeyen başıma geldi.
 P’at’i oxorç’k’uaşi xes, muk’o muğas kimolik, mutu var gamulunya, tudendo dibğenya.
Kötü evkadınının eline, koca ne kadar getirse de, bir şey çıkmazmış, alttan dökülürmüş.
 P’at’i oxorcak kimoli nosişen gamiqonops.
Kötü kadın erkeği baştan çıkarır.
 P’at’i oxorcak kimoli deli do3’opxups.
Kötü kadın erkeği deli eder.
 P’at’is muşi p’at’oba dubağun.
Kötü insana kendi kötülüğü yeter.
 P’at’is p’at’i moqups.
Kötüyü kötü izler.
 P’at’i t’aronis k’ai t’aroni moqups, k’ais p’at’iya.
Kötü havayı iyi hava izler, iyiyi kötü.
 P’at’ik mu qu p’at’iş met’aya.
Kötü insan ne yaptı, kötüden başka.
 P’at’ik p’at’i z’irops, k’aik k’ai.
Kötü kötüyü bulur, iyi iyiyi.
 P’at’işi k’aiti mo gint’asya.
Kötü insanın iyiliğini de isteme.
 P’ap’uli do nandidişi morderi bere elam3kveri iqven.
Dede ve ninenin yetiştirdiği çocuk şımarık olur.
 P’at’oba na qu svas k’aoba goru, oxvames Ğormotis ogoru.
Kötülük yaptığı yerde iyilik aradı, tapınakta Allah’a sövdü.
 P’ici gon3’k’ipt’aşakis toli gon3’k’are.
Ağzını açana kadar gözü açmalısın.
 P’icişi o3’k’unus burgilişi o3’k’unu ucgin.
Ağzın acısından dizin ağrısı evlâdır.
 P’ici xvala gyarişeni va ren.
Ağız sadece yemek için değildir.

 Q
 Qvali mxirus qvali şuns.
Peynir hırsızı peynir düşünür.
 Qoropa nenaten var itkven.
Aşk dille söylenmez.
 Qoropas zengini do fuk’ara var uçkin.
Aşk zengin ile fakiri tanımaz.
 Quci mik elogoç’k’iru yaşi, k’oçi çkimik ya.
Kulağını kim kesti deyince adamım demiş.
 Qucik nak’o gignasen, p’icik ek’o va tkvasen.
Kulağın ne kadar duyarsa ağzın o kadar söylemeyecek.
 Qinoras etvala, mapxas gon3’k’areli.
Kışın yorgan, yazın ayran.

 R
 Rak’ani rak’anis var nagen, k’oçi k’oçis konagen.
Tepe tepeye kavuşmaz, insan insana kavuşur.
 Rk’ina pasik imxors do k’oçişi guri derdik.
Demiri pas bitirir, insanın kalbini dert.
 Rusuli kodiguri na, Turki vore ya mo zop’on!
Rusça öğrendiysen Rus’um diye söyleme!

 S
 Sevi mtelis ağodes.
Herkes yanlış yapar.
 Serenti didi t’as do yepşeri mo giğut’as!
Serender büyük olsun da dolu olmasın
 Serti coğori k’aobaten moğerdun.
Azgın köpek iyilikle sakinleşir.
 Si dibadişi, mitxani doğuru.
Sen doğunca biri öldü.
 Si na gaxvenen Ğormotis mo oxve3’ap, domixveni yado.
Senin yapabildiğini Allah’tan dileme, nasip et diye.
 Si var giçkin na, çkvas k’itxi, oncğore va ren.
Sen bilmiyorsan başkasına sor, ayıp değil.
 Si ti skanis muk’onari nosi giğun, emus uxezmet’i do dulya skanis içalişiya.
Başında ne kadar akıl varsa ona hizmet et ve kendi işinde çalış.
 Si na giçkin k’onari, ma gomoç’k’onduya.
Senin bildiğin kadar ben unuttum.
 Si p’at’i va rena, p’at’işen va gaşkurinas.
Sen kötü değilsen kötüden korkmayasın.
 Sotxani na ida, ekoni kudi gitvi.
Nereye gidersen oranın şapkasını tak.
 Sotxanis k’oçi geagen.
Nerede olsa insan alışır.
 Skani do emuşi şkas didi germa goşaz’in.
Senin ve onun arasında büyük dağ mevcut.
 Skani dulya si giçkit’as.
Kendi işini kendin bil.
 Skani k’ismet’i va ren na, luk’ma xeşen megilaps.
Senin kısmetin değilse lokma elinden düşer.
 Skani noçalişe k’ai ren do mitişa var imet’enya.
Senin emeğin iyidir ve kimseye kıyılmaz.
 Skani quciten var şignaşa, mutu mo zop’on.
Kendi kulağınla duymadan bir şey söyleme.
 Skani şvi do skani ç’k’omi.
Senin olanı iç ve ye.
 Skidala var yiç’open.
Yaşam satın alınmaz.
 Skidala, muç’o dixa, zuğati kuğun do rak’anepeti.
Yaşam arazi gibidir, denizi de vardır tepeleri de.
 Skiri var i3xunen.
Evlât ayırt edilmez.
 Skiri markvalişi 3ili ren, mota markvalişi guri.
Evlât yumurtanın akıdır, torun yumurtanın sarısı.
 Skirişi derdi Trangik var go3’iras.
Allah evlât acısını göstermesin.

 Ş
 Şarvali var gaşolaşa, çxomi var iç’open.
Pantolon ıslanmadan balık tutulmaz.
 Şarvali geburelis, irik ma mo3’k’ers ya uçkin.
Pantalonu yamalı olan herkes bana bakıyor sanır.
 Şilya m3udis ar mtini ucgin.
Bin yalanı bir doğru yener.
 Şuri loqa ren.
Can tatlıdır.

 T
 Tapala ğoberişen perpot muji3xont’inen.
Alçak çeperden rahat atlanır.
 Tapala dopxedat do mağala bğarğalat.
Alçak oturalım, yüksek konuşalım.
 Tapalas va yanç’işinu, mağalak va gyanç’u.
Alçak olan yetişemedi, yüksek olan eğilmedi.
 Tembeli berepes mutu var agurenan.
Tembel çocuklar bir şey öğrenemez.
 Tembeli oç’k’omuş vakitis k’ai ren, oçalişus vakitis iz’abunen.
Tembel yemek vaktinde iyidir, çalışma vaktinde hastalanır.
 Termonişi şkurinerik meqveristi şuri ubars.
Aşureden korkan yoğurda üfler.
 Tepeşuri kva va ren, mejilaşi çkva va ren.
Tebeşir taş değildir, silinince kaybolur.
 Ti genç’ineri k’oçişen gaşkurinas.
Başı eğik insandan kork.
 Ti skani si mo om3kvap, çkvak gom3kvas.
Sen kendini öğme, başkası öğsün.
 Ti skani si okaçaginon.
Kendi başını kendin tutmalısın.
 Tito k’usuri mtelis uğun.
Birer kusur herkeste vardır.
 Ti çkimişi selameti nena çkimişi k’un3’ulis renya.
Başımın selâmeti dilimin ucundaymış.
 Tik giç’k’omups na, 3’ana skanis va vo3’k’er.
Başın seni yiyorsa yaşına bakmam.
 Tişi didinobas nosiş ginz’enoba iro va aqven.
Baş büyüklüğünün her zaman akıl uzunluğu olmaz.
 Tişi toma mitis var uk’oro3xun.
Saçlarını kimse saymış değil.
 Ti çkimişi doxtori ma vore.
Başımın doktoru benim.
 Tok’i muç’o ginon, nenas xaman3a gek’irare.
İp diline düğüm atmak için lâzımdır.
 Tolepe miğut’as do p’at’i peris t’as!
Gözlerim olsun da rengi kötü olsun!
 Toligon3’k’imeri k’oçi var gondunun.
Gözüaçık insan kaybolmaz.
 Toli do quci skanite var ogna, var z’iraşakis, dulya mot ikip xark’işi nenate!
Gözünle ve kulağınla görmeden, duymadan el âlemin lafıyla neden iş yapıyorsun!
 Toli var iz’ğen.
Göz doymaz.
 Tolite var z’iraşa, varti k’ai tkva do varti p’at’i.
Gözünle görmeden ne iyi söyle ne kötü.
 Toli skanite var z’iraşa, mo icer.
Gözünle görmeden inanma.
 Tolik mendra z’irops, nosik umosi mendraya.
Göz uzağı görür, akıl daha uzağı.
 Toli-uz’ğuşi mutu mo ik’van.
Açgözlüden bir şey isteme.
 Toma ginz’e-nosi mk’ule.
Saçı uzun, aklı kısa.
 Tomas nosi uğut’uk’on na, k’arta sotis var yit’u.
Kılın aklı olsaydı her yerde çıkmazdı.
 Tomoni t’aşi mtuti voreya mo zop’on.
Kıllı olunca ayı oldum zannetme.
 Topurişi loqanobas but’k’ucişi nz’i uğun.
Balın tatlılığında arı iğnesinin katkısı vardır.
 Tolik tolis emiroba var oğodaps.
Göz göze emirlik yapmaz.
 Trangis unt’as na k’oçişi moşletinu, mtutisti p’ilili geloçapapsya.
Allah insanı kurtarmak istediğinde ayıya bile kaval çaldırır.
 Trangik 3’oxle si megças, ok’ule maya.
Allah önce sana versin sonra bana.
 Tutumi şup na, ebza mot va giğun?
Tütün içiyorsan neden kibritin yok?
 Tuna didi t’eren mara Sarpiti ç’it’a Tuna t’erenya.
Tuna büyük imiş ama Sarp da küçük Tuna imiş.
 Turki 3xenis gedexui, begi voreya uçkin.
Türk ata bindiğinde kendini bey zanneder.
 Turkis qini aquşi, geç’u oxori muşi.
Türk’e soğuk olunca evini yakmış.
 Turkik mç’k’idi va imxors, kovaliti va uğun.
Türk mısır ekmeği yemez, buğday ekmeği de yok.
 Txa gamapçi, txa yep’ç’opi.
Keçi sattım, keçi aldım.
 Txak k’udeli var e3’azdaşa, boçi var nulun.
Keçi kuyruğunu kaldırmadan koç yanaşmaz.

 T'
 T’ağanis otxo k’eleti xe niçanen.
Tavaya dört taraftan da kulp takılır.
 T’u uçkineli, iqven uçkineli.
Bilgisizdi, bilgisiz oluyor.
 T’ufeği beres var meçapan.
Tüfek çocuğa verilmez.

 U
 Ubereli k’oçi k’it’miri iqven.
Çocuksuz insan cimri olur.
 Ubereli k’oçişi mutu mo gint’as.
Çocuksuz insanın bir şeyini isteme.
 Ubereli oxori meskireli k’arvani steri renya.
Çocuksuz ev sönük kovan gibidir.
 Ubereli oxorcas nanoba var axvenen.
Çocuksuz kadın annelik yapamaz.
 Ugamazaquk ugamaqazeburi zop’ons.
Yontulmamış insan ahmakça konuşur.
 Ugegapus mo gemogap, gegaperis mo momşalup!
Alışık olmadığıma alıştırma, alışık olduğumdan vazgeçirme!
 Ugure dulya var iqven.
Gönülsüz iş olmaz.
 Udulyeli mezaris ren.
İşsiz olan mezardadır.
 Utole k’at’us koduskideren.
Kör kediye kalmış.
 Utole k’oçik tkveren: ar toli komiğut’uk’onyaşi, Ğormotik sum komeçuşi, varti xvamu.
Kör adam demiş: bir gözüm olsaydı keşke, Allah ona üç göz verince şükretmemiş bile.
 Uk’itxu k’oçi kvas gexedu, kvas kva komanz’inu.
Câhil insan taşa oturdu, taşa taş eklendi.
 Uk’itxu k’oçi puci steri ren.
Câhil insan inek gibidir.
 Uk’ismet’e luk’ma var izden.
Kısmetsiz lokma alınmaz.
 Uk’oçeli oxori meğureli ren.
İnsansız ev sönüktür.
 Uk’usure k’oçi var iqven.
Kusursuz insan olmaz.
 Umjare pucik dido ğirins.
Sütsüz inek çok bağırır.
 Umuteloba oncğore va ren.
Fakirlik ayıp değildir.
 Ust’as oxori var uğun.
Ustanın evi yok.
 Ust’as ust’aşi var mo3’ons.
Usta ustayı beğenmez.
 Uğnosesti bazi 3’ori mutxani datkven.
Akılsız da bazen doğru bir şey söyler.
 Uça pucisti xçe mja uğun.
Siyah ineğin de beyaz sütü olur.
 Uça kotumekti xçe markvali geskups.
Siyah tavuk da beyaz yumurta yapar.
 Uçodinu mutu va ren.
Bitirilmeyecek bir şey yoktur.
 U3’k’umu ti var i3’k’unaps.
Ağrısız başını ağrıtmaz.

 V
 Vatanigondineri k’oçi gondineri ren.
Vatansız kalan insan kayıp insandır.
 Var giçkin na k’itxi, ok’itxu oncğore va ren.
Bilmiyorsan sor, sormak ayıp değildir.
 Varti mom3kva, varti memoz’i3a.
Beni ne öğesin, ne de bana gülesin.
 Varti bğurur, varti pskidur.
Ne ölürüm ne yaşarım.
 Varti pskup varti p’k’ark’alap.
Ne yumurtlarım ne gıdaklarım.
 Var işolaşa, çxomi var iç’open.
Islanmadan balık tutulmaz.
 Var miçkinşo do mek’olapi.
Bilmiyorum diye geçiştir.
 Vakitimek’alaperi mtelimutxa p’at’i ren.
Vakti geçmiş her şey kötüdür.
 Vakiti muşis mtelimutxa k’ai ren.
Vaktinde her şey güzeldir.
 Vakiti muşis ğurati k’ai ren.
Vaktinde ölüm de güzeldir.
 Vakitik miti var çumers.
Zaman kimseyi beklemez.
 Vit k’itis arti va aktiren do vitoş muru3xik ar mjoraş te va meçaps.
On parmak birbirine değişilmez, bin yıldız güneşin ışığını vermez.

 X
 Xami geça na di3xiri var gamuxteps.
Bıçak vursan kanı akmaz.
 Xamik ar k’oçi qvilu, nenak vitoşi.
Bıçak bir kişiyi öldürdü, dil yüz kişiyi.
 Xamiş yara dik’aren, nenaş yara var ik’aren.
Bıçak yarası iyileşir, dil yarası iyileşmez.
 Xark’iş oxorca mo 3adup, komog3’ondu na mu qvare?
Yabancının karısını sınama, beğenirsen ne yapacaksın?
 Xe do k’uçxe oxonk’ani do gaqvenya.
Elini ayağını oynatırsan sahip olursun.
 Xe-k’uçxe gank’ant’aşa var doxedare.
Elin ayağın oynayıncaya kadar oturmayacaksın.
 Xesisi k’oçi xazainişi umaaşe begçis nungaps.
Cimri insan efendinin maaşsız bekçisine benzer.
 Xek xe bons, jurikti nunk’u.
El eli yıkar, ikisi de yüzü.
 Xesabi mtelişeis unon.
Her şeyde hesap gerekir.
 Xeşen xeşa mek’ulun.
Elden ele geçer.
 Xolo t’as do mk’olo t’asya.
Yine olsun da acı olsun.
 Xomula dişkaten larde ç’upan.
Kuru odunla yaşı yakarlar.
 Xon3as mjoraşen aşkurinet’uk’o, 3a va ont’re3inapt’u.
Şimşek güneşten korksa idi, göğü inletemezdi.
 Xopas Lazi ğuru, Mp’olis mgara dodges.
Hopa’da Laz öldü, İstanbul’da ağıt yaktılar.
 Xon3unya do xvala ti mo şinaxup!
Gök gürlüyor diye sadece başını koruma.
 Xocas tok’i ak’vanderenanşi, tok’is mkiri memimpinsya.
Hocadan ip istediklerinde, ipe un serili demiş.
 Xocas korba xut uğun, arteri daima upşu uğun!
Hocanın beş karnı vardır, biri dâima boştur.
 Xocapeşi dulyape k’eremuli steri k’irk’oleri ren.
Hocaların işleri demir zincir gibi yuvarlaktır.
 Xoci vart’aşi, pucis ontxorapapan.
Öküz olmayınca ineğe kazdırırlar.
 Xoci ç’erişa yonç’apan.
Öküzü dama çıkartırlar.
 Xut k’iti xut cuma, arteriti var nik’vaten.
Beş parmak beş kardeştir, biri bile kesilmez.
 Xut p’ep’eri, xut lobia, ar batmani 3’k’ari- İsp’irlepeş gyari.
Beş biber, beş fasülye, bir ölçek su - İspirlilerin yemeği.
 Xut uçvaginon do vit muçvaginon.
Beş göndereceksin, beş geri göndereceksin.
 Xurxi mç’ipe ren, korba mçire.
Boğaz incedir, mide geniş.
 Xçinişi nosi ulun, mulun.
Yaşlı kadının aklı gider gelir.
 X3aperi tok’iten ormeşa var gilenya.
Çürük iple kuyuya inilmez.
 X3aperi pi3aris k’arfi va niç’k’aden.
Çürük tahtaya çivi çakılmaz.

 Y
 Ya k’ai sica giqount’asunon ya k’ai giriniya.
Ya iyi damadın olacak ya da iyi eşeğin.
 Yahudik tkverenki, iptineri xe meçiya.
Yahudi demiş ki: önce elini uzat.
 Yetimişi toli uz’ğu ren.
Yetimin gözü aç olur.

 Z
 Zderi 3’k’ariten karmat’ek va mkups.
Taşıma suyla değirmen öğütmez.
 Zengini kore na, ak raxat’i doxedu emoras.
Zengn isen o zaman burada rahat oturursun.
 Zenginişi mamulikti skups, xocikti inç’vals.
Zenginin horozu da yumurtlar, öküzü de sağılır.
 Zenginişi oncires inciri do fuk’araşi gyari ç’k’omi.
Zenginin yatağında yat, fakirin yemeğini ye.
 Zenginiş kese guin3’k’et’aşa, fuk’aras şuri kyuxtepsya.
Zenginin kesesi açılana kadar fakirin canı çıkar.
 Zoriten mskvanoba var iqven.
Zorla güzellik olmaz.
 Zuğak’ala na skiduns onçviruti açkinen.
Denizin yakınında yaşayan yüzmeyi de bilir.
 Zuğa mek’ilu, t’ibas dolişkvidu.
Denizi geçti, gölde boğuldu.
 Zuğa meqveri diqvas na, ar k’izi var yazden.
Deniz yoğurt olsa bir kaşık alamaz.
 Zuğap’icis skidu na, germas pa3xa giğut’as!
Sahilde yaşıyorsan dağda kulüben olsun!
 Zuğas na işuvus mç’imaşen va aşkurinen.
Denizde ıslanan yağmurdan korkmaz.

 Z'
 Z’abunoba 3xenite mulun, mepoxneri igzals.
Hastalık atla gelir, emekleyerek gider.
 Z’abunobak var gocginasunon, si ocginaginon.
Hastalık seni yenmemeli, sen onu yenmelisin.
 Z’abunis var k’itxupan gyari ginoniya.
Hastaya yemek istiyor musun diye sormazlar.
 Z’abunişi ç’ami doxtoris uçkin.
Hastanın ilacını doktor bilir.

 3
 3anas vit nena uçkit’u, oiç’opuşi iriti goç’k’ondu.
Ala gerdan kuşu on dil biliyordu, yakalanınca hepsini unuttu.
 3anak gola moktu.
Ala gerdan kuşu yaylayı devirdi.
 3a subuki kort’uk’o, ixik mendimet’u.
Gök hafif olsaydı rüzgâr götürürdü.
 3as mo i3’k’er, 3’oxle i3’k’edi, var megaboças.
Göğe bakma, önüne bak, takılmayasın.
 3xenis na gexedun melaps, na var gexedun var melaps.
Ata binen düşer, binmeyen düşmez.
 3xenis na gexeda, ağa voreya mo giçkit’as.
Ata binince ağayım zannetme.
 3xeniş mt’eri k’uçxe muşi ren.
Atın düşmanı kendi ayağıdır.
 3xeri paraten oxori va ik’iden.
Ödünç parayla ev kurulmaz.

 3'
 3’ana uk’unişa var guikten.
Yıl geriye dönmez.
 3’anas nosi va uğun, emtumani yulun.
Yılın aklı yoktur, yukarı çıkar.
 3’i3’ilas k’uçxe var gedgaşi, var gegak’ibins.
Yılana ayak basmazsan ısırmaz.
 3’i3’ila z’iraşi, şka nut’axi!
Yılan görünce belini kır!
 3’k’ari onçaxuten mja iqveni?
Suyu çalkalamakla süt olur mu?
 3’k’arişen gamaqoneri çxomis daçxirişen var aşkurinen.
Denizden çıkarılmış balık ateşten korkmaz.
 3’k’ari emti var gyulun, gemti gyulun.
Su yukarı akmaz, aşağı akar.
 3’k’ari o3’ap’u-o3’ap’uten t’iba iqven.
Su damlaya damlaya göle dönüşür.
 3’k’ariş momaleri 3’k’arik nimers.
Suyun getirdiğini su götürür.
 3’k’ari ç’it’aşi ren, nena didişi.
Su küçüğündür, söz büyüğün.
 3’k’ariş k’van3a 3’k’ariş gzas t’roxun.
Su testisi su yolunda kırılır.
 3’oxle ma do ok’ule si.
Önce bana, sonra sana.

 Megruli da Lazuri Andazebi, Tbilisi 1994

 
© 2009 kolkhoba.org