|
MUHAMMED ABDUH
Muhammed Abduh, Misirurli man3’opure, hakimi do reformist’i ren. Modernist’i Muslimanobaşi masimade ik’abulinen. 1849 3’anas 3’aleni Misirişi art oput’es dibadu. Art xafiziş k’elen in3’opilu. 13 3’aneri rt’uşi Misirişi majurani didi dogurale Ahmedi cameşi K’uranişi k’ursis medresuli gurapas geoç’k’u. Mk’ule oraş k’ule doguraleşen gamaxtu do içilu. 1866 3’anas Kahires gedgineri Ezherişa koniç’aru. Akonaşis mantik’i, felsefe do mist’isizmi iguru.
1872 3’anas Cemaleddin Afgani k’ala ok’oiçinu do mamgure muşi iqu. Risalat al Tavhid do Tefsir al Manar coxoni noç’are muşis gamognaperi simadape, Afganişi tesirite ok’onç’ineri İbn Teymiyyeşi fik’irepes nungapt’u. Afganişi notesirute magazeteloba, siaset’i do mistik’uri ruhaniet’oba inç’elu. Abduhik, Afganişen Misirişi do majura İslamuri dobadonapeşi meselepeş do geulvaşi ilmiuri do tek’nologiuri omordinuşi sebebepeş oguru şeni ixandu. 1877 3’anas Ezherişen eç’opineri derecete ulema işinu do artneri medreses mantik’i, teoloji do etik’aşi gurapaşa geoç’k’u. 1878 3’anas Darul Ulum Medreseşa tarixişi p’rofesoriş do Hidiv Nenaşi Doguraleşa Arabulişi mamgurapeş vazife niçinu. Oxen3aleşi resimuri gamaçkvaş organi Vakai Misriyyeşa edit’ori do şefi yado itayinu. Misirişi cemiet’i k’arta k’eleşen on3’uranu şeni şurdogurite ixandu. Ruşvet’i, umtine oceru do xampobaşi luksi skidala otenk’idu.
Abduhik 1879 3’anas Elezherişi vazifeşen geit’k’oçinuşi oput’e muşişa uk’uniktu. Misiris, Englisepeşi k’ont’roliş sebebite Mehmet Ali Paşa xanedanişi 6. mahukme Hidiv Tevfik Paşaşa geoç’k’ineri Urabi yedgitaşa omxvacu şeni 1882 3’anas Misirişen içvinu. Lubnanis arjur 3’anas dodgitu. 1884 3’anas P’arisişa mextu do xoca muşi Afgani k’ala ok’oxtu. P’arisis Urvatul Vuska coxoni mpuleri art cemiet’i geodgines. Simadape muşi gont’alu şeni magektale art jurnali gamoçkves. 1885 3’anas Beyrutişa uk’uniktu. Beyrutis Yahudoba, Xrist’ianoba do Muslimanoba ok’onç’ineri ok’oxtimalepe geodginu. Osmanalişi maktaloni Beyrutis aktivit’epe muşi zararoni işinu do Beyrutişen içvinu edo 1888 3’anas Kahireşa uk’uniktu. Misirişa uk’uniktuşi mesleği muşis omağalus geoç’k’u. 1889 3’anas Kahireşi mufti iqu do ğuruşakis am vazife qu. 1890 3’anas Misirişi iptineri dereconi omtinalepeşi sotinuri kursişa hakimi itayinu. 11 X3ala 1905 tarixis İskenderiyes doğuru.
Tefsir El Manar, Abduhişi irişen beciti noç’are işinen do 12 cildite Reşit Rizaş k’elen 1927 3’anas gamiçkvinu. Abduhik, İslamuri kianas oxorca do kimolepeşi musavobaş oxor3elu do dido oxorcate oçiluşa nodgitinuteti içinu. İrade, nosi do axlak’iş temapeşi fik’irepe muşite Mutezileş simadapeşa ok’ungaps. Muhammed Abduhik, modernizmi k’ala Muslimanobaş ok’onç’u şeni ixandu. Muşiş k’ule Misiris mordineri do simadape Arabepeşi majura dobadonapeşati gont’aleri selefepeşi notesire k’oçepeşen arteri renya do ik’abulinu.
|
TÜRKÇE
