LAZİSTAN'IN FENERİ: PAZAR Pazar, bölgenin en eski yerleşim birimlerinden biridir. “Atena” veya “Atina” olarak bilinen ilçenin adı 1928 yılında “Pazar” oldu. 2 Ocak 1936 tarihine kadar Çoruh vilayetine bağlı olan Pazar, yapılan düzenleme ile yeni kurulan Rize vilayetinin ilçesi oldu. Deniz seviyesinden 10 metre yüksekliği olan ilçe, Artvin-Rize devlet yolu üzerinde ve doğu-batı yönünde kuruludur. Doğusunda Ardeşen, batısında Çayeli, güneyinde Çamlıhemşin ile Hemşin, kuzeyinde de Karadeniz bulunur. Pazar, Rize’ye 37 km, Gürcistan’a 67 km, Çayeli’ne 22 km, Ardeşen’e ise 8 km uzaklıktadır. İlçenin yüzölçümü 315 km² dir. Pazar ile Ardeşen ilçeleri arasındaki dar kıyı düzlüğü ve dar Pazar deresinin vadi tabanı hariç dağlıktır. İlçenin deniz kıyısındaki uzunluğu 21 km ve kuzey-güney yönündeki uzunluğu ise 35 km dir. Pazar, yazın az sıcak ve kışları ise az soğuk olur. En yağışlı bölgede bulunduğu için, yılda yaklaşık 2.332 mm yağış alır. Yağışlar esas olarak, Temmuz’dan-Nisan’a kadar devam eder. Yıllık yağışın %86’sı bu zaman içinde düşer. Nisan-Mayıs-Haziran dönemi içindeki az yağışlı dönem siklonik özellik gösterir; devamlı ve ince tanelidir. Yazın ise, konveksiyon denilen sağanak yağmurlar görülür. Karlı günler fazla olmaz. Karın yağması bazen Mart sonuna kadar devam eder. Yıllık ve günlük ısı değerleri arasındaki fark nispeten düşüktür. Pazar’da en sıcak ay Ağustos ve en soğuk ay ise Ocak’tır. Sonbaharda güney ve doğu rüzgârları “Karayel-Poyraz” çoğunlukla eser. Kıyıda hava durgun olduğu zaman, karalarla denizlerin aynı anda ısınmamasından oluşan “Meltem”, sabah-akşam, yaz ve sonbaharda hep görülür. Nem oranı yüksektir; %78'lik bir orandadır. Nem oranı yağışın fazla olduğu dönemlerde daha da artar. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nün verileri ise şöyledir: Ortalama sıcaklık: 14 C; Topraküstü en düşük sıcaklık: 9,2 C; Ortalama açık gün sayısı: 50,7; Ortalama bulutlu gün sayısı: 160; Ortalama kapalı gün sayısı: 154,6; Ortalama yağış miktarı: 1.991,2 mm; Ortalama kar yağışlı gün sayısı: 3,6; Ortalama sisli gün sayısı: 3,9; Ortalama kırağılı gün sayısı: 5; Ortalama toprak sıcaklığı (-5cm): 14,7. İklim yağışlı olduğu için bölgenin bitki örtüsü çok zengindir. Kayın, gürgen, kızılağaç, kestane, ıhlamur ve çok az görülse de karaağaç vardır. Orman gülü, kumar da bulunur. Bundan başka yabani karayemiş, böğürtlen, eğrelti otu ve ayı üzümü de görülür. Pazar’ın en yüksek dağı olan ve güneyde bulunan Kaçkar 3.737 metre yüksekliktedir. Diğer önemli yükseklikler Verçenik, Altıparmak ile Hipot’tur. Buralarda patikalar vardır. Kaçkar dağının üst yüzeyi sürekli olarak buzuldur. Yaylacılık, sürdürülen ekonomik bir alandır. Özellikle orta kesim ile kıyı kesimlerde yer alan bazı yerleşim birimlerinin köylüleri yazın hayvan otlatmak ve ürünlerini sağlıklı olarak saklamak amacıyla Fırtına deresinin yukarısında yer alan yaylalara giderler. Bu yaylalardan bazıları şöyledir: Kito, Ambarlı, Kızılhaç, Çelmeç, Verçenbek, Kaleibala, Başyayla, Çiçekli, Elevit, Kelevit, Palovit ve Samistal. Dağlar kıyıya paralel uzar. Bu sebeple düz, tabi ve kuytu limanlardan mahrumdur. Bütün akarsuları her zaman akan akarsulardır; geçtikleri yerler fazla eğimlidir. Rejimleri ise düzensizdir. Yıl boyunca, fazla çekilme görülmez. Yağmur sularına, dağlarda eriyen kar suları da katıldığı zaman bu akarsular kabarır. Pazar arazisinin büyük bir kısmını da içine alan Pazar deresi, dar ancak derin bir vadi içinden akar. Güney-kuzey yönünde akan doğudaki Fırtına deresi, ilçenin doğu sınırıdır. Çakalkaya tepesinden doğan ve Pazar’ı ikiye bölerek Karadeniz’e dökülen Pazar deresinden başka, Merdivenli adlı bölgeden denize dökülen Merdivenli deresine de sahiptir. Pazar ekonomisinin en büyük payı çaya aittir. İlçede Kirazlık, Pazar ve Melyat olmak üzere 3 çay fabrikası faaliyet göstermektedir. Balıkçılık, ticaret, sanayi, bankacılık ve tarım da ekonomik kaynak yaratan işler olarak yapılmaktadır. Toprak, kıyıda oldukça verimlidir. İç bölgelere gittikçe, bu özellik kaybolur. Yağışın çok, arazinin %80-90’ının engebeli olması sebebi ile ekonomik değere sahip tarım ürünleri yetiştirilemez. Pazar’da 5.100 çiftçi aile yaşamaktadır. İlçede yapılan işler şöyledir: Çay tarımı: %65; Hayvancılık: %20; Tarla ziraatı: %8; Tütüncülük: %4; Bağ-bahçe ziraatı: %3. Armut ve elma ise aile ihtiyacı için üretiliyor. Üretilen Trabzon hurması da konserve ve pekmez yapılmak üzere Erzurum’a gönderiliyor. Tarla ziraatına ayrılan 2.000 hektarlık alana mısır, fasulye ve patates ekiliyor. Pazar’ın çaydan sonra, en önemli bitkisi mısırdır. Eski dönemde çok geniş alanlarda ekimi yapılırken, günümüzde yalnızca 450 hektarlık bir alanda mısır üretiliyor. Fasulye, çoğunlukla bahçe kenarlarında yetiştiriliyor. Toplam fasulye ekim alanı 20 dekar kadardır. Arazi engebeli olduğu ve çayır ve meraların fazla olmaması sebebi ile yem bitkileri yetişmiyor. Bu sebep ile de yalnızca ahır hayvancılığı yapılıyor. Kıyı kesimlerde durum böyle olmasına rağmen, yüksek yerleşimlerde hayvancılık birinci iştir. Kıyı kesimlerde çok az sayıdaki aile kendi süt ihtiyacını karşılamak için Jersey cinsi inek besliyor. Hayvansal ürünü satmak için üreten aile sayısı çok azdır. Hayvancılık yapan aileler, hayvanlarını Doğu Anadolu Bölgesinden gelen ot ile veya suni yem ile beslemektedir. Koyun ve keçi yayla ve meralarda küçük sürüler halinde görülüyor. Pazar’ın et ihtiyacının tamamına yakını Doğu Anadolu Bölgesinden satın alınıyor. Gerek mahalle ve gerekse de köy yollarının uygun olmaması sebebiyle, eskiden taşımacılıkta kullanılan at ve katır yetiştiriciliği de kaybolmuştur. Sahil kesiminde rutubetin çok olması sebebi ile arıcılık, iç bölgelerdeki dağlık ve yayla alanlarda yapılıyor. Yaklaşık 3.600 fenni ve ilkel kovan ile arıcılık yapılmaktadır. Orman İşletme Müdürlüğü 1967’de kurulmuştur. Bu müdürlüğün sorumlu olduğu alan 198.673,5 hektardır. 8.171,5 hektarlık alanda; ladin, kayın ve kızılağaç bakımı yapılıyor. 56.702,2 hektarlık alanda ağaçlandırma, 2.072 hektar alanda ise temsil çalışması yapılıyor. Ormanlık alanlar çok sarp ve engebelidir. Yağışların sürekli ve fazla olması sebebiyle ağaçlandırma istendiği kadar olamıyor. Ormanlık alanlarda “Orman gülü” adıyla da bilinen “Kumar” ağacı bulunuyor. İlçedeki en yaygın ağaç türleri şöyledir: Kayın, ladin, köknar kızılağaç. Tütün, Pazar’ın endüstri bitkisidir. Bu tütün, Pazar adıyla bilinen puroların üretiminde kullanılır. Toprak yapıları sebebiyle, yalnızca 26 köyün tütün ekimine izin verilmiştir. Pazar’ın, para kazandıran kaynaklarından biri de balıkçılıktır. Ancak deniz kirliliği yüzünden balıkçılık eski önemini kaybediyor. Eski zamanlarda, Pazarlılar hem balığı tutar ve yerdi hem de satarak para kazanırlardı. Günümüzde yaklaşık 200 kişilik balıkçı ailesi bu işi sürdürüyor. 10- 15 yıl kadar önce; hamsi, istavrit, kefal, barbun, kalkan, karagöz, mezgit, palamut gibi balık cinsleriyle zengin olan Karadeniz, bilinçsiz avlanma ve kirlilik sebebi ile bu özelliğini kaybetti. Balıktan umduğu parayı kazanamayan Pazarlılar, küçük balıkçı tekneleri ile lüks yat yapımı işine girmiştir. Tatlı su balıkçılığı Pazar’da önemli bir yer tutar. Alabalık ve somon balığı üretilmektedir. Deri ve kerestecilik önemli bir paya sahiptir ticarette. Bakkaliye, manifatura, tuhafiye, kavafiye, züccaciye, mensucat ürünleri ile sebze, meyve ve ot dışarıdan getiriliyor. Çay makası, teleferik, yayık makinesi gibi küçük sanayi ürünleri Pazar’da üretiliyor. Bu ürünler yakın ilçelere de satılıyor. İlçede mobilyacılık gelişmiştir. Nüfus fazlalığı, iş kaynaklarının yeterli olmaması ve topraklarının yetersizliği sebebi ile ilçe sürekli olarak yerli nüfusunu kaybetmektedir. Öte yandan bölgenin dağınık yerleşimi ve içe kapanık sosyal yapısı yerelliğini yaşamasına imkân sağlamaktadır. Buradan dışarıya göç edenler, yaz aylarında yöreye gelmektedir. Böylece yerli nüfus başka illere göç etse de memleketleri ve kültürleri ile bağlantıları devam etmektedir. İklim şartları sebebi ile taş ve ahşap otantik ev yapısı yerini köylerde bile beton ve çirkin binalara bırakmıştır. Tarımsal üretimle ilişkili toplumsal değerler, toplumsal ilişkiler günlük yaşamı belirlemektedir. Çay tarımı öncesi dönemde, dokumacılığın önemli bir yeri vardı. Sepet, sandalye örücülüğü önemli bir gelir kaynağıydı. Kenevir ipliğinden dokunan bezler, iç çamaşırı üretiminde kullanılırdı. Sepet ve sandalye örücülüğü bazı yörelerde bugün de sürmektedir. Yavuz ve Tütüncüler köyleri; örgü koltuk, sandalye ve iskemle yapımı ile ünlüdür. 2008’de yapılan genel nüfus sayımına göre, ilçe merkezinde 15.922 ve köylerde 14.281 olmak üzere ve toplam nüfus 30.203 kişidir. Genel nüfusun kadın ve erkek sayıları yaklaşık olarak eşittir. Resmî dil Türkçe, yerel dil Lazcadır. Pazar’ın 50 köy ve 10 mahallesi vardır. Köyler arazi yapısı sebebi ile dağınıktır. Köylerin tamamına ulaşım mevcuttur. Köy yolları çoğunlukla betonlanmıştır. Yerleşimlerin tamamında elektrik vardır. Pazar ilçesinde, 10 adet ilköğretim okulu, 6 adet lise ve 1 adet yüksekokul bulunmaktadır. Pazar’da 200 yatak kapasiteli bir devlet hastanesi, iki sağlık ocağı ve sekiz sağlık evi vardır. Sağlık hizmetlerinde, beş uzman hekim, iki diş hekimi, yedi pratisyen hekim, yirmi sekiz hemşire, bir anestezi teknisyeni ve diğer teknik ve idari personel çalışmaktadır. Bölgede sık görülen böbrek rahatsızlıklarını tedavi etmek için Hemodiyaliz ünitesi 2000’de yenilenmiştir. 112 acil servis hizmeti ile SSK'ya ait bir dispanser de Pazar’da hizmet vermektedir. Pazar kent merkezinde 611 kod nolu 4.000 kapasiteli ve 612 kod nolu 2.500 kapasiteli iki telefon santrali vardır. Subaşı köyünde 200, Merdivenli, Güney, Yavuz, Tütüncüler, Kocaköprü, Elmalık, Suçatı ve Akbucak köylerinde 500 hat kapasiteli telefon santralleri de bulunmaktadır. Pazar’da yaklaşık 14.500 elektrik abonesi mevcuttur.