|
MORFOLOGİURİ NENA ÇEÇENURİ
Çeçenuri (Nohçiyn motti), Olandeyulva K’avk’asiuri nenapeş art-arti ren. Linguistik’ot İnguşuri do Ba3uri k’ala Naxuri nenapeşi grup’iş doloxe ren. Çeçenuri, Rusuli k’ala Çeçenistanişi ofisialuri jur nenaşen art-arti ren. Didot Çeçenistanis do çkva dobadonapes na skidun Çeçenepeşi nananena ren. Gimua 2002 tariğoni Rusiaşi çkinapeşi tolite 1.330.000 k’oçik Çeçenuri nena ğarğalaps. Rusiaş gale Çeçenuri na ğarğalaps maxoroba didot Şkayulvaşi terepes iz’iren. Urduni am terepeşi 3’oxlenari ren. Turkiasti Çeçenuri na ğarğalaps maxoroba ren mara muk’onari na ren var içkinen.
Çeçenuri, Şeyx Şamilişi p’eriodis Arabuli boncapete iç’arinu. Am speros maartani reformepe 1910, 1920 do 1922 3’anapes ixvenu. K’iriluri, Latinuri do Kortuli boncapete ç’areli Uslarişi albonite, umosi ak’ademisienepeş k’elen iç’arinu. Am alboni 1911 3’anas ağanburot in3’uranu mara Çeçenepeş oşkandes dido var ixmarinu. 1925 3’anas Latinuri albonişen adapt’asioneri ar alboni i3’opxinu. 1934 3’anas İnguşuri nenaşi oç’aru şeniti oşkari koniktinu. Mara 1938 3’anas konişkvinu. Çeçenuri oç’aru çodina 3’anapes moirdinen do 49 bonconi K’iriluri alboni ixmarinen. 17 Mirk’ani 1992 tariğis Çeçeniaşi P’arlament’oş k’elen na ik’abulinu Latinuri alboni limapeşi sebebite var ixmarinu.
Çeçenuri nenaşi fonet’iurot irişen didi xususoba ren vok’ali do k’onsonepe muşişi xampoba. K’onsonepeş şkas mk’ule do ginz’e xonarepe k’ala ok’onç’eri (diftong) fonemepeti koren. Çeçenurişi morfologias anşi gramat’iuri cinsi ren. K’oçi do oxorcaş cinsepeşen çkva skindinapeşi coxope, mutxapeşi coxope, mucereti t’erminepe na uğun otxo gramat’iuri cinsi xolo ixmarinen. Çeçenuri nenas masdarepeşi xalepeti dido xampa uğun. Amuşeni Çeçenuri, K’avk’asiuri majura nenapeşen uk’ui3’k’en. Çeçenuri nenaş sent’aksişi dudari xususoba ren ergat’iuri xalepeşi oqopinu. Generalurot Çeçenuri nenaşi jur dialekt’işen molişinen. Arti noğapes do majura germaloni k’ortapes iğarğalen. Çeçenuri umosi noğapes na iğarğalen dialekt’ite iç’aren.
|
TÜRKÇE
