OŞ3'ANURAŞ 3'OXLENİ Ç'ANETİ Ç’aneti rt’u, umçire do ginz’e dixape na uğut’u ar dobadona. Olandeşk’elen omjorek’eleşa Batumi do T’amt’raş şkas 170 k’ilomet’re k’onari, Ç’anetişi germape do Uçazoğaşi p’iciş şkas irişen mçire soti 40 k’ilomet’re do irişen umçire soti 10 k’ilomet’re uğut’u. Ç’anetişi omjoregulva hududi T’amt’ra yado mevoğirit nati namtini xark’i magolvepek Lazepeşi dixape T’amt’raşen ekoleti golaz’in ya zop’onan. Lazistanişi maxoroba oş3’anuraş 3’oxle 100.000 k’onari rt’u. Mcveşi orapes, mapa Tamariş p’eriodis am dobadona T’amt’raşakis Okortuleşi dixa rt’u. Xrist’ianoba iptinerot na naşkvu do Muslimanoba na mek’abulu maarta soti Lazistani iqveret’u. Amuşeni am dobadonas Xrist’ianobaşi mcveşi k’idapeşa do ananepeşa umosi m3ika moixvaden. Andğas am dobadonaşi irsotis Osmaniaşi xe3ala uğun. Ç’oroxişi k’vazali k’ele ç’it’a no3’ile muşiti 1877- 78 Osmania-Rusiaşi limaş k’ule Rusepeşi xe3alaşa kamaxtu. Ç’anepe yani Lazepe, Margalepeşi cuma ren. Mcveşi orapeşen doni Uçazoğaşi yulva p’icepeşen omjore p’icepeş şkaşakis na golaz’it’u dixape Lazi-Margalepeşi dobadona rt’u. Omjoreşk’eleni duşmanepeşen na imt’es Gurialuri Kortuepek, Lazi-Margalepeş dixapeşi şkas kodibarges do dobadona kok’ortes. Aşote Lazi-Margalepeşi artonoba mt’ineri Kortuepeş k’elen kogoipaşu. Çinaperi Kortu matarixe Dimit’ri Bakraz’eşi otkute, andğaneri Guriaşi Kortuepes, Margalepeşi cinci uğunan. Oraş doloxe mt’ineri Kortuepeşi notesirute dikortues. Am oğodapeş k’ule şilyadoşilya 3’ana golaxtu nati oras, jur cuma xalk’işi artonobaş nişanepe mtelot var nak’arbinu. Lazepe do Margalepe andğasti, artikartis dido na nungaps t’qubepe renan. Fizik’uri z’irapa, dolokunuş k’ult’ura, xasieti, xeşmaxvence do skidalaş st’ili mutepeşis dido çkvaneroba var uğun. Dialekt’iuri m3ika çkvaneroba uğun nati Lazuri, Margaluri k’ala artneri nena ren. Lazepek, Kortuli nenati Margalepe k’onari k’aişa ğarğalağan. (?) Xark’epek, Ç’anepes “Lazi” ucoxopan. Dobadona mutepeşi Ç’aneti şeniti “Lazistani” zop’onan. Lazistani na itkven dobadona, jile na molapşinit steri germapeş silsilepeşen zoğap’icişa na geinç’en dido rubapeşen 3’opxun. Am rubapeş şkas ç’it’a ğalepe na ak’aten 12 dane didi ğali koren. Lazistanişi tabieti mağala mt’k’alepe do xampa florate gotrageri ren. T’aronişi moxvak tabietis mt’k’uri z’irapa komeçeren. Dido mç’ips do let’a moduli uğun. Lazepeşi germapeş silsilek mç’imaşi mpulape Anatoliaş doloxe var mek’oçkumers. Am mpulepe 3a muşis okaçaps do omç’imapaps. Akonaşis havaşi t’u3anobasti moxva seviye uğun. Gulvaluri çuçuna ixepe, Uçazoğaşen çkar umedgineri golulun do am dixapeş jin bars. Lazepeşi germapeş silsilek omjoreyulvaluri serini ixepe var obarapaps. Aşote Lazistanişi xilape na ren limoni, port’uk’ali, zeytini dido nosteneri iqven. Mara Lazepek mabağoba do maxaçkeloba k’ala eşo dido var ibodenan. Akonaşis taxili m3ika ixaçken do Lazepek mç’k’idişi mkiri k’arta 3’anas Batumi do Potişen moiğapan. Amuşi esasi sebebi ren, let’a mutepeşiş taxiliş xaçka şeni udobağine oqopinu. Jile na p’ç’arit steri dobadona mcveşi mt’k’ape do Alp’iniuri florate motrageri ren do emuşeni xaçkaşa moxva va ren. Zoğap’icişi zenepeti k’alaba noğapete yopşeri ren. Akonaşis xayvani oskedinuti dido zori ren. Let’ape muşiş umçirobak Lazepes çkva dulyape oxvenaperen. Çkva dulyapekti entepe umosi dido ozengineren. Entepe sanki “Zoğaşi berepe” nikterenan. Monk’a do oşkurnoni maçxomoba entepe şeni osteruşi dulya konikteren. Lazepek ust’alobate na ixmarnan k’aravepes, çkar k’eza var iqven. Maçxomobas emsali na var uğunan İnglisepes, Lazepeşi guronobaşa, xeşmaxvencobaşa, ust’alobaşa do zirmiç’obaşa toli konoskiderenan. Maçxomobak, Lazepes skidalaşi mağala st’andardi mogaperen. Lazepek mutepeşi feluk’apete oğmaleti tirupan. Çkvadoçkva ticaruli oğmalepe ar noğaşen majuranişa feluk’apete iğapan. P’ant’a zoğa k’ala obodinuk, Lazepe gonç’k’ireli, guroni, atak’i, zirmiç’i, muteşebisi k’oçepe konokteren. Lazepek na omralapan mt’k’aşi maxsulepe, limoni, port’uk’ali, zeytini, namtini xeşnoxvenepe do eç’opineri ticaruli eşyape mendra noğapes gamaçapan. Mesela Batumişen, Potişen, Soxumişen lazut’i, çxvari, met’aksi, kereste steri malepe tapala ğirsite eç’opupan, Osmaniaşi Uçazoğaş p’icepeşa iğapan do mağala ğirsite gamaçapan. Lazepes sabiti ticaret’isti k’aixeşa ust’aloba uğunan. Omargaleşen Sinop’işakis na golaz’in zoğap’icuri noğa do oput’epeş mağazapeşi mancepe didote Lazi ren. Maç’k’adoba, durgeroba, k’araviş oç’k’aduşi dulyapesti Lazepeşi emsali zori iz’iren. Okortuleşi omjoreşk’eleni noğapes, Omargales, Gurias, İmerias, jileni Kartlis dido pi3arişi oxorepe Lazi ust’apeşi noxvene ren. Lazi oxorcalepekti didi do zaxmet’oni dulyapes t’ani mutepeşi ispat’i doqverenan. Entepek arxvala oxorişi dulyape var ikipan, orgu, ok’inu, oç’k’iruşi dulyapeti Lazi oxorcalepeşi dğaluri dulyapeş doloxe ren. Aşote kimoli mutepeşis ticaret’i do xeşnobaş dulyape şeni ora mogapapan. Lazi oxorcalepeşi mağala gayreti, Okortuleşi çkar k’ortas oz’iru mumkini va ren. Aşo oxandute xeleba, xampoba do mskvanobaşi seviyeşa konunç’uşerenan. Lazepeş oxorepeşi doloxe do gale xçe ğapite oğaperi do goçxant’eri, k’eraloni, divanoni, noxepete, keçepete, kilimepete mskvaneburi dobargeri ren. Pağoba do intizamik k’oçis, guri omçiranaps. Lazepeşi dolokunalepek entepeşi ek’onomiuri menceli o3’iraps. Lazi kimoli do oxorcalepek dolikunapan, k’ai cinsi k’umaşi, mont’k’orite şveri do met’aksişi çxant’eri dolokunalepe. Lazepeşi dolokunuş modelepe, Guriaşi modelepe k’ala artneri ren. Arxvala k’umaşepeşi k’alites çkvaneroba uğun. Skidalaşi mağala st’andardik Lazepe menceloni, xeleberi, qviloni, pazoni k’oçepe konokteren. K’alaba noğape yado Gonia, Xopa, Laroga, Arkabi, Rizini, Atena mak’oro3xenan. Zakaria Laşkaraşvili, Ogni K'ult'uruli Svaruli, K'oro3xa 1, 3'ilva 1993