მარგალონაშ ღალწყარი: რიონი



რიონი, რიონწყარი (ქორთულოთ: რიონი) ბჟადალუ საქორთუოშ ირიშენ უდიდაში ღალწყარი. გინძანობა 327 კმ, აუზიშ ფართანობა 13.400 კმ². დუდ–გეჭყაფუ უძუ კავკასიონიშ ოჩხანე კართეს, ფაშიშ–თაშ გოლას, რაჭა–ლეჩხუმ–თუდონ შონეშ რეგიონიშ ონიშ მუნიციპალიტეტის. ზოღაშ ეშე 2.960 მ. უჩა ზოღას აკათუ მარგალონა-ჟინ შონეშ რეგიონიშ ქალაქი ფუთიწკუმა. ქუთეშშახ რიონწყარი მეურს ტომბა დო ფართო რობუს. წყარპიჯის ბრელი რე ოფუტეეფი, ბინეხეფი, ყვანეფი დო გეთასულეეფი. მელე–მოლე პიჯის მიკუძუ ჭალე. ალპანაშ ოფუტეწკუმა რიონი ურთანს ოჩხანეყურე დო დინოყუნს ჭიფე დო ინწირო რობუს, ხვალოთ ექი–აქოთ იფართანებუ. ქუთეშიშ უკული, კოლხეთიშ ზენშა გიშურს გოფაჩილოთ, მელე–მოლე კინე ელაყუნს ფართო ჭალეეფი, ირთუ ბრელი ყათ დო გიშაკიდუნს ანდა ჭიჭე კოკის. ოფუტე ვარციხეწკუმა ურთანს ბჟადალუყურე დო თაში გეწურაფილოთ უჩა ზოღაშახ, სოდეთ მიშაკათაფუწკუმა გიშაკიდუნს მუსხითგარენი მორდილი კოკისინ. გიშაკერძაფილოთ ფართო რე რიონი ვარციხეშენ ბაშიშ ოფუტეშახ, სოდეთ ბრელი ყათ ირთუნი. ბაშიშ უკული ისხი ყა ვა უღუ. საჯავახოშ ოფუტეშ თუდო კალაპოტი იღიროკუ. თე ნოკვათუს უჩქუ ჭიჭე ნაღალუ ტობეფი. წალენი კალაპოტის რიონი ეშაყუნს ხეთქიმინელი ჯებირეფს დო ხურგეფშქას ბჟადალუშ ქარეფიშგურშენი. რიონი ირდუ ყინურეფიშ, თირიშ, ჭვიმაშ დო დიხაშთუდონი წყარეფით. წყარდიდალა უჩქუ გიშულირ–ზარხულს თირიშ დო ყინურეფიშ ნდღულაფაშენი დო ხოლო ჭვიმეფშენი. წყარდიდალა ჟინყურე იჭყაფუ აპრილიშ თუთაშ დაჭყაფუს, შქაწალს – მარტიშ პირველი გვერდის, ოდო თუდო – კუნტურაშ ბოლოს. წყარი ირიშენ მერკეთ გედგუ ზოთონჯის (ქირსეთუთა–კუნტურა), მარა თუდონი ოლუს თეს თირანს ჭვიმა–დღალეფიშ წყარმოლაფა. რიონიშ ოშქაშეწანური ხარჯი გლოლაწკუმა რე 27,3 მ³/წმ, ქუთეშწკუმა 134 მ³/წმ, საქოჩაკიძეოწკუმა 406 მ³/წმ. მაქსიმალური ხარჯი გლოლაწკუმა 345 მ³/წმ, ქუთეშწკუმა 1.440 მ³/წმ, საქოჩაკიძეოწკუმა 3.000 მ³/წმ. მინიმალური ხარჯი გლოლაწკუმა 16 მ³/წმ, ქუთეშწკუმა 22 მ³/წმ, საქოჩაკიძეოწკუმა 34 მ³/წმ. რიონს უჩა ზოღაშა წარმოწანას მიშუღუ 12,9 კმ³ წყარი. რიონიშ პიჯის უჩქუ გოყინუა, ყინით გოძგიბუა. ჟინი დო შქაშ ოლუ ზოთონჯის მინმინშა იფორუ ყინით. რიონიშ წყარი ჯიმუანობათ რე ოშქაშეთ წყითე 150- 300 მგ/ლ დო იონური მეკათილობათ ჰიდროკარბონატული კლასიშა მიშურს.

რიონიშ ფშეფი

რიონიშ თარი ფშეფი რე: საკაურა, ლუხუნი, რიცეულა, ლაჯანური, გუბისწყალი, ცხენწყარი, ტეხირი, ცი (მარძგვანშეთ) დო ჭანჭახი, ღარულა, ჯეჯორა, ლეხიდარი, ყვირილა, ხანისწყალი, სულორი, ყუმური, ხევისწყალი (კვარჩხანშეთ). რიონი დო მუში ფშეფი გიმირინუაფუ ოწყარალოთ (მაშველიშ დო აჯამეთიშ წყაროლუეფი).

რიონიშ ჰიდროელექტროსადგურეფი

რიონწყარს გეგაფილი რე ჰიდროელექტროსადგურეფი: რიონჰესი, გუმათჰესი I, გუმათჰესი II, ვარციხეჰესი. ჰესეფი რიონწყარიშ ფშეფს ხოლო რე გეგაფილი: ლაჯანურჰესი, შაორჰესი, ტყიბულჰესი.

რიონპიჯიშ ქალაქეფი

რიონპიჯის გეკიდილი რე ქალაქეფი: ონი, ამბროლაური, ქუთეში, სამტრედია, ფუთი.

ისტორია დო ეტიმოლოგია

რიონს ჯვეშოთ ჯოხოდუ ფასისი/ფაზისი (ბერძ.: Φάσις), ნამუთ პირველოთ მოშინელი რენ ჯვეში ბერძენი მაჭარუ ჰესიოდეშ (ჯვ. წ. ე. VIII-VII ო.ო.) "თეოგონია"–ს. მუშ უკული ფასისის იშინანა აპოლონი როდოსული, ვერგილიუსი დო შხვეფი. ღალწყარი მოშინელი რე პლატონიშ "ფედონს" ხოლო სოკრატეშ დიალოგეფს, მუჭოთ შურობუმუშ ონძღო. "ფასისი/ფაზისი"–შ ეტიმოლოგია კოლხური რენ დო ეკირცხუაფუ თიცალი ზიტყვეფწკუმა, ნამუთ რენ "ფაში" (ქალაქი ფუთიშ ლაზური ჯოხო), "ფასის მთა" (ფაშიშ თა, გოლა, სოლეშეთ რიონი გიმოურსინ), "ბაში" (ოფუტეეფიშ ჯოხო ზუგიდიშ დო სამტრედიაშ მუნიციპალიტეტეფს), "აბაშა" (ქალაქიშ ჯოხო საქორთუოს), "ბასიანი" (ჯვეშ ქორთული მუხური ამდღანერი თურქონაშ ტერიტორიას), "ფასიენი/ბასიენი" (ჯვეშ კოლხური ტომეფიშ ჯოხო), "აბაზგეფი" (ჯვეშ კოლხური ტომეფი), "აბშილეფი" (ჯვეშ კოლხური ტომეფი), "ფოთი/ფუთი" (ქალაქიშ ჯოხო საქორთუოს), "ბათუმი" (ქალაქიშ ჯოხო საქორთუოს) დო შხვა. არგონავტეფიშ მითეფშენ მუჭოთ რჩქინელი რენ, კოლხეთიშ ომაფურეს, რიონს ეკადირთუ არგოშ ხვამალდიქ იასონიშ მანჯღვერობათ.