|
XEŞNOXVENEŞİ FEDAİ: AFİFE JALE
Teat’ruli masağalobaşi iptineri Muslimani oxorca na işinen Afife Jale dibadu 1902 3’anas Mp’olis. Mp’olişi k’ulanuri indust’riaşi n3’opulas ik’itxupt’u. Murenki nosi muşi rt’u teat’ris. Em 3’anapes, Muslimani oxorcalepeşi saxneşa extimu rt’u memnueri. 16 3’aneri magure rt’uşi, 10 3’ilva 1918 tarixis xveneri 3adas emukti ak’atu majura Muslimani k’ulanepe steri. Am 3adaş k’ule “Darulbedai”s k’abuleri Muslimani k’ulanepeşi coxope aşo isvaren: Afife, Behire, Memduha, Beyza, Refika. Am Muslimani k’ulanepeşen namtinepek naşkvu dulya, namtinepesti gza var niçinu saxneşa yextimuşa. Refikakti kogeç’k’u sufliorot oxandus. Entepeş doloxe ar Afife i3xunu st’ajyeri maxeşnoxvenobas. 500 k’uruşi xeşpasi eç’opasunt’u. Murenki p’iesis roli osağu muşişa k’ai toliten var i3’k’edinet’u. Kimolepek noçxapt’es emus. Namtinepekti nonsalik’apt’es eya. Afifek naqonu p’rovapes ar 3’anaş morgvalis. Murenki var gamalinu saxneşa.
Baba muşi Hidayet Begik k’arta gza do3adu Afife, teat’rişi sevdaşen xe ozdapu şeni. Gecgineri var iqu. Emuşk’ule nişumu. Emukti met’k’oçu baba muşişi oxori xeşnoxvenoba muşi şeni. 1920 3’anas Darulbedaik osaxnept’u Huseyin Suatişk’elen ç’areli "Burepe" coxoni p’iesi Kadikoyis “Teat’ri Apolloni”s. Am p’iesi “Emel” coxoni k’ulanişi roli na osağapt’u Eliza Benemenciyanik menyaş gale na idu şeni, muşi roli na nosağasunt’u ar oxorca maxeşnoxvene iguret’u. Am roli şeni 3’opxineri Afifek "Jale" z’egneten Kadikoyis, “Teat’ri Apolloni”s 22 İgrik’aşi seris gamaxtu saxneşa. İxbariten em seri teat’rişa na moxtu zaptiyepek teat’rişi maktalepes k’ai doçinadves. Ar doloniş k’ule, Afife Jalek xolo yextu saxneşa "Loqa Şinaxa" coxoni p’iesiten. Zaptiyes unt’u eç’opu eya. Kinar Xanumik omt’inu Afife Jale jimok’aşi gzaten zoriten zaptiyepeşi xeşen. Masumani na osağu p’iesi na rt’u "Unikaxu" isaxnet’uşi, zaptiyepek nank’ap’u teat’ris. Megabrepe muşik omt’ines eya mak’inaşi burmeş gzaten. Ar oras, dimpulu teat’riş manceşi oxoris. Murenki ok’ule iç’opinu zaptiyepeşk’elen kuças. Karağolişa mendiqoninu. "Cera muşi, di3xiri muşi na goç’k’ondu mitxani, si rei?" yado insalik’inu. 1921-s, Doloxeni Dulyapeşi Nazirobak nuncğonu 27 K’unduraşi ndğas, 204 k’ore3xaloni ç’areli geçinadva muşi Darulbedaişi Oktalobaşa. Geçinadvas noç’art’u, Muslimani oxorcape na var yextasunt’u saxneşa. Darulbedaişi k’adroşen geit’k’oçinu. Umiteli do ugeç’areli kodoskidu.
Uteat’roni doskidinu, sap’ara na rt’u şursağoba umosi oxizanu. Çare oz’iramus kogeç’k’u xap’i do nark’ot’ik’epes. Ok’ulendo na aqoropu ar hekimik emus na geçu injek3iapek komxamç’k’inu nark’ot’ik’aşa. Ar-jur 3’anaş k’ule “K’ump’ania Burhanettin Tepsi” k’ala Anatolias t’urneşa idu. “Ağani teat’ruli k’ump’ania” k’ala osağu Kadikoyis. Ok’uleti Fikret Şadişi “Na3ionaluri Saxne” k’ala artot meçu temsilepe çkvadoçkva noğapes. Am p’eriodis p’at’i xalepe z’iru tina do reak3ionerepeşi reak3iapes nodgitu. “Ağani Teat’ri”, “Na3ionaluri Saxne” do “Turkuli Teat’ri” steri muşiuri k’erk’elepe k’ala artot ixandu. Emus na naqonu majura Muslimani oxorcalepeti iz’iru. K’arta p’at’i xali z’ires tina, “Burhanettinişi K’erk’eli”s Seniye; “Ağani Saxne”s Şaziye (Moral), Munir (Neyire Neyyir), Bedia (Muvahhit); “Na3ionaluri Saxne”s Huriye do Hikmet, Ruhat steri Muslimani oxorca maxeşnoxvenepekti naqonu Afife Jales.
1923 3’anaş k’ule Muslimani oxorcalepek kogeç’k’es saxneşa extimuşa. Na mek’ilu k’arta ndğas, cansağoba muşi xizaneri do nark’ot’ik’epeşa mek’ireloba muşiş sebebiten teat’rişen xe kodizdu. Am oğodakti emus nolaxapu. 1928-s, Kuşdilişi çayiris idu Hafiz Burhanişi k’on3ert’işa. Hafiz Burhanişa tamburi muşiten mxuci na meçapt’u Selahattin Pinari k’ala ok’oiçinu. 1929-sti iocağes. Selahattin Pinarik "Solen p’qoropi em zalimi oxorca" coxoni birapa, muşi şeni nubestu. Murenki çili muşişi morfinişa mek’irelobaşa var acginu. Teat’rişen mendra doskidinu do saxneşa uextimuk nudelapt’u Afifes. Çare muşi morfinis z’iropt’u. Selahattin Pinari do Afife Jale ok’ui3’k’es 1935-s. Ok’ule, Afife Jalek sefilobaşi doloxeti oskedinus kogeç’k’u. Darulbedais na ixandept’u megabrepe muşişi xe meçamuten, Bakirkoyişi Noşişi Oxzabunes kodincirinu. 24 X3ala 1941 tarixis guriç’veri, umiteli, umuteli ar xalis şuri meçu Ğormotis, Balikli Urumuri Oxzabunes. Mitis çkar mutu ambari var aqu. Sapule muşişi sva, ç’arelepe do fot’oğrafepe muşi gondineri ren.
|
TÜRKÇE
