DUDBUT'K'A

K'ARAÇAY-Ç'ERK'EZİAŞİ RESP'UBLİK'A

K’araçay-Ç’erk’eziaşi Resp’ublik’a, Rusiaşi Federasioniş mak’ature resp’ublik’apeşen ar teri ren. Dobadona 3’opxun Oşkenda K’avk’asia na icoxen no3’ileşen, gulva k’eleni dixapeş jin okti do germapuna arazepe, k’ut’ali vadepe do mağali p’latopeşen. Genomskide no3’ileti olandeş k’eleni step’i z’iraponi mçire zenepete gotrageri ren. Nananoğa muşi Ç’erk’esk, dixaşzoma muşi 14.100 k’m² do majura beciti noğape muşi ren; K’araçayevsk, Uçkalan, Teberde do Zelençuk. Omjoreş k’ele Abxaziaşi Resp’ublik’a, gulva do olandeş k’ele Rusiaşi Federasioni, yulvaş k’ele K’abardey-Balk’ariaşi Resp’ublik’a gudgin. Nak’onoba muşi 422.000 na uğun K’araçay-Ç’erk’eziaşi Resp’ublik’as %31 K’araçayuri, %42 Rusi, %10 Adiğe, %7 Abazini, %3 Noğayi, %7 majura xalk’epe skidun.

K’araçay-Ç’erk’ezias, 1830- 1838 3’anapeş oşkendas Rusepek xe kogedves. Xususurot 1860-oni 3’anapes xe gedvu manz’inu do Rusepeş k’elen k’oloni niktinu. 12 3’anağani 1922-s Sovieturi Sosialist’uri Federaluri Resp’ublik’aşa mek’ireli “K’araçay-Ç’erk’eziaşi Avt’onomiuri Oblast’i” coxoten geidginu. Am oblast’i, 26 İgrik’a 1926-s K’araçayevsk nananoğoni “K’araçayişi Avt’onomiuri Oblast’i” (KAO) do Ç’erk’esk nananoğoni “Ç’erk’eziaşi Na3ionaluri Ok’ruği” (Ç’NO) yado ok’oirtu. Ç’NO, 30 İgrik’a 1928-s “Ç’erk’eziaşi Avt’onomiuri Oblast’i” (Ç’AO) yado coxo iktiru. 1992 3’anaşi Federasionişi Akt’iten K’araçay-Ç’erk’eziak, resp’ublik’aşi st’at’u komogu. 6 Mirk’ani 1996-s “Maresp’ublik’e Dudmaxvencoba” temoni referandumiş k’ule ağani dudk’anonuri sist’ema ik’abulinu.

K’araçay-Ç’erk’eziaşi Resp’ublik’as ek’onomiuri dido rezervi uğun. Noşkeri, t’angi, mermeri, çink’o gamiğinen. İndust’riaşi %65 noğa Ç’erk’eskis ren. Dudot indust’ria ren p’et’rokimia. Gidaşi maddepe do makinaşi omralu k’ala t’ekst’ilişi sekt’oriti menceloni uğun. Oxaçkuşi let’a ç’it’a na ren şeni ziraat’i vadepes do omjoreş k’eleni golapes ixvenen. Keri, çxvari, lazut’i, çvia, brinci, şekeriş pancari, pukirtuta, dixaşmarkvali ixaçken. Germapuna do golapuna na ren şeni temeluri ek’onomia didopeten ren maskindinoba. Mçxuri, txa, puci, 3xeni dido iskedinen.

K’araçay-Ç’erk’ezepe ren Sunni-Xanefi. Ç’erk’ezepe, K’avk’asiuri nenapeşi Abxaz-Adiğe burmeşen K’abardeyepeşa xolosoni nena ğarğalapan do K’araçayurepeşi nananena Balk’arepe steri K’ipçak’uri grup’işen ren. K’araçay-Ç’erk’eziaşi Resp’ublik’as 59 vitoşi mamgurek na iguraps 181 şkadoguroni, 5.100 mamgurek na gamaintanen t’eknik’uri doguroni do 4.100 mamguroni universit’e uğun. Dobadonas ok’itxu-oç’aruşi nispet’i ren %99. K’araçayuri nenaten 3’anas 47 vitoşi, Adiğuri nenaten 6.000 svara gamiçkvinen. K’araçayuri nenaten 139 vitoşi t’irajoni jur jurnali, 889 vitoşi t’irajoni ar gazeta gamiçkvinen. Am regionis 200 osvarale, 240 k’lubi, dido muzeumi do teat’ri koren.



                                                                                                                                                              TÜRKÇE