"XAZİRİ VORET UŞART'ONİ OK'OĞARĞALUŞA"

 

Armeniaşi ağani galendulyapeşi naziri Eduard Nalbantyanik, 1915 3’anaşi oğodape şeni Turkia k’ala oşkari ist’oriaşi m3’k’upi but’k’a artot golovoktat ya tku do “Turkia k’ala k’ont’akt’i onormalinu şeni uşart’oni ok’oğarğaluşa xaziri voret” yado noqonu. Şkaguri muşi Yerevanis na ren ajansi Mediamaksiş ambarişi tolite Nalbantyanik, 1915 3’anaş oğodapeşi Armenuri idiape ok’ojuru. Nalbantyanik “Am m3’k’upi but’k’a artot goloktu do emniet’oni moxtanora o3’opxu domaç’irnan” yado ğarğalu. Omjore K’avk’asias st’rat’egiuri becitoba do nat’uraluri xampoba k’ala olande do omjore, yulva do geulvaş oşkas ok’ortoni st’at’uti uğun ya na tku Nalbantyanik, t’erit’oriaş dobadonapeşi oşkas na ren p’roblemapeş oçodinu do k’ai manz’agerobaş oxvenu k’artayis mogapasunon yado nenas geobaz’gu. Armenepeşk’elen xe gedvineri Germapuna K’arabağişi p’roblemati na molaşinu Nalbantyanik, am p’roblema oçodinu şeni Yerevanişk’elen a3’işakis na ixvenu dulyape amuşk’uleti ixvenasunon ya tku do p’roblema referandumite oçodinuş temas numxvacu. P’roblema oçodinu şeni Armenia k’ala Azerbaycanisti xaziri oqopinu dvaç’irs ya na tku Nalbantyanik, jur k’eleşi anank’eni xali beciti ren do mo3’qvaşi met’odite p’roblema oçodinuşi k’elenari voret ya otkute nenape muşi notamamu.

TXİRİ XES KODOSKİDU

Xveneri çodinuri ihales dido dork’ineri pasişi teklifi meçamuş sebebite mutu txiri var gamiçinuşi, am 3’anaşi doloxe, nanç’inerot 800 şilya t’oni oqopinu muşi na nişvenen rek’olt’e muç’o na ixarcinasunonşi temak a3’işen xe3alas ozmonapaps. Fiskobirliki gale doskidinute, txiri emaneteri dixaşi çanerepeşi ofisik derdi zdips bazari oz’iramus. Dixaşi çanerepeşi ofisis var az’iren bazari, 2005, 2006 do 2007 3’anapeşi çaneri dep’ope muşis na eladgin nanç’inerot 320 şilya t’oni txiri şeni. Fiskobirliki vardo, xe3alaşk’elen, 2006 3’anaşen doni mamraleşen txiri eç’opuşa na i3xunu TMO, Fiskobirlikşen na ezdu 2005-şi sezoniş çaneroba k’ala artot dep’o muşis na eldgin 320 şilya t’oni txirite, iqu “irişen didi masağale”.

 

2006 3’anasti 660 şilya t’oni txirişi rek’olt’e izmonet’uşi, 750 şilya t’oni k’onari ar rek’olt’e na z’iru TMO-k, em sezonis na izmonet’uşen met’a ar k’ore3xalot 162 şilya t’oni, Fiskobirlikşenti 42 şilya t’oni txiri eç’opu. Golaxtimeri orapes xes na okaçapt’u txirişen 30 şilya t’oni gamaçamu na 3adu TMO-k, na guin3’k’u ihales, k’ilo muşi 5 liraşen na eç’opu txiri, 2,2 lira pasi niçinuşi, am txiri gamaçamu var iz’irinu moxva. Normaluri şart’epeten sum 3’anaş morgvalis na işinaxen txiriş uox3u şeni, jur gza koren: oç’k’omu şeni gamaçamu varna yaği oxvenu.

TEAT'Rİ: "JUR EFENDİŞİ UŞAĞİ"

 

“Jur efendişi uşaği” ren Carlo Goldonişk’elen İt’alianuri do kianuri teat’ris meçameri k’lasik’uri xvenapeşen ar teri. İt’alianuri xalk’uri teat’ri, “Commedia dell’Arte”şi çodinuri p’eriodi irişen beciti p’iesepeşen ar teri yado işinen. Venedik’uri xampa mara xezdimeri badi turcari Pantalone udodginu mskva nenape na tkumers, korbala, nenate int’elakt’uali Bolanyuri doxtori, maxizmet’e k’ulani, qoropape muşi şeni, k’arta ondi na ikips ağanmordale qoropelepe renan dudari şurepe “Commedia dell’arte”s. Mara irişen onç’eloni na renanpeti uşağepe. Moç’k’as Zanni coxo gedveri uşağepe; astaxolo coğabi meçamu, tolgon3’kimeroba, k’ank’ala do gza ma3’iraloba mutepeşite renan p’iesepeşi dudari şurepe.

Maç’are: Carlo Goldini; Tercume: Rekin Teksoy; Maktale: Levent Suner; Dek’ori: Hakan Dundar; K’ost’umi: Zuhal Soy; K’oreografia: Gokmen Kasabali; Te: Cafer Yiğiter; Masağalepe: Aydin Sigali, Esra Ronabar, Tarik Keskiner, H. Erdem İrmak, Ozan Şahin, İrem Kahyaoğlu, Engin Benli, Esra Bezen Bilgin, Nuri Karadeniz, Aytek Mete Elgun, S. Taylan Ertuğrul, Onursal Yildirim; Mamusik’epe: İlkay Aknam (Fluti), Ozgur Gunay (Gitari), Onur Can Dik (Ak’ordeoni), Haluk Dolanbay (Davuli). (K’ocaelişi didinoğaş belediyeşi noğaluri teat’repe, Suleyman Demirelişi k’ult’uruli şkaguri)

T'UMORİŞİ BANK'A İK'İDİNU

 

Egeşi universit’et’iş medi3inaşi fak’ult’eşi noroşirurjiş nançkinobaşi t’ot’iş mamgurapale p’rofesori doxtori Nezih Oktarişi go3’oncğonerobate do Tubitakişi mxuci meçamute na geiç’k’inu “p’at’i xasietoni kunuri t’umorepe oçinu do tumori na gebaz’gups genepe do onk’ogenepeşi becitoba” temaloni p’roekt’işa p’at’i xasietoni kunuri t’umoroni zabunepeşi ginz’e oskidute entepeşi genepeş şkas artikartisoba gama3’irasunon. P’roekt’işi çerçeves, t’umoriş kunişi bank’a 3’opxineri ren na tku p’rofesori doxtori Nezih Oktarik am t’umorepe Egeşi universit’et’iş medi3inaşi fak’ult’eşi medi3ianuri biologiaşi nançkinobaş t’ot’işi laborat’oriapes işinaxasunon ya tku. Çodina 3’anapes, kunuri t’umorepes genet’ik’uri odulyobape arçkva beciti iqu yado na ognapu p’rofesori doxtori Nezih Oktarik; “Kunişi t’umoroni zabunepeşen moxva na renanpeşen izni ak’vandu do k’anseroni k’ortape ezdute am bank’as ok’ovobğapt. A3’i oşi k’onari zabunişi t’umori akonaşis işinaxen. Antepe renan irişen p’at’i xali na meçapan t’umorepe” ya tku.

Namtini p’at’i xasietoni kuniş t’umoroni zabunepeşi oskidinuşi vade nanç’inerot ginz’e ren, na tku p’rofesori doxtori Nezih Oktarik; “Am zabunepeşen namtinepek çkar şvela var z’irestina, xuti-anşi 3’anaşen doni skidunan. Entepeş doloxe dulya mutepeşişa na uk’uniktespeti koren. P’at’i xasietoni kunişi t’umorite zabuni na renanpeş ginz’e oskiduşi şinaxape genet’ik’uri xandapete gamovotaneten” ya tku. P’rofesori doxtori Nezih Oktarik am odulyoba, Egeşi universit’et’iş medi3inaşi fak’ult’eşi medi3ialuri biologia, patologia do medi3inaluri genet’ik’aşi oçkinobaş t’ot’epeşi artot oxandute na ixvenenti ognapu. Am xanda ixvenen p’rofesori doxtori Nezih Oktar, do3ent’i doxtori Cumhur Gunduz, do3ent’i doxtori Ozgur Çoğulu, do3ent’i doxtori Taner Akalin do do3ent’i doxtori Tayfun Dalbastişk’elen.

FEZALUREPES NA VAR MO3'ONDUN K'OÇİ

 

Bosniaşi noğa Gornja Lamoviteşi ar oput’es na skidun Radivoje Lajiciş oxorişa melaps 3aşkva mç’ima na mç’imu k’arta faras. Oxori muşis maxutani fara 3aşkva na melu k’oçik tku, fezalurepeşk’elen noğireli adami vore yado ozmonus kogevoç’k’i-ya. Belgradiş universit’et’işi avt’orit’epek 3aşkva na melu t’erit’orias svaluri magnet’iuri sperope goşogorus kogeoç’k’es mara Lajicis var icers am oğodas na uğun çkinaburi ar ognapa. Maartani 3aşkva 3’ilvas melu ya na tku Lajicik, fezalurepek ti çkimi na noğirapan visimadep ya tku do, “Fezalurepeşk’elen noğira na vore gon3’k’imerot iz’iren. Var miçkin entepes ziani na meçu mu p’i mara emus var uğun k’ai ognapa. Kianaş jin, ar 3aşkvaş oxori tkvanis omat’uşi albetoba dido ç’it’a ren mara oxori çkimis maxutani fara mat’u. Aya oçkinute oxvenuşi ren” yado ğarğalu.

PERİHAN ALTİNDAĞ SOZERİ DOĞURU

 

Erenkoyis na eladgin oxori muşis, şuri Ğormotis na meçu Turkuli xeşnoxvenuri musik’aşi mabire Perihan Altindağ Sozerişi cenaze niçinu let’as. Meçeti Teşvikiyes na ixvenu cenazeşi 3eremonias, k’aranfilepete me3’opxeri tabutişi jin “Neroş” ç’areli ar çelengi do k’um3xi muşisti sureti geidvinu. K’ulani muşi Leyla Gundem, çilamuri mexvute, nuxvamu nana muşişi tabutiş 3’oxle. Mabire Bulent Ersoyikti nuxvamu Perihan Altindağ Sozerişi cenazeş 3’oxle. Magazetepeşa nana muşişi ğuraşen ambarape na meçu Leyla Gundemik tku, ar k’ele gemzuleri ar k’ele bedineri, hemti dido timo3'ondineri vore-ya. Dido na iqoropinet’u do na işinet’u ar nana miqount’u-ya. Arçkva Turkepekti çkinti voskedinaten eya gurepe çkinis-ya”.

1925-s Amasias na dibadu Perihan Altindağ Sozeri, 1939-s, ç’it’a na rt’u şeni, ti muşişa gamaçkvineri doxmeli ar gza meçamute, geoç’k’u muşi xeşnoxvenuri skidalas, Ank’araşi radios. 1947-s idu Mp’olişa gazinopes oxandu şeni. 1949-s Mp’olişi radiok guin3’k’uşi, ixandu am k’idalas 1960-şakis. “Perihanişi gazino”s (“Casablanca”) gamaxtu saxneşa. “Tepebaşi”, “Turkuaz”, “Kristal”, “Belvu”, “Kuçuk çiftlik” coxoni gazinopesti ixandu. Perihan Altindağ Sozerik rolepeti osağu filmepes. Xvala mskva xonarite var, 3’ori Turkuli do ğarğala muşiteti içinet’u.

 

"ABXAZİAS NA İXANDASEN RUSİAŞİ FİRMAPES İZNİ EÇ'OPİNU DVAÇ'İRS"

Okorturak ognapu, ti muşişen izni ueç’opinu Abxazias dulya na qvasunon firmape illegaluri na şinasunon. Okorturaşi maok’ortale regionepeşi oxen3aluri naziri Temur Yak’obaşvilik ajansi İtar-tassis na qu oxo3’onapas, “Rusiaşi Federasionişen, Abxazias dulya na qvasunon firmape do turcarepes ik’azi mepçap: egere Okorturaşen izni ueç’opinu dulya qvesna am firmape do turcarepe illegalurot vognapaten do ti mutepeşi şeni İnt’erp’olişk’elen oirkianuri ogoru gamovoçkvaten” ya tku.

 

Na gomaşinenan steri, Rusiaşi Federasionik 6 mirk’ani 2008 tariğis Abxazias na uğut’u ambargo komejilu. 16 igrik’asti Rusiaş Federasionişi p’rezident’i Vladimir Putinik ar k’ararname gamoçkvu do Rusiaş Federasionişi xe3alaşen Abxazia do omjore Osetia k’ala p’icdop’icuri k’ont’akt’i oxvenu geçinadvu. Am k’ararnamete Rusiaş Federasionişi k’idalape do federaluri resp’ublik’apes, Abxazia do omjore Osetiaşi k’idalape k’ala p’icdop’ic huk’uk’uri k’ont’akt’i atesisasunonan do akt’epe axvenasunonan.

ÇAY-SENİK MEÇU OXO3'ONAPA P'RESAŞA

Çay-senik qu ar demonst’ra3ia Çay-kurişi generaluri direkt’orobaş 3’oxleşen Rizinişi k’ult’uruli şkagurişakis, 11 igrik’a p’araskes. Çay-senişi p’ank’artite xveneri demonst’ra3ias, çaişi derdepe na o3’irapt’u uk’ore3xu doviziti itirinu. Demonst’ra3iaşi morgvalis, “Çais gamaşvalaşa içodas!”, “Mamrale ak ren, esnafi so ren”, “Çkin vomralapt, çkin voktalaten!”, “Çai çkinişa, kovali çkinişa vomancept!” steri sloganepeti itkvinu.

 

Nanç’inerot 150 şuri na ak’atu p’resaşi oxo3’onapas, ognapa na ik’itxu Çay-senişi generaluri dudmaxvence Recep Memişoğluk, xaçkas na iskedinenpe kianas na iskedinen derdepeşen ekole var iz’irinen ya tku. Recep Memişoğluk eşo noqonu: “İMF, Kianaşi Bank’a do finansuri k’idalapes na unonan şeni, xaçka çkini oçodinu igoren. Çaişi mamralepe do muşeuri sekt’orişi şkas p’roblemape koren. Çaişi mamralepeşi sendik’ot, mamralepeşi coxote k’elenari voret, emuşeniti k’anonuri k’aidepe oqopinuşi ren. Uk’anonot eç’opineri çaişa gza umeçamu dvaç’irs. Çaişi mamrales mağala pasi meçamu dvaç’irs. Çay-kurişi omuşeuroba var, k’idalas map’olit’ik’apes na var ant’alasen, ar xalişa oktiru dvaç’irs. Çay-kuris na nomskun demok’rat’ik’uroba do avt’onomiuroba dvaç’irs.”

OMEQORALEŞİ FABRİK'AS GREVİ NAQONOPS

 

Saat’uri xeşpaxapeş dork’ineri oqopinu, dido odulyoba do dondvalobaşi pasepeş om3ikanuşi sebebite madulyepek geoç’k’eret’es grevişa 25 Xrist’ana 2007 tariğis. Aşopete Acererişi madulyepek notamames 130 dğa grevis. Muşi k’ala ok’oğarğaleri magreve ar madulyek aşo tku grevişi golaxtora do andğanora şeni: “Fabrik’aş 3’oxle go3’obdgitut nobeti meqonerot 24 saat’iş morgvalis. Na vixandept raionis geladgineri sendik’a do fabrik’apeşen momik’itxupan manebrepek. Çkinti movik’itxupt grevepe çkini raionis. Xonari çkini ognapu k’ala vibobert. 130 dğa voçodinit grevis. Murenki dulyaşmancek nena var gemiktires a3’işakis. Gonk’vateri voret. Mevaqonatminonan k’abğas çodinaşakis.”

Grevi ar bandara ren k’aixeşa na uçkinanpek var naşkumernan magreve madulyepe xvalot. Mok’itxute mxuci meçapan entepes. Magreve madulyepek ar k’ele ti mutepeşi k’abğa majura k’eleti dobadonaşi ambarepeşen ok’oiğarğalenan mak’itxepe k’ala artot do mutepeşi simadape oxo3’onapapan. Grevis 130 dğa oçodineri magreve madulyepe renan mak’ature, metalişi madulyepeş ok’ont’aleri sendik’aşa.

ÇAİS 7 MİLYAR LİRALONİ XARCOBA

 

Kianaşi dobadonapeş oşkas, çai na i3’ilen maxutani do çai dido na işven maotxani dobadona Turkias, “na3ionaluri oşumale” na ren çai oçvu do omralus naqonu şeni nanç’inerot 7 milyar liraloni oağanuşi xarcoba unon. Oşkarot ek’onomik’uri skidala muşi 50-60 3’ana na ren çaepunape var iağanasna, çaişi omralu do k’alite dido na dvark’inasunon şeni Turkiak, çaişi p’iasa Çini do Hindistanis oncubalasunon. Edo xolo Uçazoğaşi regionis na skidun 204 şilya ocağikti skidalaşi odude gondinasunon. Çaepunapeşi oağanu şeni 3’oxlenurot çaişi moxva nergişi ç’eşidepeş oçkinu do am nergepeş omralu uk’ors. 766 şilya dek’aroni çaepunapeşi oağanu şeni nanç’inerot 7 milyar liraloni geç’areli unon yado ixesap’inu. Çaepunapeş oağanuşi mtelot ğirsi oxoi3’onasunon, Çay-kurişk’elen sum 3’anaş doloxe p’roje ixvenaşi. Mara maomrale ocağepes na anç’enan çaepunapeş dido m3ika oqopinu do na moigen geç’areliş oağanuşi xarcobaşa na var dibağun k’onari m3ika oqopinuş sebebite maomralepes oağanu xvala var axvenasunonan do moxva şart’oni k’redepete omxvacu dvaç’irasunonan.

FİLMİ "CENNETİ" VİZİONİS REN

 

”A” ren 29 3’aneri. At’ip’ik’i psik’ozi do dork’ineri ç’k’ua uğuntina, ozmonuri kiana muşi ren dido xampa. 7 3’aneri rt’uşi, na ağodu t’ravmaşi sebebite, nana muşişi ğarate oskidus kogeoç’k’eren, baba muşi k’ala na k’ides kianas aqveren xvala ar beroba. Emuşeniti yoçkinderen ar p’aramituri cenneti ti muşişa. Baba muşisti uğun gurişç’vini bere muşişi am xali şeni mara emus uğun ar şinaxa muşi biç’işen. Ar dğas, “A” ok’oiçinen mskva ar k’ulani k’ala do manebre muşi k’ala p’aramituri do oz’i3oni kianas skidut’esşi, ar doxtori koyeçkindun. Tuba ren ağanmordale ar doxtori, sp’e3ialoba muşi ren ç’k’uaş dork’inoba. Çodina 6 3’anaşen doni ixandeps mucizuri ç’amiş jin, namuk oşurişurisaps oguru. “A” ren emu şeni k’ai ar k’obayi.

Maktale do maxvene: Biray Dalkiran; Oz’iramuş maktale: Aşkin Sağiroğlu; Senario: Burak Sesli; Xeşnoxveneş maktale: Nevra Genelioğlu; Musik’a: Taner Sarf do Harun Kolçak; K’ast’işi direkt’ori: Canda Karikutal; Masağalepe: Engin Altan Duzyatan; Fahriye Evcen, Zeynep Papuççuoğlu, Tulay Bekret, Şendoğan Oksuz, Aytaç Ağirlar, Cuneyt Sayil, Mehmet Birkiye; Sort’i: Psikologiuri, drama; Xvena: D.F.G.S Yapim; Nena muşi: Turkuli; Mapareşi firma: 35mm Filmcilik.

İRİŞEN PAXONİ K'AVE

 

Kianaşi irişen paxoni k’ave imralen, Endoneziaşi k’un3’ulapes na skidun do ar sort’i miskuri k’at’u na ren p’aradoksurusik na imxors k’aveşi p’ip’ilape z’gvaşi k’undi muşişen o3xunute. Sumatra do muşişen gomorgva k’un3’ulapes na skidun do k’aveşi mamralepeşk’elen na işinaxen p’aradoksurusi coxoni maxor3ari buz’onik imxors k’aveş ncaepeşi irişen k’alit’oni p’ip’ilape. Skindinas korbas na uğun enzimepeşi şvelate, ar sort’i fermant’a3ia aqven p’ip’ilapes, murenki çkar var ndğulun. Ok’ule k’aveşi am p’ip’ilapek gamulun k’undi k’ala artot. K’aveşi mamralepekti am p’ip’ilape p’aradoksurusişi k’undişen o3xunute, omralapan kianaşi irişen paxoni k’ave. Kopi Luvakiş k’aveşi jin xveneri goşogorapeşi tolite, kianaşi irişen ğirsoni am k’aves uqonun umosi m3ika bakt’eri, majura k’avepeşi ç’eşidepeşen. Eksp’ert’epek k’aveşi k’alit’e na nunz’inaps fakt’ori ren p’aradoksurusişi korbas na uğun enzimepe ya zop’onan.

UBRALOT XAPİSXANAS 24 3'ANA GOLOÇKVU

 

Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3alepes, otecavuzuşi k’abaxat’ite imaxkumeri do 24 3’anaş morgvalis molaxunu şk’ule, ubraloba muşi oxo3’oneri Jerome Alan Crotzer coxoni k’oçis 1,25 milioni Amerik’uri dolari tazminat’i meçamu goink’vatinu. Floridaşi vali Charlie Cristik nutastik’u Jerome Alan Crotzeris 1,25 milioni Amerik’uri dolari na meçasen gonk’vata. 1982-s na omt’inu jur oxorcas nutecavuzuşi idiaten 130 3’ana moxalunuşi ceza na niçinu mara 2006-s xveneri DNA-şi gamo3adaten ubralo na rt’u na oxui3’onu Jerome Alan Crotzeris 1,25 milioni Amerik’uri dolari tazminat’i niçinasunon. Jerome Alan Crotzeris tazminat’i meçamuşa gonk’vatu sudepes, am gonk’vata mutepeşi sebebite na nuxvamu vali Charlie Cristik, “Xoloti am geç’arelis var aqven pasi molaxunales na goloçkvu 3’anapes” ya tku. Andğas 47 3’aneri na ren Jerome Alan Crotzeri na imaxkuminu 1982 3’anas DNA-şi gamo3ada var ixvenet’u.

CHP-Şİ 32. DİDOK'OXTALA İXVENU

 

CHP-şi 32. didok’oxtalaşa xvala namzet’i yado na ak’atu Antalyaşi mebusi Deniz Baykalik, 1021 reyi eç’opu do ağanburot p’art’iaşi generaluri dudmaxvence i3xunu. Didok’oxtalas 1231 delegeşen 1105 adamik generaluri dudmaxvence o3xunu şeni na ixvenu 3xunaşa ak’atu. Baykal, 1021 reyite ağanburot generaluri dudmaxvence i3xunu do 84 reyi mejilinu. Baykal, 9 st’aroşina 1992 tariğis CHP-şi 25. didok’oxtalas maartani fara generaluri dudmaxvence i3xunu. Em oraşen doni na ixor3elinu didok’oxtalapes xe3ala muşi na var naşkvu Baykalis, 32. didok’oxtalasti delegeşk’elen 10. fara imxvacinu. P’artiaşi meclisiş 3xunas 1065 delegek reyi meçu do 1029 reyi 3’ori meçameri ren yado ik’abulinu. Am 3xunas Huseyin Karakoç, 1020 reyite list’es maartani iqu do generaluri sekret’erişi manuşvale Mehmet Sevigen, 695 reyite 68 adamişen 3’opxineri list’es maçodine doskidu. Generaluri sekret’eri Onder Savisti 817 reyi niçinu.

CHP-şi st’at’us p’art’iaşi meclisis oxorcalepe şeni k’ot’a ren. Emuşeni 80 mak’atureşen 3’opxineri meclisis 20 oxorca mak’ature i3xunen. P’art’iaşi meclisiş 80 mak’atureşen 42 adami mebusi oqopinot p’arlament’os ren. P’art’iaşi meclisişa na amaxtu ağani coxopeşi oşkas; 22 x3alas na ixvenu generaluri 3xunas p’arlament’oşa na amaxtu Necla Arat, Nur Serter, Nesrin Baytok, Derviş Gunday, Turkiaşi ziraat’iş muendisepeş odaşi dudmaxvence Gokhan Gunaydın, adalet’iş nazirobaşi mcveşi must’eşarepeşen Yusuf Kenan Doğan, DSP-şi mcveşi mebusi do mabire Faruk Demir, mcveşi nazirepeşen Onay Alpago do Erdoğan Toprak steri adamepe ren.

K'İBİRİŞ OX3UŞA ÇARE İGORİNEN

K’ocaelişi universit’eş cinci hucre do geniş ok’aobaş goşogoroba do oxvenobaşi şkaguris (KOGEM), çkinerk’oçepek cinci hucre z’ires do omrales, maartani farot Turkias. Omraleri hucrepe x3aperi k’ibirişi ok’aus, emuşen met’a ağani k’ibiri yeçkindinusti ixmarinasunon. KOGEMişi laborat’uarepes jur tutaşen doni na ixvenen am cinci hucrepes k’uğunç’i, qvili, xuçe, uçapurpu, pen3ala do adaleşi hucre oxvenu şeni geçkvapuşi odulyobasti geiç’k’inu. K’ocaelişi universit’et’is, otxo tuta 3’oxle k’ideri KOGEMişi çkinerk’oçepek koz’ires do omrales cinci hucre k’ibirişen maartani farot Turkias. Mjaş k’ibiri, eçi 3’anerobaşi k’ibiri k’ala x3aperi k’ibirişi xuçe, doloxe muşis na iz’iren do pulpa coxo na geidvinen dok’iruşi oşvala, emuşen met’a p’eriodont’alişi oşvala oqopinu do jur çkvaneri svaşen izole oxvenute imraleri hucrepe, moxtanoras x3aperi ar k’ibirişi ok’aus emuşen met’a ağani k’ibiri yeçkindinusti ixmarinasunon. KOGEMişi direkt’ori p’rofesori doxtori Erdal Karaozik, KOGEM golaxtimeri 3’anas, 3’ilvas k’ideri ren-ya, entepeşi noğira modernuri medi3inas na var ak’aen cansağobaşi derdepe, moxtanoras cinci hucre, oşvala, organişi injinerobaşi t’eknologia oxmarute ok’au şeni, na dvaç’irs çkinobas ogurute kianuri oçkinobas omxvacu ren-ya tku.

 

KOGEMis, k’oçi do skindinaşi hucreş k’ult’ura, hucre ok’rotinute oşinaxu, molek’uleri, flov sit’omet’ri, immunohistokimia, mik’rosk’op’uri o3’iru oqopinute şkvit laborat’uari koren-ya, didopete goşogoru do omxvacinu şeni vixandept-ya na tku p’rofesori doxtori Erdal Karaozik aşo noqonu: “Otxo tutaşen doni vixandept. İptineri anşi tuta çkinişi noğira rt’u 3’oxlenerot hem adami hemti skindinapeşen na iz’irinasen mtel odudepeşen cinci hucre xes okaçu do oxasietuşi odulyoba otamamu. Am noğirate, a3’işakis adamişi amnioniş 3’araşen, k’ordonişi di3xirişen, qvilişi ilik’işen, yağişi oşvelaşen, p’eriferik’işi di3xirişen cinci hucrepe xes okaçute, gevocginit omralus laborat’uarepes. Ok’uleti am hucrepe cinci hucre reni yado oguru şeni irişen k’ai t’eknik’ape oxmarute entepeşi xasietepe voxor3elinit. Am odulyobapeşi gale, Mp’olişi universit’et’iş k’ibirişi hekimobaşi fak’ult’e k’ala artot na ixvenu p’roekt’ite, Turkias iptinerot, k’ibirişi jur çkvaneri svaşen cinci hucrepe izole oxvenuten imralinu yado na ognapu p’rofesori doxtori Erdal Karaozik eşo naqonu: “Xes na maqves am cinci hucrepe, laborat’uarepe çkinis omralus mevaqonopt. Am odulyobate, adamiş k’ordonişi di3xiri, amnioniş 3’ara steri odudepeşen met’a k’ibirişenti dobağine cinci hucre oz’iramuti vo3’irit. Mjaş k’ibiri, na vu3’umert 7 3’anaşi k’ibiri, 20 3’anaşi k’ibiri, emuşen met’a x3eri ar k’ibirişenti cinci hucreşi izola3ia voxor3elinit. Çkinda na momiğes 5 mjaş k’ibiri do 20 3’anaşi k’ibirişi pulpaşen 10 cinci hucrete x3eri k’ibirişen xes na maqves cinci hucrepe omralus gevoç’k’it. X3eri k’ibirişen cinci hucre xes okaçus uğun arçkva becitoba, x3eri k’ibiri otamirus.“

Odulyobate cinci hucre xes okaçus k’ibiriti dido ar odude na ren vo3’irit ya na tku KOGEMişi direkt’ori p’rofesori doxtori Erdal Karaozik eşo naqonu: “Cinci hucre do oşvela organişi injineroba renan adamişi ti muşişa doxmeli ok’aobape. Moxtanoras, adamepe ik’aasen xolo ti mutepeşişen ezdimeri cinci hucrepete. Emuşeniti, ye3’k’inuten na nit’k’oçinen 20 3’anaşi k’ibirişen varna meleri mjaş k’ibirişen xes na ikaçasen cinci hucrepe ixmarinasen şurişi ok’aus, moxtanoras. Am hucrepe xes maqves, vomralit, nanç’inerot jur tutaşen doni omralus mevaqonopt do oçkvaneruşi odulyobapes kogevoç’k’it. K’ibirişen xes na maqves cinci hucrepe arxvala k’ibiris var ixmarinasunon. Am hucrepeşen k’uğunç’i, qvili, xuçe, uçapurpu, pen3ala do adaleşi hucrepe oxvenu şeni odulyoba çkini naqonops. Am cinci hucrepe k’ibiriş oxvenusti, majura zabunobapeşi ok’austi na ixmarinen o3’iru minonan. K’ibirişen omraleri cinci hucrepete laborat’uaristi, şuroni mitxanisti k’ibiri omralu çkinobaş menceliş doloxe ren.” KOGEMişi direkt’ori p’rofesori doxtori Erdal Karaozik k’ibirişen na aqves cinci hucrepeşen gale, adamiş qvilişi ilik’i, amnionişi 3’ara, k’ordonişi di3xiri, yağişi oşvela do p’eriferik’uri di3xirişenti cinci hucre xes maqves yado ognapu. Emuk’ala 3adaşi skindinapeşenti cinci hucre xes maqves ya, na tku p’rofesori doxtori Erdal Karaozik eşo naqonu nenape muşis: “Mtugişi pen3alaşenti cinci hucre xes maqves. Aya ren arm3ika xveneri laborat’uarepes kianas. Am cinci hucrepeşen insulini na meçaps hucrepe xes maqves. Mtugişi pen3ala do qvilişi ilik’işen xes na maqves cinci hucrepeşen xuçeşi hucrepe vomralit. A3’i majura odudepeşen, amnionişi 3’araşen, qvilişi ilik’işen, k’ordonişi di3xirişen, p’eriferik’uri di3’xirişen do k’ibirişi pulpaşen xes na maqves cinci hucrepeşen k’uğunç’i, qvili, adale, şip’i, xuçe, pen3ala do uçapurpuşi hucre goşogoru çkini naqonops. Amnionişi 3’aras beciti ar cinci hucre odude na uğun, mevoxosarit. Çkini laborat’uaris na gamaviğit, kianas na ixmarinen met’odepeşen dido çkvaneri ar met’odi k’ala amnionişi 3’araşen cinci hucre xes maqves. Andğanoras modernuri medi3inas na var ak’aen guri, uçapurpu, dirk’u steri organuri udobağineroba, omurilik’işi ok’oxverobape, diabeti, ms, als, muskuleri dist’rofi p’erk’inson, alzheimeri steri nerodegeneratiuri zabunobapeşi ok’au şeni, cinci hucre, oşvela organişi injinerobaşi t’eknologiapek monz’inute imendi momçapan.”

"MAQVİLACE BUT'K'UCEPE"

 

Brezilias 1957-s xveneri ar gamo3adaş oras k’afesişen na imt’u Afrik’uri maqvilace but’k’ucepek nusebebu p’anik’aşa, Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3alepes. Meksik’aşi jilendo Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3alepeşa na amaxtu but’k’ucepek dobadonaşi oşkandes geladgineri olkepeşakis nunç’uşu. Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3alepes iskedinen maqvilace but’k’ucepeşi p’anik’a. Ark’ansasişi olkişa na nunç’uşu but’k’ucepe iç’opinu ragite olkişi omjores, ç’it’anoğa Brightstaris. Eksp’ert’epek Avrop’aş cinconi topuriş but’k’ucepeşa umosi agresiuli na ren maqvilace but’k’ucepek şurişurisobaten irden ya zop’onan. Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3alepeşi dobadonarepes, but’k’uciş boginape z’iranşi, astaxolobate ekşen imt’it şo na tkves avt’orit’epek, but’k’ucepek boginaşen artot gamulut’anşiti unk’ap’inute omt’inu dvaç’irs ya zop’onan. Avrop’uri but’k’ucepeşen umosi ğurz’uloni na va ren maqvilace but’k’ucepeşi oşkurinoba yeçkindun artobate mek’ap’inu mutepeşişen ar texlikeşi oras. Maqvilace but’k’ucepe Avrop’aşen ezdimeri nanmapa k’ala omzik’ute am agresiuli xasieti mutepeşi majura but’k’ucepesti nuk’limapan.

GEKTAŞONİ ORZ'OŞ BASKET'BOLİŞİ T'AKİMİ

 

Gektaşoni orz’oş basket’bolişi t’akimis uğun gurişç’vini, ligas p’at’i çodinate na geiç’k’inu şeni. Gaziantepişi didinoğaş belediyesp’orişi gektaşoni orz’oş basket’bolişi t’akimik isteru maartani maçi muşi Hatay Dortyolişi t’akimi k’ala Kamil Ocakişi sp’ort’uli salonis. Maartani maçis rak’ibi muşişa 46-6 steri çkvaneri ar sk’oriten na geicginu Gaziantepişi didinoğaş belediyesp’orişi gektaşoni orz’oş basket’bolişi t’akimik derdi zdips ligaşa geicginute na geoç’k’u şeni. Gektaşoni orz’oş basket’bolişi t’akimiş ok’idus na go3’oncğonu ağanmordaloba do sp’ort’iş noğaşi direkt’ori M. Nuri Ocalik; “Sk’ori beciti va ren. Gaziantepi ren ağani t’akimi. Am sezonis, ligas tecrube movogaten do çkvaneri sezonis ocginasen muşi rak’ibepe” ya tku. Şehitkamiliş belediyeşi reisi Metin Ozkarslikti; “Sak’at’epe xalk’iş şkas ont’alu dido beciti ren. Amute fut’bolişi t’akimi şk’ule, noğa çkinis gektaşoni orz’oş basket’bolişi t’akimi ok’idu dido xeleberi ambari ren. Çodina çkar beciti va ren. Basket’boliş t’akimi çkinik oxandus naqonas şurdoguriten. Çkin mevumxvacaten entepes, na dvaç’irs steri” yado ğarğalu.

"T'RAGEDİA XOLO İXOR3ELİNEN"

Okorturas, xe3alak do muxalefet’ik k’oro steri ar p’icite, mu iqvasnati Abxazia do omjore Osetia ek’oç’opinu şeni na ibirt’es oras, muxalefet’iş ar k’eleşen çkvaneri ar xonari işignu. Mk’ulot, ‘Maindust’riepe’ yado na işinen “Okortura indust’riak moşletinaps” (The industry will save Georgia) coxoni p’art’iaşi go3’oncğoneri Giorgi T’opaz’ek, Abxazias na ixvenasunon askeruli op’erasioni 1992-1993 3’anapes na iskedinu t’ragediaş ok’ojuruşen çkva mutus var nargasunon ya tku. Okorturaşk’elen Abxazia do omjore Osetiaş hududişa askeri ok’obğinu do Rusiaşk’elenti regionişa ağanburot askeri oncğonute t’ansioni imağaluşi T’opaz’ek ar oxo3’onapa qu do antepe tku:

 

“Egere Okorturak xolo nank’ap’una Abxaziaşi t’ragedia xolo ixor3elinen. Arxvala Amerik’urepeşa itimadi oxvenute oskedinu oşkurnoni dulya ren. Am xalişen moçituşi alt’ernat’ivepeşen ar teri yado k’ont’akt’epeşi onormalinu pşinap. Na yeçkindu andğaneri xalis Rusia k’ala dialogi oxvenu şeni gzape ogoru unon”. P’art’ia oqopinot manz’agerepe k’ala k’ont’akt’epeş on3’uranişi p’rin3ibi govonk’vatit do am p’rin3ibişen var uk’univiktatminonan yado na ğarğalu T’opaz’ek, p’roblemaş oçodinu şeni dip’lomat’ik’uri met’odepe oxmaru unon ya tku do nena muşis aşo num3xu: “Rusiaşi toli oşkurinus çkar mutu p’ersp’ekt’iva var uğun”.

BRİNCİS DİDİ OİNİ

Mgvanaşi obitumo gamaçamalepek do mamralepek brincis pasişi umeşvenu mağaloba sp’ek’ulant’epe do galeşen maç’opalepek stok’i na qvespeşen yeçkindu ya tkves. Kovaluri dik’a şk’ule brincisti psikologiuri ar lima iskidinen yado na oxo3’onapu Uzunkopruşi kurumiş mamralepeşi xaçkuri k’erk’elaşi dudmaxvence Ali Onerik dobadonaş doloxe xalk’is na dubağun k’onari brinci rentina, namtini firmapek sp’ek’ulant’urot pasepe monz’inute galeşen eç’opinus oxen3alek na ezdips gumruk’işi xarcepe oç’it’anu şeni xalk’iş simada eçkinduşa gza gorupan ya tku. Ali Onerik mamskibupe do mamralepes dobağine kurumi uğunan mara map’ak’et’epek 120-150 dğa vadeloni kurumi na unonan, entepeşa moxva pasoni kurumi var yaç’opanşiti mitam p’iasas kurumiş dork’inoba na ren steri ar xali yeçkindute, pasepes udodginu na munz’inapan ya na tku Ali Onerik, brinciş gamaçamale dobadonapek gale gamaçamus nodgitinu do globaluri dork’inobaş sebebite pasepeşi monz’inuti am noğira şeni ixmarinen yado oxo3’onapu.

 

Turkiaş brincişi oxmarus 10% k’onari mxuci na meçaps Termeşi fabrik’as brinci 3 liras gamiçinen mara mastok’e sp’ek’ulant’epe do galendo maç’opalepek pasepe çkinerot na munz’inapan idia ixvenu. Brincişi pasi 100% şen met’a komoinz’inu çodina tutaş doloxe. Bazari do mgvanaşi obitumo gamaçamalepes, pasi muşi 4 liraşa manz’inu. Kianas brincişi pasiş monz’inuşi sebebot, globaluri ot’ibinuşi xalite galeşa gamaçamale dobadonape Çini, T’ailandi, Egvipt’ia do Avust’uriak doloxeni p’iasa obalan3u şeni galeşa gamaçamuş om3ikanu iz’irentina, Turkias doloxeni p’iasas pasişi omanz’inuşi sebebot sp’ek’ulant’epe do galeşen maç’opalepeş stok’i oxvenuşen yeçkindun yado ignapinu. Termeşi xaçkaş odaşi dudmaxvence Yetkin Karamollaoğluk mirk’aniş geç’k’as 150 şilya t’oni brincişi stok’i rt’u ya tku do “Am stok’i so idu? Namtini firmapeşk’elen p’iasaşi kurumepe do dixaşi çanerepeşi ofisişen na eç’opes kurumepeş ostok’inu pasişi monz’inuşi sebebi iqu” ya tku.

Brincişi pasiş monz’inuş 3’oxle, borsaşen didi nispet’oni geç’areli moizdinu. Acar p’lasmani do otironi ğirsepeşi firmaşen Zeynel Balcik, Mp’olişi otironi ğirsepeşi borsaşen çodinaşi sum tutas ofi3ialuri k’oro3xapete, 1 miliari 121 milioni Amerik’uri dolari na imt’u, ognapu. Zeynel Balcik; “3’anağanişi tutas borsaşen 924 milioni Amerik’uri dolari gale gamaxtu do K’unduras 145 milioni Amerik’uri dolari xolo goiktu. Murenki, mirk’anişi tutas xolo 242 milioni Amerik’uri dolari gale kogamaxtu. Mtelot iqu 1 miliari 266 milioni Amerik’uri dolari. K’unduras na goiktu 145 milioni Amerik’uri dolari dovork’inatna, netot gale na gamaxtu geç’areli 1 miliari 121 milioni Amerik’uri dolari iqu. K’ap’it’alişi p’iasaş k’idalaşi dudmaxvence Turan Erolişi gamatkvalate, am geç’arelişi 980 milioni Amerik’uri dolari ren xark’epeşi. Aşopeten dovizişi mevduat’i, 1 miliari 139 milioni Amerik’uri dolarot im3ikanu” yado ğarğalu.

 

1 İgrik’a 1948: Mp’olişi raioni Findiklis na geladgin mskva xeşnoxvenepeşi ak’ademiaşi bina diç’vu.
1 İgrik’a 1969: Munir Nurettin Selçukik Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3alepes na meçu k’on3ert’i, 525 t’elevizaşi arxişk’elen gamiçkvinu p’icdop’icot.
1 İgrik’a 2005: Resp’ublik’aş p’eriodişi tapu do k’adast’ro na k’idu do 16 mcveşi nena na uçkit’u, na skidut’u ar teri k’oçot ğuraşakis p’ensioneroba muşi imemnuneri, na3ionaluri dudoçvalaşi nazirobaşi eksp’ert’i, malekse do timoşletinerobaşi medalişi mance Naci Tanrisever (Karamanoğlu Naci Bey) Mp’olis doğuru 104 3’aneri rt’uşi.
2 İgrik’a 1948: Maç’are Sabahattin Alik Bulgariaşa mek’axtimuşi gza gorupt’uşi, iqvilinu muşi rexberişk’elen. 28 xrist’anas ç’opineri Ertekinişi ceza im3ikaninu. Artneri 3’anas, gamaçkvineri oxarsuvobateti konişkvinu.
3 İgrik’a 1906: Lumiere cumalepek z’ires peroni fot’ografi.
3 İgrik’a 1954: Adanas, oxen3aluri havaşgzaşi oputxale komelu, 25 şuri doğuru. K’ezas arkeologi, mafelsefe do map’olit’ik’e Remzi Oğuz Arikiti doğuru 55 3’aneri rt’uşi.
3 İgrik’a 1960: Mosk’vas Bolşoyişi teat’ris saxneşa na gamaxtu op’eraşi masanat’e Leyla Gencer, Verdişi 'La traviata' coxoni xvenas didi gecgina mogu.
4 İgrik’a 1949: Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxan3alepe, Belçik’a, Danimark’a, Frangia, Luksemburgi, Norveçi do Port’ek’izik coxoşç’ara gedvu Natoşi ok’iduşa gza na meçasunt’u akt’is.
4 İgrik’a 1968: Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxan3alepuri 3iviluri hak’epeşi dudmaçumale Martin Luther Kingi iqvilinu Memphisis.
5 İgrik’a 1946: Zirxoni Missourik Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxan3alepes Turkiaşi ğureli didelçi Munir Ertegunişi cenaze moiqonu Mp’olişa.
6 İgrik’a 1909: Gazeta “Serbesti”s (Oxoşkvoba) ittihat do terakkişi cemiet’işa medgineri st’at’iape na ç’arupt’u jurnalist’i Hasan Fehmi iqvilinu.
7 İgrik’a 1980: Turkuli teat’rişi beciti coxopeşen Muammer Karacak şuri meçu Ğormotis.
8 İgrik’a 1830: Avrop’aşi dobadonapek Osmanuri oxen3aleşen ak’vandes timoşletineri Grek’ia ok’oçinus coxogeç’aru.
9 İgrik’a 1985: Teat’rişi iptineri oxorca masağalepeşen Şaziye Morali şuri meçu Ğormotis 82 3’aneris, Mp’olis.
10 İgrik’a 1845: Osmanuri uoşkurnobaşi organiza3ia i3’opxinu.
11 İgrik’a 1930: Sultanahmetis ixvenu didi ok’obğala oxorcalepeşk’elen. Turkuli oxorcalepeşi artobak na 3’opxu ok’obğalas, oxorcalepeşa xonari do 3xunobaşi hak’i meçamu ixvaminu.
12 İgrik’a 1961: Sovietyari dobadonak mendoçkvu iptineri adami tutaşa. Vostok1-te fezaşa na idu Yuri Gagarinik doskidu fezas 108 deik’eş morgvalis.
13 İgrik’a 1914: Orhan Veli Kanik dibadu Mp’olis.
14 İgrik’a 1865: Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3alepeşi p’rezident’i Abraham Lincoln iqvilinu ar masuik’ast’eşk’elen.
15 İgrik’a 1967: Ağanyork’i do Sanfransiscos 200 şilya şurik op’rot’estu Vietnamişi lima.
16 İgrik’a 1917: Bolşevik’i go3’oncğoneri Leninik goiktu Rusiaşa uçvobaşen.
16 İgrik’a 1988: İsraeluri k’omandapek doqviles Filistinişi oxoşkvaş organiza3iaşi malimuri sardali Ebu Cihadi Tunusias.
17 İgrik’a 1453: Fatih Sultan Mehmetik xe gedvu Mp’olişi k’un3’ulapes.
17 İgrik’a 1940: Oput’uri inst’it’upeşi k’anoni ik’abulinu.
18 İgrik’a 1943: Gemabire Hafiz Burhanik şuri meçu Ğormotis Ank’aras.
18 İgrik’a 1986: Generaluri şt’abik 12 st’aroşina 1980 şk’ule, 8183 oğodapas 1014 şuri doğuru do 994 şuriti iyaralinu yado ognapu.
19 İgrik’a 1999: K’arik’at’urist’i Tekin Aralik şuri meçu Ğormotis Mp’olis.
20 İgrik’a 571: Hazreti Muhammedi dibadu Mekkes.
21 İgrik’a 1967: Grek’ias darbe ixvenu. P’olk’ovnik’epeşi cuntak xe gedvu oktalobas.
22 İgrik’a 1924: Turkiaş Resp’ublik’aşi oxen3aluri erk’inagzalepeşi generaluri direkt’oroba ik’idinu. Anatoliaşi erk’inaşgzalepe oxen3alinu şeni ar k’anoni nirçilinu.
22 İgrik’a 1940: P’et’roli iz’irinu 1042 met’reşi k’ut’alobas, Siirtişi germa Ramanis.
23 İgrik’a 1936: Mateat’re kuçuk Kemalik şuri meçu Ğormotis Mp’olis.
23 İgrik’a 1965: Maartani Sovieturi ok’oambaruşi sat’elit’i Maniya-1 it’k’oçinu fezaşa.
24 İgrik’a 1830: Osmanuri xe3alak nok’abulu Grek’iaşi oxen3ale ofi3ialurot.
24 İgrik’a 1946: Ulvi Cemal Erkinişi maartani senfonia ibirinu iptinerot Ank’araşi oxen3aluri k’onservat’orias.
25 İgrik’a 1660: Robinson Crusoeşi maç’are Daniel Defoe dibadu 1660-s Londonis.
25 İgrik’a 1962: Dudk’anonişi maxkeme ik’idinu.
26 İgrik’a 1986: Çernobilişi nuk’leeri sant’ralis eçkindu t’k’va3oba. 7 milioni şuris aqves zarari. Gamaçkinderi radioakt’iuri mpulapeşen Turkias derdi aqu.
27 İgrik’a 1938: Turkia do Grek’iak coxoşç’ara gedves manebrobaşi akt’is.
27 İgrik’a 1981: Mabire do mabeste Munir Nurettin Selçukik şuri meçu Ğormotis Mp’olis, 82 3’aneris.
28 İgrik’a 1960: Mp’olişi universit’es yeçkindineri oğadapapes, mt’k’alepunaşi fak’ult’eşi mamgure Turan Emeksizi doğuru. Mp’oli do Ank’aras malimuri oktala ignapinu.
28 İgrik’a 1993: Mp’olis Umraniyeşi opintoba dot’k’va3u ok’obğeri metanişi gazişi sebebite do 39 şuri doğuru.
29 İgrik’a 1979: Turkuli teat’ri do sinemaşi beciti coxopeşen Muhsin Ertuğrulik şuri meçu Ğormotis, 87 3’aneri rt’uşi.
29 İgrik’a 1938: Frangiuri manoğalobaşi eksp’ert’i Henri Prostişk’elen 3’opxineri Mp’olişi noğaluri p’lani ik’abulinu noğaş meclisişk’elen. İst’oriuli gverdk’un3’ula do Beyoğluş k’elepes na o3’k’ert’u p’lanik o3’irapt’u 2 k’ilomet’roni ar t’ubişmek’axtimoni Ahirkapişen Haremişa.
30 İgrik’a 1563: Mapa 6. Charlesişi geçinadute mtel Ebraelepe geit’k’oçinu Frangiaşen.
30 İgrik’a 1777: Mamatemat’ik’epeşi p’rensi coxote şineri Carl Friedrich Gaussi dibadu Germaniaşi noğa Braunschveigis.