"ĞURAŞ ORA MOXTİMERİ AR NENA: LAZURİ"

Turketis www.kolkhoba.org coxoten maartani Lazuri sait’i gom3’k’it na tku sait’işi edit’ori Erkan Temelik, Lazuri nena şeni ğuraş ora moxtimeri ar nena ren ya tku. Aşopeten Lazuris ar ist’oria, k’ult’ura do nç’aroloba muşi na uğunşi o3’iramuşi noğira miğunan na tku Temelik, TRT-s Lazuri ç’andina na var ikips yado k’rit’ik’i uxvenu. TRT şeni majura nenape steri Lazuri nenatenti ç’andina oxvenu ç’irs ya tku Temelik, “Am teres Lazepeti skidurnan. TRT-şa ç’andina oxvenu kart’aliten vak’vandit mara çkar coğabi var momçes.” ya tku.

3’oxlenurot, int’ernet’is Lazuri nenate na ç’andinaps ar sait’i gon3’k’it, amuten mu noğira giğunan?

 Çkinda aşo k’itxape na mk’itxasunonan na miçk’it’es şeni sait’i çkinişi dudbut’k’as Latinuri alboniten Lazuri, Kortuli alboniten Lazuri do Turkuli nenaten misia çkini mk’ulot oxovo3’onapit. Jurnalist’obaşi Turkuliten aşi p’rensibi na ren xuti N do ar K k’ala coğabi mepçit. Aşopeten, muşeni aşo ar sait’işa domaç’ires, mu noğiraten gzas gebdgitit, namu fentepeten mat’erialepe bz’irit, am oxandupeşa mundes gevoç’k’it do mundeşakis mevaqonaten, 3’oxle so pskidurt’it do a3’i so pskidurt, miepe k’ala na şurimşine voret do miepe k’ala çkar sakvari na var miğunanpeşi oxo3’onapape vognapit. 3’oxlenurot Lazuri nena şeni, na skidun ar nena na ren otku mç’irnan. Turketis Lazi coxo et’nik’urot var do geografiurot na ixmarinen mtelis na uçkinan ar mutxani ren. A3’i Lazuri şeni na içkinen osimadu, Turkulişi Yulva Uçazoğas na iğarğalen ar dialekt’i na oqopinu ren. Çkini mtini noğira, am nenaşi ist’oria, k’ult’ura do nç’aroloba na uğun mteli mitxanepes o3’iramu ren. Ğura muşi moxtimeri na uğun am nena, p’ap’uli çkinepeşen muç’o ep’ç’opitna berepe çkinepeşa eşo naşkvinu minonan.

Sait’i tkvanis muepeşa 3’oxlenoba meçapt do Lazurişen çkva nenapeti gedumerti?

 Lazuri na skidun ar nena na ren şeni xvala musik’ape, k’libepe, leksepe var do st’at’iape, int’erviupe do xususurotti ambarepeşi p’ort’alepeti gedvu minonan. TRT majura nenapeten ç’andinaps mara Lazuri nena na var z’irops şeni aşopeten int’ernet’is coğabi mepçapt. Çkin skidalaş nenaşi o3’iramu şeni ambarepe dido beciti maqvenan. Sait’i gon3’k’atşi dudbut’k’as ambarepe gamulun. Çkin ambarişi ajansi var voret mara dğaleneroba muşi na var içoden ambarepe gebdumert. Noğira çkini tutas jur fara ambarepe oktiru do vitojur ağani ambari gedvu ren. Çkin sait’is jur alboni vixmart. Kortuli do Latinuri albonepe. Jur alboni na vixmart şeni mat’erialepe oktiru do gedvu meç’ireli iqven. Jur alboniten sum burme vikipt: Latinuri alboniten Lazuri, Kortuli alboniten Lazuri do Turkuli. Ar tutaşen doni na p’ç’andinapt şeni namtini p’roblemepe miğunan. Ambarepeşen çkva tamo tamo ağani mat’erialepeti gebdumert. Ağani int’erviupe do st’at’iape gebdvatminonan. Aşopeten ak’t’iuri do dinamik’uri ç’andinas mevaqonaten.

Kianas Lazuriten ç’andina na ikips maartani sait’i na ret itkvinen, 3’ori reni?

Kianas Lazuri ç’andina na ikips maartani sait’i voret. Xvala Turketis var mtel kianas maartani sait’i ren. Edo jur alboniten Lazuri ç’andina mitik var ikips. A3’i Okorturaş doloxe na skidurnan Margali na itkven Kristiani Lazepek Kortuli alboni ixmarnan. Am alboni kianas na ixmarinen vitoçxoro albonişen ar teri ren. Dido mcveşi do ist’orik’uli ar alboni ren. Am alboniten mitiskanik var ç’arupt’u do Latinuri albonitenti Lazuri namtini sait’epes ç’it’a gedvaleri rt’u.

Lazepe dido renan mara k’ult’ura mutepeşişa var imancenan do muşeni aşo gamaçkvalepe do k’ult’uruli xandape ç’it’a uğunan?

K’itxa tkvani dido mskva ren. Dido k’oçepe renan mara muşeni mutepeşi nenaten gamaçkvala var ikipan? Çkimi toliten amus jur sebebi uğun. Maartani muşi, dobağineri çkina do tecrube var uğunan. Yani emi organiza3iuri emiti nena oçkinu do nena oxmaruşi k’apasit’e var uğunan. Majurani muşiti nena oskedinuşi do emaneti oxvenuşi derdi var uğunan.

Ma k’ult’ura p’olit’ize oxvenu varna k’ult’ura k’ala p’olit’ik’a oxvenu k’ai var mi3’ouns. K’ult’ura mteli k’oçepeşi anonimuri oğonoba ren. Çkva do çkva p’olit’ik’uri osimadu na uğuan k’oçepek am nena ixmarnan. K’ult’ura ar osimadu k’ala artot işinaşi eşo na var isimadeps k’oçepeşi nç’ela iç’it’anen do k’oçepek xandapeşen imendranenan. Xolo aşopeten k’oçepeşi nç’elas p’ici mabğen. Emuşeni çkin k’ult’ura anonimuri ar ğirsi pşinapt. Mteli k’oçepek amuşa omancu ç’irnan yado visimadept. Albat mteli k’oçis ar p’olit’ik’uri osimadu aqven mara k’ult’ura p’olit’ize var ixvenen. Aşopeten p’at’i simadape gamulun do k’oçepeşi nç’ela iç’it’anen. Emuşeni çkin aşo bzop’ont; mtelik ar mutxanepe qvan, mtelik mxuci momçan do artot virdat. Am nenaşi oğuruten mteli Lazepeşi do Okorturaşi Margalepeşi nenati ğurasunon.

Ç’andina xvala Turketuri Lazepe şeni ikipti? Sait’i tkvani şeni pozit’iuri nç’ela iqui, iquna am nç’elas muç’o o3’k’ert?

Çkin sait’is xvala Turketuri Lazepes var do mteli kianas na skidurnan Lazepeşa vucoxopt. Aşopeten met’i globaluri gagnapaten vo3’k’ert. Turketis na skidurnanşen umosi K’avk’asias Lazepe skidurnan. Çkin çkar ognapa var maxvenes. Ognapaşa ağani gevoç’k’it. Mara ar tutaşi doloxe, sait’i çkinişa ar ndğas oşi k’oçi amaxtuşa kogyoç’k’u. Çkin Lazepek anonimuri ixandan yado minonan. Çkini ognapa Lazepeşi sait’epek çkar var qves. Nenape muşi artot oskedinan do ğarbi muşi zdan yado minonan.

Çkin narğoni voret. Çkini nenaşa mu TRT-k muti Lazi na miçkit’es k’oçepek mxuci var meçu. Kazim Koyuncu çkimi noğamşine ren. Namtini birapa muşiten k’ult’uras mxuci meçu mara dobağineri var ren. Lazuri nena xvala birabapes na ixmarinen ar nena var ren. Lazepe ar xalk’i ren. Am nena xvala ar jur birapas oxmaru ma dido p’at’i ma3’onen. Çkin nananenaş oguru dido mç’irnan yado visimadept.

A3’i tkvan ar sait’işi xanda giğunan. Çkva xandape tkvani iqvasunoni do dobağineri k’oçepe giğunani antepe oxvenu şeni?

 Çkini k’ala na ixandeps eşo dido k’oçi var ren. Eşo homogenuri simadape na uğunan k’oçepeti dido var ren. 3’oxle sum tutas ar gamaçkvinu na mint’es do coxo muşiti “Sumtuta” na gevodveret’it ar svaruli gamavoçkvamint’es. Eya m3ika mevoyanit. Am p’eriodis sait’iş ç’andina umosi k’ai iqvasunon yado vizmonit. Mara ok’ule int’ernet’is svaruli gamaçkvinu minonan. A3’i Turketis Lazepes çkar svaruli var uğunan. Mara “Skani Mjora” coxoni ar ağani svaruli gamaxtasunon yado pşignapt. Çkin xolo int’ernet’iş doloxe nenaş oguru vizmont do aşo oxvenu k’ai ma3’onenan. Ar tucarik varna ar duliaşmancek çkinda mxuci momçanna k’ursi gon3’k’imuşi menceli miğunan. Gramatik’urot do ilmiurot am nena oguru şeni grup’i miqonunan.

Nananenaten oguruş tema şeni mu isimadept?

Nananenaş oguru domaç’irnan do TRT-k majura nenapeten muç’oşi ç’andinapsna Lazuri nenatenti eşo miç’andinan yado visimadept. Am teres Lazepeti skidurnan. TRT-şa ç’andina şeni kart’alepe mepçit. Mara çkar coğabi var momçes. TRT-k pozit’iuri vo3’k’ert tku mara çkar mutu var gamaxtu. Am tema şeni p’olit’ik’uri do ist’oriuli çkva mutxanepe ren albat. Sebebi muşi çkinda var mi3’ves. Çkin TRT-k miç’andinasunonan yado var maçvenan. Edo emuşeni bolaki menceli çkiniten int’ernet’is k’ai mutxanepe p’atminonan.

Jurnalist’i Talip Kaynarik na qu am int’erviu gazeta "Ulkede Ozgur Gundem"is 19.05.2006 tarixis gamiçkvinu.