|
ROMANİAŞ TATAREPEŞİ-NOGAYEPEŞİ SİST'EMAŞ ADAMOBA
Maartani va na umosi tudeloniş k’lasoni demok’rasiaş k’ult’ura do renoba na uqonun mtelixolo dobadonepeşi sist’emapek muşi k’oçepeşi o3’opxinuşi narği dido k’ap’et’işi zdipan. Muşeni do, entepek muşi ç’umenepeşi, moxtadğalepeşi do renoba mutepeşişi garant’ia iqvenan eşo dido k’ap’et’işi. Entepek na unonan steri var, mutepek na unonan steri osimadapan, oskedinapan muç’o eşo p’at’işi kyolepe steri. Entepeş doloxe namtinepe mtelixolo k’at’egoria mutepeşi şeni dudmaxvencepe 3’opxupan, xe mutepeşis nokoçapan, meşonz’gipapan na unonan oxo3’onapa mutepeşi do ok’itxapapan, eşopete k’oçepe moğerdinapan mara var açkinenan ki mtinepek m3udepete kaimpulinen-i? Aşo p’at’işi 3’opxineri k’uklaburot dudmaxvencepekti, mtelixolo orapes sist’emak mutepes na meçaps k’ost’umi va na çkvaburot mo3’ipxeri dolokunepete xalk’iş oşkendas gamulunan, menceli mutepeşi em dolokunu mutepeşişen yezdipan do mam3udelaburot z’i3inapete doloxe mutepeşişi oğerdinapape kaimpulupan. Aşopete t’iranepek muşi p’at’işi sist’emapeş doloxe k’oçepe k’ap’et’işi kayezdapan.
Romanias ist’oriuli coxo muşite Dobruca (Kostan3a coxoni noğa) coxoni ar raioni ren. Am raioniş doloxe 1300 3’anapes moxtimeri Nogayepe (Nogay: Tatariş Turkepe k’ala mzaxali ar xalk’i) do 1944 Majurani İmp’erialist’uri Limaşk’ule Stalinişi emrite Romaniaşa na kamendaincğonu K’irimiaş Tatariş Turkepek skidunan do am jur xalk’işi mtelixolo k’oçik 400.000 ren Romaniaş doloxe. Tatarepek do Nogayepek 1950 işi 3’anapeşen doni muşi nananenape iptioni doguroni mutepeşis, dolonişi doloxe ar saat’i igurapan, 3’oxleneri orapes umosi dido saat’işi hak’k’i uğut’erenan mara Tatari do Nogayepeşi uank’elobaş sebebite am orak ar saat’işakis kameleren. Obiekt’iuri mendap’3’k’edat na, Romaniaş Tatarepe do Nogayepeş nananena mutepeşiş doguronepes iguramuşi xalik çkinda dido k’ap’et’işi ar done momçapan. Doguronepes nananenaş iguramu-i? Va na, nananena k’ala gamantanu-i?
Romaniaş Tatarepe do Nogayepeş xalepes mendap’3’k’edat na, doguronepeş doloxe dolonis eşo ar jur saat’işi nananenaş oguramute ar xalk’işi nananena mutuskani na moxtasunon genera3iapes va igurinen. Tatarepek do Nogayepek Romaniaş sist’emaşa gvalo oqopinot int’egre iqverenan, 0-35 3’aneri k’oçepeşi didopek nananena mutepeşi ya dido ç’it’a uçkinan, ya arxvala oxo3’onapan yati varti uçkinan varti oxo3’onapan. Aşo 3’aneri p’eriodişi k’oçepek doloxe mutepeşis arxvala Rumenuri nenate ragadupan do mç’ipaşaşi Rumenuri nenaş ragadinu şeni artikarti k’ala mç’ipaşaşi lima ikipan. So3ialist’uri Romaniaş oras eşo Sabç’oetişi dobadonape steri k’ap’et’işi ant’i-religiobaş p’olit’ik’ape va rt’eren mara an3’ineri hukumetişk’elen religiaş xizmet’epesti mxuci va komeçineren. Romaniaş Tatarepe do Nogayepek mutepeşi metkvalepete, bekim muslimani voret ya zop’onan mara didopes muslimanobaşi çkinape va uğunan. Muşi muslimaniş dudmaxvencepek, 3xunaşi k’arta oras alk’oli gedumaleri gyarişi ok’obğalas kai3’opxinen sist’emaşi direk’t’ivepete.
Ar dobadona isimadit ki, mcveşi ist’oria muşişi doloxe eşo dido limapeş doloxe amaxtimeri na va ren, 470 iş barbarepeş svaşoktiruşi p’eriodişk’ule mzaxali xalk’i mutepeşi k’ala k’ont’akt’i dido orapes kaik’vatineren do entepeşen dido mendra kodoskideren, Maartani Balk’anişi Lima, Majurani Balk’anişi Lima, Maartani İmp’erialist’uri Lima do Majurani İmp’erialist’uri Limapes let’ape muşi dordaperen, doloxe muşis dido çkvaneri xalk’epe uqonut’eren mara etnik’uri p’roblemape muşi çiçkunoburot xalepaşe kononç’eren. Edo aşo ar dobadona ren Romania do Romenepekti p’olit’ik’urot dido çk’uaneri k’oçepe renan, mara tkvanti aşo k’oçepes eşo k’ap’et’işi ent’egre iqopit na va rti religia kodogiskidurnan eşo didopete do va rti nananena tkvani.
Ğormotik, ar k’oçi sist’emaş adami oqopinuşen kamuşletinas. (Amin)
|
TÜRKÇE
