LAZİSTANİŞİ FENERİ: ATENA



Atena ren Uçazoğaş regionişi irişen mcveşi dobargalepeşen ar teri. “Atena” varna “Atina” coxote na içkinen ilçeşi coxo 1928 3’anas “Pazar” iqu. 2 3’anağani 1936 tariğişakis vilayeti Ç’oroxişa mek’ireli na rt’u Atena ilçe iqu ağank’ideri vilayeti Rizinişa, vilayeti Ç’oroxişi oktaloba i3’opxinuş k’ule. Zoğaş jilep’icişen vit met’re mağalobas geladgimeri ilçe k’ideri ren Artvin-Rizinişi oxen3aluri gzaş jin do yulva-gulvaş k’ele. Yulvaş k’ele Art’aşeni; gulvaş k’ele Map’avri; omjoreş k’ele Çamlixemşini k’ala Xemşini, oçildreş k’ele Uçazoğa gudgin. Atena ren Rizinişa 37 k’m, Okorturaşa 67 k’m, Map’avrişa 22 k’m, Art’aşenişa 8 k’m mendranobas. İlçeşi didinoba ren 315 k’m². Atena k’ala Art’aşenişi şkas armt’k’o zoğap’icuri zeni do armt’k’o Atenaşi abjaş vadişi t’abuş gale, ilçe ren germaloni. İlçeşi zoğap’icuri ginz’enoba ren 21 k’m do oçildre-omjoreş k’eleni ginz’enobati ren 35 k’m.

Atena, monç’inoras m3ika t’u3a do qinorasti m3ika qini iqven. İrişen mç’imoni ar regionis na geladgin şeni, ar 3’anas nanç’inerot 2.332 mm k’onari mç’ima mç’ips. Mç’imonobak naqonops didopete X3alaşen İgrik’aşakis. 3’anuri mç’imonobaşi oşişen 86-k mç’ips am p’eriodis. İgrik’a-Pukrik’a-Mbuloraşi p’eriodiş doloxe arm3ika mç’imoni p’eriodi ren zifosonuri; udodginu do mç’ipe k’ak’aloni. Monç’inorasti ğvari mç’ima iz’iren. Mtvironi dğalepe dido var iqven. Mtvirişi omtuk naqonops Mirk’anişi çodinaşakis namtini 3’anapes. 3’analuri do dğaluri t’u3anobaşi şkas pasobapeşi çkvaneroba tapala ren. Mariaşina ren irişen t’u3a tuta do 3’anağaniti ren irişen qini tuta, Atenas. Stvelis didopete omjore do yulvaşi ixepe na ren “Oçildregulva-oçildreyulva” elabars. Zoğap’icis t’aroni misa t’aşi, dixa do zoğaşi artneri uot’ibinuşen na yeçkindun “Meltem”i iz’iren k’arta oras ç’uman-limcis monç’inora do stveliş dropes. T’enişi nispet’i ren mağali; oşis 78-oni ar nispet’is. T’enişi nispet’is umosi manz’inen mç’imoni p’eriodepes.

Oxen3aluri Met’eorologiaş Odulyobaşi Generaluri Direkt’orobaş ambarepeti aşo ren: oşkaloni t’u3anoba: 14 C; let’aşjin irişen tapala t’u3anoba: 9,2 C; oşkaloni gon3’k’imeri dğaşi nak’onoba: 50,7; oşkaloni mpuloni dğaşi nak’onoba: 160; oşkaloni gom3’k’uperi dğaşi nak’onoba: 154,6; oşkaloni mç’imoni dğaşi nak’onoba: 1.991, 2 mm; oşkaloni mtvironi dğaşi nak’onoba: 3,6; oşkaloni empuloni dğaşi nak’onoba: 3,9; oşkaloni k’ak’afoni dğaşi nak’onoba: 5; oşkaloni let’aşi t’u3anoba (-5 cm): 14,7. 3’ipuri, 3xemuri, txomu, ç’uburi, du3xu do ç’iç’itati mula koren regionis. Mşkeriti iz’iren. Amuşen çkva mt’k’uri m3’k’o, daz’ik’andğo, limxana do an3erati iz’iren.

Atenaşi irişen mağali germa do omjoreş k’ele na geladgin K’açk’aris uğun, 3.737 met’roni mağaloba. Majura beciti mağalobape ren Verç’enik’i, Altip’armak’i do Xip’oti. Akonaşis iz’iren k’uçxeşgzalepe. Germa K’açk’arişi jileni jilep’icis uğun qinerepe mteloras. Magolenoba na ixvenen ek’onomiuri ar dulya ren. Xususurotti oşkenduri svalepe k’ala zoğap’icuri svalepes na geladgin namtini dobargalepes oput’arepek skindinapeş oncvinu do oç’k’omaluri noxvenepeş oşinaxu şeni abja Furt’unaşi jile na geladgin golapeşa eşulunan monç’inoras. Am golapeşen namtinepe aşo ren: K’it’o, Ambarli, Kizilhaçi, Çelmeçi, Verç’enbek’i, K’aleibala, Başyayla, Çiçekli, Elevit’i, K’elevit’i, P’alovit’i do Samist’ali.

Germapek gonbalupan p’aralelot zoğap’iciten. Am sebebiten, Ğormotonoburi do elak’axa baxonape var uğun. Mtel abjape muşi 3’k’aroni ren 3’anaş morgvalis, na mek’ilapan dixape ren dido okti. Rejimi mutepeşis var uğun on3’uranoba. Var iz’iren 3’k’ariş dido om3ikanu. Germapes mtviri ndğulaşi, mç’imaşi 3’k’aris ak’aten do abjape irden. Atenaşi dixapeti didopete doloxe muşi na gamak’atups abja Atenak armt’k’o mara k’ut’ali ar vadişi doloxe golulun. Omjore-oçildreş k’ele na golulun yulvaş k’eleni abja Furt’una ren ilçeşi sinori. Rak’ani Çakalk’ayaşen na geç’k’aps do Atena ok’orteri Uçazoğaşa na nunç’uşun abja Atenaşen çkva, Merdivenli coxoni svaşen zoğaşa na nunç’uşun abja Merdivenliti koren Atenas. Çais uğun dido didi ar 3ali Atenaşi ek’onomias. Noğas; Kirazlik, Atena do Melyati coxoni sum çaiş fabrik’a ixandeps. Mençxomoba, k’omer3ia, indust’ria, mabank’oba do xaçkati ren ek’onomias na numxvacups dulyapeşen.

Let’a ren dido mgvaneri zoğap’icis. Doloxeni semt’epeşa idaşi, mgvaneroba gondunun. Dido na mç’ips do dixaş oşişi 80-90 endra-gendra na ren şeni, var imralinen ek’onomiuri pasoni xaçkaluri maxsuli. 5.100 maxaçke ocaği skidun Atenas. İlçes na ixvenen dulyape aşo ren: Çaişi xaçka: oşis 65; maskindinoba: oşis 20; Qonaşi xaçka: oşis 8; Matutumoba: oşis 4; Bağ-baxçeşi xaçka: oşis 3. M3xuli do uşkiriti imralinen ocağuri dvaç’iroba şeni. Na imralinen T’amt’raşi xurmati nincğonen Erzurumişa k’onserve do p’etmezi oxvenu şeni. Qonaşi xaçka şeni elaşkveri 2.000 hekt’aroni dixas ixaçken lazut’i, xaci do dixaşmarkvali. Çaiş k’ule lazut’i ren beciti mzguda Atenas. Dido mcveşi orapes, dido mçire dixapes imralinet’u lazut’i, mara andğaneri dğas arxvala 450 hekt’aroni dixas ixaçken. Xaci imralinen didopeten baxçepeşi ar k’eles. Xacişi orguşi dixa ren nanç’inerot 20 dek’ari. Dixa endra-gendra na ren do tipepuna do oncvalepeti dido na va ren şeni, var ixaçken skindinaluri oç’k’omalepeşi mzudape. Am sebebiten, arxvala axurişi maskindinoba ixvenen.

Zoğap’icuri semt’epes dulya aşo rentina, mağali semt’epes maskindinoba ren maartani dulya. Zoğap’icuri semt’epes, m3ika ocağepes uqonunan Jerseyi cinconi pucepe, ti mutepeşişa mja omralu şeni. Skindinaluri oç’k’omalepe gamaçamu şeni na omralaps ocağepe m3ika ren. Maskindinoba k’ala na iboden ocağepek omgvanapan mutepeşi skindinape, Yulva Anatoliaşen eç’opineri tipi varna xveneri oç’k’omaleten. Mçxuri do txape iz’iren ç’it’a cogepeten gola do oncvalepes. Atenaş xor3işi uk’orobaşi nanç’inerot mtelot Yulva Anatoliaşen yiç’opinen. Hem maxalle do hemti oput’epeşi gzalepe moxva na va ren şeni, mcveşi orapes matirelobas na ixmarinet’u 3xeni do cogişi omralobati kogonduneren. Zoğap’icuri semt’epes, t’eni dido na iz’iren şeni, mabut’k’ucoba ixvenen doloxeni germaloni do golaşi semt’epes. Nanç’inerot 3.600 fenuri do p’rimit’ivuri boginaten ixvenen mabut’k’ucoba.

Ncalepuna Oktalobaşi Direkt’oroba ik’idinu 1967-s. Am direkt’orobak na oktalaps dixa ren 198.673,5 hekt’ari. 8.171,5 hekt’aroni dixas ixosaren nuzu, k’ayini do txomuşi ncalepe. 56.702,2 hekt’aroni dixas oncaloba do 2.072 hekt’aroni dixasti temsilişi dulya ixvenen. Ncaloni dixape ren dido emtumani do endra-gendra. Udodginu mç’ima do dido omç’imuş sebebiten oncaloba na dvaç’irs k’onari var ixvenen. Ncaloni dixapes mşkeri iz’iren. İlçes didopeten na iz’iren ncalepe aşo ren: k’ayini, nuzu, koknari, txomu. Tutumi ren Atenaşi indust’rialuri mzguda. Am tutumi ixmaren “Pazari” coxoten na içkinen p’uropeşi omralus. Let’aş xalişi sebebiten, tutumişi xaçkaşa gza niçinen xvala 26 oput’es.

Geç’areli na mogapaps odudepeşen ar teriti ren mençxomoba. Mara zoğaş pintobaşi sebebiten, mençxomobas gondunun mcveşi becitoba. Mcveşi vaxtepes, Otenurepek çxomi hem ç’opupt’es do imxort’es hemti gamaçamuten geç’areli mogapt’es. Andğaneri dğas nanç’inerot 200 k’onari mencxomeşi ocağik naqonups am dulyas. 10-15 3’anaş 3’oxle, kapça, st’avriti, cilari, barbuni, siyak’i, p’lat’ozi, laxo, p’alamut’i steri çxomepeten xampa na rt’u Uçazoğas am xampoba gundunu uğnosoba do pintobaşi sebebiten. Na meşvenan geç’areli çxomişen na var mages Otenurepek kogeç’k’es feluk’a do luksi yat’iş oxvenus. Abjaluri mençxomoba dido beciti ren Atenas. K’armaxa do kçeşi imralinen. T’k’ebi do mapi3arobas uğun beciti 3ali k’omer3ias. Bak’alurepe, manifat’ura, tuxafiye, k’avafiye, zucaciye, mensucati k’ala mzguda, xila do tipi iç’opinen galendo. Çaişi ok’vata, t’eleferik’i, onçaxuleşi mak’ina steri ç’it’a indust’rialuri xvenape imralinen Atenas. Am xvenape gamiçinen xolosoni ilçepesti. Mamobilyobati 3’oxle ideren am ilçes.

Xalk’iş nak’onobaşi didoba, dulyaş odudepeşi udobağinoba do let’apeşi um3ikanobaş sebebiten, Atenas gundunun svaloni xalk’iş nak’onoba udodginu. Majura k’ele, regionişi goşobğeri dobargoba do galeşa menk’ileri xalk’uri xalik gza meçaps svalonobaşi oskedinus. Akşen gale na idu do ekonaşis na dibargu k’oçepek mulunan regionişa monç’inoraş tutapes. Aşopetenti svaloni xalk’ik çkva noğapeşa ides tina, entepeşi artikartobak naqonops mutepeşi semt’i do k’ult’ura k’ala. T’aroniş şart’epeşi sebebiten, kva do pi3arişi mcveşuri oxorepe iktiru oput’epesti, vamskva bet’onişi k’idapeşa. Xaçkuri çanobas gedgineri xalk’uri pasepe k’ala xalk’uri artikartobapek gza meçaps dğaluri xalk’uri skidalas. Çaişi xaçkaş 3’oxle, maşvaloba rt’u dido beciti. K’alati, t’ik’ina, orz’oşi maşvaloba rt’u dido beciti odude, geç’areli mogapuşa. K’eprişi tok’iten şveri mbelape ixmarinet’u doloxeni dolokunepeşi oxvenus. K’alati, t’ik’ina, orz’oşi maşvaloba naqonups namtini semt’epes andğaneri dğasti. Oput’e Yavuzi do Tutunculeri çinoberi renan şveri doxunale, orz’o do troni oxvenuten.

2008 3’anas na ixvenu generaluri nak’onobaş 3xunaten, ilçeşi şkaguronis skidun 15.922 do oput’epes skidun 14.281 k’oçi, mtelotti 30.203 k’oçi. Generaluri nak’onobaş doloxe oxorca do kimolepeşi nak’onoba nanç’inerot artneri ren. Ofi3ialuri nena Turkuli do svaloni nenati Lazuri ren. Atenas uğun 50 oput’e do 10 maxale. Dixa endra-gendra na uğun şeni, oput’epe renan goşabğeri. Mtel oput’epes uğun gza artikartişa do noğaşi şkaguronişa. Oput’epeşi gzalepe ren bet’oni geberi. Mtel dobargalepes uğun elekt’rik’a. Atenas, vit geç’k’apuroni doguroni, anşi lise do ar mağalidoguroni gedgin. Atenas uğun juroşi oncire k’ap’asit’oni ar oxen3aluri oxzabune, jur sağobaşocaği do ovro sağobaşoxori. Sağobaşi odulyobas ixandeps xut eksp’ert’i hekimi, jur k’ibiriş hekimi, şkviti p’rat’isyenuri hekimi, eçidoovro xemşire, ar anest’eziaşi t’eknisyeni do majura t’eknik’uri do oktaluri p’ersoneli. Regionis didopeten na iz’iren dirk’uşi zabunoba ok’au şeni, hemodiyalizişi unit’e iağaneren 2000 3’anas. 112 aciluri odulyoba k’ala SSK-şi ar disp’anseriti odulyoba meçaps Atenas.

Atenaş noğaşi skaguronis 611 z’egni nomeroni 4.000 k’ap’asit’oni do 612 z’egni nomeroni 2.500 k’ap’asit’oni jur t’ilifoniş sant’ralik ixandeps. Oput’e Subaşis 200, Merdivenli, Guney, Yavuz, Tutunculer, Kocakopru, Elmalik, Suçati do Akbucak coxoni oput’epesti 500 xat’i k’ap’asit’oni t’ilifonişi sant’ralepeti k’ideri ren. Atenas nanç’inerot 14.500 elekt’rik’aşi abone uğun.