|
TUNUSİŞİ CUMXURİET'İ
Tunusişi Cumxuriet’i (El-Cumhuriyyetut-Tunisiyye) olande Afrik’as art Arabuli dobadona ren do Xçezuğaşa p’ici uğun. Geulvaş k’ele Cezairi, yulvaş k’ele Libia, olandeş k’ele Xçezuğa, omjoreş k’ele didi saxra çoli gudgin. Nananoğa muşi Tunusi, dixaşzoma muşi 164.150 k’m², maxoroba muşi 10.432.500 k’oçi ren do didi noğape muşi renan; Kayravan, Sus, Sefakis, Aryana, Binzart, Ettadhamen.
Tunusi, Fenike cinconi K’artacaşi noğarobate molişinen. K’artacalurepek, Sicilia do Esp’ania şakis k’olonepe gedgerenan. Romaşi imp’arat’oroba şeni maartani mtini tehdidi iqverenan namut ağani gedginuşi oras. Mara Ponişi limapeş k’ule icginerenan do Tunusişen içvinerenan. Romaşi xe3alas Afrik’aluri eyaleti yado iktalerenan. Barbaros Hayreddin Paşak do Turgut Reisik 1556-s Gafsas, 1558-s Kayrevanis xe kogedverenan. Tunusişi yulva do omjore zuğap’icepe Osmanalepeşi iqu. Ç’alak’i Cerbe zuğaluri usi yado ixmarinu. Barbaros Hayreddin Paşak, Esp’aniaşi Endulusuri Muslimanepeşen 100.000 k’onari moşletinu do olande Afrik’aşa moiqonu. Çodinas 1574-s Uluç Ali Reisi k’ala Sinan Paşak, noğa Tunusis xe gedvuşi Tunusişi irsoti, Osmanelişi oxen3aleş art eyaleti koniktu. Tunusişi am st’at’u 1881 3’anaşakis konaqonu. Am devres Tunusi, dudi mutepeşis “Begepe” yado coxo gedveri xalifeşa mek’ireli sotinuri maktalepeş k’elen iktalinet’u. 12 Pukrik’a 1881-s Tunusis, Frengi imp’erialist’epeş k’elen xe geidvinu. Amuşk’ule Frengepek dobadonaşa “mağala k’omiseri” coxoni umumi vali otayinute oktalus kogeoç’k’es. Frengepek mutepeşi k’oçi Burgibaşi st’at’u ok’ap’et’aneş k’ule 20 Mirk’ani 1956-s işgali oçodines do Tunusişi timoşletineroba diçines. Timoşletinerobaş k’ule Burgibaşa, dudcumxuroba niçinu. 7 3’ilva 1987-s Zeynelabidin bin Alik, Burgibaşa darbe qu do xe3ala kogu3’uğu. Dobadonas eçkindineri “gektala Yasemini”-şi çodinas Zeynelabidin bin Ali, 14 3’anağani 2011-s Tunusişen imt’u.
Tunusişi maxorobaş %96,5 Arabepek 3’opxups. Arabepeşi xolosi irxolo Muslimani ren. Edoxolo dobadonaşi omjoreş k’ele %3 k’onari Berberepe skidunan. Berberepeşi irxolo Muslimani ren. Edoxolo ç’it’a Yahudi do Avrop’a cinconi Xrist’ianiti koren. Resimuri nena Arabulie. Xalk’işi didopes Arabuli nena k’ala Frengiuri nenati ağarğalenan. Resimuri dini İslamie. Xalk’işi %99,3 k’onari Muslimanie. Genomskide maxoroba Xrist’ianepek do Yahudepek 3’opxupan. Muslimanepeşi art k’ismi Xarici-İbadi, genomskidepe Sunnie. Sunniepeşi didope Maliki, m3ika art k’ismiti Hanefie. Xrist’ianepeşi didope K’at’olik’i, ç’it’a art k’ismiti P’rot’estanie.
Dobadonaşi olandes Xçezuğaluri t’aroni, omjoresti xomula st’ep’uri t’aroni iqven. Dobadonas savanepe gont’aleri ren. Germape zuğap’icişa p’araleli golacanan. Dobadonaşi omjores drouri marçxa do didi cumuşi t’ibape koren. Dobadonaşi dixapeş %55 xaçka şeni moxva ren. Mara am dixapeşi %35-is oxaçkoni let’a ren. Xaçkaşa moxva dixape didote Xçezuğaşi p’icis, muxuri Mecerdas ren. Tunusişi ek’onomi xaçka, maskindinoba, maçxomeloba, mamadenoba do t’urizmişa mek’ireli ren. Maxande maxorobaşi %22-ik xaçkaluri dulyapes ixandepan. İrişen dido zeytini, taxili, şekerişpancari, turuncepe, qurz’eni, çkvadoçkva xilape do lilvepe imralinen. Tunusi, mazeytinelobas kianaşi iptineri vit dobadonaşen arteri ren. Tunusis beciti fosfati, erk’ina, çink’o do k’urşumişi rezervepe uğun. Edoxolo namtine muxurepes p’et’roli do gaziti gamiğinen.
|
TÜRKÇE
