|
ARMENİAŞİ RESP'UBLİK'A
Armeniaşi Resp’ublik’a (Hayastani Hanrapetutyun), Omjore K’avk’asias zuğap’ici na var uğun ar dobadona ren. Olande muşis Okortura, yulva muşis Azerbaycani, omjore muşis İrani, gulva muşis Turkia do Azerbaycanişi xe3alobas na ren Naxçivani gudgin. Nananoğa do irişen didi noğa muşi ren Erevani. Dixaşzoma muşi ren 29.743 k’m2 do 2008 3’anaşi nak’onoba muşi ren 3.230.100 adami. Nak’onoba muşiş %64,1 k’onari noğapes do %35,9 k’onari oput’epes skidun.
İst’oriuli Armeniaşi no3’ile andğaneri Armenia, İranişi (K’açar Xanedani) Revaniş Xanobaşen 3’opxut’u. 1827 3’anas Rusuli armiaşk’elen xegeidvinu do Armenuri oblast’i geidginu edo na ixvenu akt’ite K’açarepek, Revanişi Xanoba şeni xak’i ok’vanduşen xedozdes. 1917 Bolşeviuri gektalaş k’ule Rusiaşi Çaroba dilixvuşi, na geidginu T’ransk’avk’asiaşi Federasioni, 26 Pukrik’a 1918-s sum resp’ublik’aşa ok’oirtu do 28 Pukrik’a 1918-s Erevanis, Armeniaşi Demok’rat’iuri Resp’ublik’a ignapinu. 2,5 3’ana na naqonu timoşletinobaş oras ek’onomiuri, askeruli do p’olit’ik’uri k’rizepete na iz’anz’alu resp’ublik’ak, 1920 3’anaşi 3’ilvaş tutas Turkuli do Sovieturi armiapeşk’elen artneroroni işgalinu do timoşletineroba muşi nijilu. 2 Xrist’ana 1920-s Armeniaşi Sovieturi Sosialist’uri Resp’ublik’a coxote Sovieturi Artonobaşa ak’atu. Sovieturi Artonoba goşibğuşi Armeniak, 23 Mariaşina 1991-s timoşletineroba muşi gonk’vatu.
Dobadonas germaluri t’aroni uğun; monç’inoraş tutape mçxvapa do xomula, qinoraş tutape qini iqven. Dixape muşi germapuna, mağali do endra-gendra ren. Dixape muşiş %90 k’onari 900 met’reşen mağali germapek 3’opxups do xaçkaşa moxva umosi ç’it’a let’a uğun. Armenia; t’angi, rk’ina, boksit’i, molibdeni, okro, k’urşumi do çink’oş madenepete xampa ren. Didi p’onza, mermeri, tufi, perlit’i, kerecişkva, bazalt’i do cumuş rezervepeti kuğun.
Armenias geç’k’apuroni do şkaguraponi doguronepes gamantanu upasoni ren. Armeniaşi ok’itxu-oç’aruşi nispet’i ren %99,4 (K’oçepeş %99,7, Oxorcapeş %99,2). Armeniaşi nak’onoba didote Armenepek 3’opxups. Dobadonas m3ika Yezidi, Suryani, Rusi, Uk’rainaluri, Kurdi, Yunani skidun. Armeniaşi ofisialuri nena ren Yulva Armenuri. Andğanerdğas dobadonas irişen dido na iğarğalen majura nena Rusuli ren. M3ikanobapeşk’elen Kurduri, Suryanuri, P’ont’os Urumuri iğarğalen.
Armenia, İ.U. 301 3’anas Krist’ianoba “Oxen3aluri religia” yado na ognapu kianaşi maartani dobadona ren. Armeniaşi nak’onobaş %94 k’onari Armenuri Ap’ost’olik’aşi Ek’lesiaş mak’ature ren. Mara andğanerdğas Armenia, dudk’anonot sek’ulari oxen3ale ren. Aşote religiuri do vicdanuri oxoşkvobas dudk’anonot nimxvacinen.
|
TÜRKÇE
