Fahri Kahraman (1931 - 1997)

Fahri Lazoğlu do Fexri Mtanebiva coxotenti çineri Fahri Kahraman, Arkabişi oput’e Asidere/ Sideres dibadu. Geç’k’apuroni n3’opula oput’e muşis, oşkenduri n3’opula Xopas ik’itxu. T’amt’raşi Mamgurapaluri N3’opula notamamu şk’ule, Arkabis nak’otxani 3’anaş morgvalis k’lasişi mamgurapale oqopinot ixandu. 1960-s xolo 3adape meçamuten Ank’araşi Gazi Gamantanaşi İnst’it’ut’işi Turkuli Nç’aralobaşi burme oçodinu; nç’aralobaşi mamgurapale iqu. 1963-s, majurani-leit’enant’işi rutbeten malimobaşi misia notamamu Xopas. 3’oxle Arkabis ok’uleti Mersini, Erzurumi, Arkabi do Rizinis nç’aralobaşi mamgurapale oqopinot ixandu. Fransuli nenati na uçkit’u Fahri Kahramani, namtini p’olit’ik’uri sebebepeten naşkvu dulya muşi ar p’eriodi şeni do çkvadoçkva svalonuri gazetapes maç’aralobati qu.

Lazuri nena do k’ult’uraşa nç’ela muşi kogeç’k’u oşkenduri n3’opulaş oras. Ar k’ele mamgurapale oqopinot ixandu majura k’eleti dido na qoropt’u nananena muşi Lazuri do k’ult’ura oskedinu şeni gza goru. Nananena muşi na rt’u Lazuriten oç’aru şeni çkvadoçkva gzalepe goru. Çinoberi filologi do ak’ademisieni Georges Dumezilik Lazuri p’aramitepe oç’aru şeni na 3adu t’ransk’rip3iak emus gza o3’iru. Artneri speros na ixandept’u Germani filologi Volfgang Feursteini k’ala ok’içinu do ak’ademik’uri oxanduşi gzas gedgites artot. Ti-mutepeşis mxuci na meçapt’u majura şurepe k’ala artot, Latinuri cinconi Turkuli Albonişen gamaxtimeri ar alboni xazires. “Lazuri Alfabe, Parpali- 1, Lazuri Ç’aralepe” coxoten do k’olekt’iuri ar dulyaten xveneri am alboni Fahri Lazoğluşi coxoten gamiçkvinu do içinu. 1984-s, dido mskva Lazuri, Germanuri do Turkuli ar go3’otkvalaten Gulvaşi Germanias gamiçkvineri am albonik gza meçu Lazurişi oç’arus, t’ransk’rip3ia do Kortuli Alboniş galeti.

1997-s mamgurapalobaşen p’ensioneri iqu. Dido mk’ule ora şk’ule, emus na ağodu t’rafik’şi k’azaten, şuri muşi Ğormotis meçu. Fahri Kahramanis uğun uk’ore3xoloni Lazuri leksi do xvenape. Lazuri leksepe muşişen namtinepe gamaçkvineri ren k’ult’uruli jurnali Ognis. Dido 3’anapeşen doni na ikipt’u dulyapeşi dosia, svara oqopinot gamoçkvuşi simada uğut’u emus, p’ensioneroba şk’ule. Murenki var axor3ilenu aya. Fahri Kahramani; ocaği, mzaxali do megabrepe muşi na ak’atu ar cenazeşi 3eromania şk’ule, na dibadu Arkabis let’as niçinu. Uçilu na rt’u Fahri Kahramanik skidala muşi, Lazuri nena do k’ult’uras na nukadu, eya oskedinu, oxampu do Lazepes oqoropapu şeni na ixandu dulyamxvenu ar int’elekt’uali rt’u.

Fahri Kahraman (1931 - 1997)

Fahri Lazoğlu ve Fexri Mtanebiva adı ile de tanınan Fahri Kahraman, Arhavi’nin Derecik köyünde doğdu. İlkokulu köyünde, ortaokulu Hopa’da okudu. Trabzon Öğretmen Okulunu bitirdikten sonra, Arhavi’de birkaç yıl sınıf öğretmeni olarak çalıştı. 1960’da tekrar sınavlara girip Ankara Gazi Eğitim Enstitüsünün Türk Edebiyatı bölümünü bitirdi; edebiyat öğretmeni oldu. 1963’de asteğmen rütbesi ile Hopa’da askerlik görevini yaptı. Önce Arhavi sonra da Mersin, Erzurum, Arhavi ve Rize’de edebiyat öğretmeni olarak çalıştı. Fransızca da bilen Fahri Kahraman, bazı siyasî nedenlerden dolayı öğretmenliği bir süre için bıraktı ve çeşitli yerel gazetelerde köşe yazarlığı da yaptı.

Laz dili ve kültürüne ilgisi ortaöğrenimi sırasında başladı. Bir yandan öğretmen olarak çalıştı, öte yandan da çok sevdiği anadili Lazcayı ve Laz kültürünü yaşatmak için çaba harcadı. Lazcayı yazmak için çeşitli yollar aradı. Ünlü filolog ve akademisyen Georges Dumézil’in Lazca masalları yazmak için kullandığı transkripsiyon kendisine yol gösterdi. Aynı alanda çalışan Alman filolog Wolfgang Feurstein ile tanıştı ve birlikte akademik çalışmaya yöneldiler. Kendilerine destek veren diğer insanlar ile birlikte, Latin kökenli Türk Alfabesine dayanan bir alfabe hazırladılar. “Lazuri Alfabe, Parpali- 1, Lazuri Çaralepe” adı verilen ve kolektif çalışmanın bir sonucu olan bu alfabe, Fahri Lazoğlu’nun adı ile yayınlandı ve tanındı. 1984 yılında, çok güzel Lazca, Almanca ve Türkçe bir önsöz ile Batı Almanya’da yayınlanan bu alfabe, Lazcanın transkripsiyon ve Kartuli Anbani dışında da yazılmasına imkân sağladı.

1997’de öğretmenlikten emekli oldu. Çok kısa bir süre sonra geçirdiği bir trafik kazasında hayatını kaybetti. Fahri Kahraman’ın birçok Lazca şiir ve çalışması bulunuyor. Lazca şiirlerinden bazıları Ogni Kültür Dergisinde yayınlanmıştır. Çalışma dosyasını emekli olduktan sonra yayınlama düşüncesine sahipti. Ne var ki, bunu gerçekleştiremedi. Aile, akraba ve dostlarının katıldığı bir cenaze töreniyle doğduğu Arhavi’de toprağa verildi. Bekâr olan Fahri Kahraman, hayatını Laz dili ve kültürüne adayan, bunu yaşatmak, geliştirmek ve Lazlara sevdirmek için çaba harcayan çalışkan bir aydın idi.