NİNA Artşax mapak duz’axu muş gageskuas do u3’uu: “arz’aş gemoani mu re, gamimzadia!”. Tim k’oçikti idu do puciş ninaşi oç’k’omali guumzadu do kumuğu. Mapas kimee3’onu ate oç’k’omalik do oç’k’omuni u3’uu xolo: ”oncuaşa şxva oç’k’omali gamimzadi, mara arz’aş ugemuri rdasia!”. Tim k’oçik xolo puciş nina geç’opu, ucguşi oç’k’omali guumzadu do kimeuğu. Mapak oç’k’omu do u3’uu: “Ma si arz’aş upuraşi gamimzadi maki gi3’ii do arz’aş ucguşi oç’k’omali muşen gamimzadia?”. ”e, mapa çkimia, -u3’u tim k’oçik, -kianas arz’a cgiris do arz’a puris nina ortu. Nina mujansit cgirs içiebu, gemoani re; mujansit puris ragadans, umos t’k’bili do gemoani iquapunia. SARPİ DO DUNAİ Jiroş 3’anaş 3’oxle 3xovrendu çkini Sarpis arti Cevairi. Cevairik Dunaişa ula gegnoç’qvidu. Qudes bağanepi do muş osuri dit’uu, midartu Dunaişa. Xut 3’anas kordu paraşi oşiibuşa, xut 3’anaş uk’ul kumortu qudeşa. Qudeşa kumortuni, oncuas muş osurk supra kuguun3’qu. Oç’k’omali oç’k’omes. Ç’k’umuaş uk’uli muş osurk supras dokosu do geişk’ati kododgu: “aba, a3’i çkimiti dop’k’oro3xatia!”. Çiliş k’oro3xesin, umosk gegşartu. Cevairişi çili cgir osurmince koqopee, turme mutuns vemiodinuandu. Mudgas orguandu do me3’ilunduni, irpels paras ak’etebapuandu: markvalis, bjas… Cancuxas o3’uandu, gimoçandu atinens do ataş Cevairis orcginu. Tijans Cevairk tku: “Ma tina vamiçkudu, Dunai didi koqopee. Mara Sarpiti ç’iç’e Dunai koqopeenia!”. K'AT'UŞ OK'OBURİ3'UA Diçiles turme jir maqalek. Art vit-vitoxut dğaşa kişexvadesin, art uragadu majiras: “mu bğolia çkim dusia!” şuro şvela vamiğu, osurk dus kigmodoxodua!” do taşi iro, mujansit kişexvadudes, eti angardu muş maqales. Majira, dğas mutuns veeçiebudu muş osurişeni. Artşax k’itxu mangaralk tis: “ma osurk mut bğolun iro irpels ipçiebuk do si muşeni mutas içiebukia skani osurişeni? Teşi cgiri giqunso?” “aa-va, -u3’uu tik, -si, vor3’qek, k’at’u vegiburi3’unia! Si giçkuno mu kimini: qudeşa meurkin, skani osur3’k’uma k’at’u gak’oburi3’i! uk’uli skani osuri ç’k’uaşa kumursia”. Midartu etik qudeşa, mara k’at’u vaquns! Geç’opu mezobelişi k’at’u, kidik’inu xes do qudeşa kimiqonu. Muş osurk mortuni, k’oçk “e k’at’u tak mus ortunia! Diz’axu do gur kimiiqunu, k’at’us kimiosxap’u, gak’oburi3’u do mioqotu. Muş osurk k’at’us gaacinu, kumortu komoncişa do arti gagmopartxu. “si çkini mezobeliş k’at’u mot ok’oburi3’i? ok’oburi3’ua gok’orduk’on, droşe ok’oburi3’undia! A3’i si atecgua k’at’u koz’iri do mezobels kimeçi, vara gegaşkvin, vitşa met’s gegaşkvankia!” -u3’u. Art jir-sum dğaşa maqalepk xolo kişexvades do etik ku3’uu muk ağoluni. “ko, skan osurk martal gi3’u. K’at’uş ok’oburi3’ua gok’orduk’on, droşe ikundia!” T'QURA T’qurat z’i3initi t’qura mapu, mara a3’i dibrçini do 3’oxle ipçiebudin ticgua t’qurepi vamatkve. 3’anepk midamiğes azri. Uazro k’oçk mutun t’qura tku da, muşi t’qura t’qura kiqii! Ma 3’oxle t’qureps ipçiebudini, arz’a micerdu do ma xolo martal mapudu irpel. Odo mirçkilit a3’i. P’ap’ul çkimişi p’ap’ulişi p’ap’uli z’alam skvam k’oçi rdu. Siskvama zoxo rdas do muşi nz’ala martalo nz’ala rdu. Amdğari3alo pşu, baba çkimiş diaras xinci xor3kuduni, muç’o giosxap’u 3xenis do arti xinci kideek’inu. Sum dğas do sum seris teşi gerdu. Migida gileşuni iri k’oçi tik guut’u xincis, xincik dololu do ğalik mideğu. Baba çkimi çkimde eçi 3’anati uk’ulaşi rdu do p’ap’ul çkimik u3’uu baba çkimis: “si diçilin, ena z’alam cgiri renia, mara ti bağana irçinuuşi var3’qeko?! Morti, tina xolo dovoçilatia!” tku. “dovoçilat do dovoçilat! mara mi mepçat, muşi oskveburi tak mita renia!” -u3’uu baba çkimik xolo. P’ap’ul çkimişi p’ap’ulişi p’ap’ulik: “ateş narği vagiğudas, ma dubgorunkia midgarensi! Mitin vabz’iri da, çkin mapaşi z’ğabi işen kimepçat, glaxa z’ğabi şuro varenia”, -u3’uu do kudamiz’axu. Mati kimevrti, muta miçkuni teşi! Miçkuduk’o mapaş z’ğabi apuna gurisni, mevaxoluudio?! A3’i movrti do geg3’vudirti. Baba çkimik atecgua sit’qvepi mi3’u: “skua çkimi, si vadirçinin tis num ucinek! Dogoçilitk’oni, glaxa veiqiirdu. Çkini mapaşi z’ğabi skani oskveburi varenda, glaxa z’ğabiti vare. Skan rçinapas vu3aditda, etit dirçinuu, uk’uli şxvas mus ğolank etisia! -tkuni, ma gurk momirtu, midga mapaş z’ğabi muç’o pşkidesmaki. aseiani ç’k’ua tijans komiğuduk’oni, teşi muç’o ptkuandi! P’ap’ul çkimişi p’ap’ulişi p’ap’ulik: “vak’onda, si z’alat xo vameçankia?!” do ar dot’k’açu baba çkimis. Baba çkimik ingaru, idu do baba muşis porças kigludoxodu. Ma do p’ap’ul çkimiş p’ap’ulişi p’ap’uli kigvodoxodit 3xeneps do midavrtit. Ç’iç’e viditda, xolo brelk malines. Mudgarenk iquu, kumovrtit St’ambolişa, mara k’ari k’ileri rdu, mi mingaşkvans?! Vuz’axit, viz’axit, mitink xonar veşiğu, aşkurines, dop’ilunania do p’ap’ul çkimiş p’ap’ulişi p’ap’ulis gurk kumurtu. Kimianciru k’ars do gegnarğvu. K’arişa mişavrtit, vemşavrtit, Sult’an Suleimank kimik’ank’alu do: “ko, vap’ilat do mudga gok’onani, mexve3’itia!” -mi3’ues. P’ap’ul çkimişi p’ap’ulişi p’ap’ulik: “si mu gağvenuapu tirigi, çki ep’ç’opuntin! Z’ğabi kogiqunsda kobz’irunt, kumome3’onesda, midep’onantia!” -tku. Muşi z’ğabepi xete gagmiqones, mara artik xolo vemme3’onu. Art-jir dğas Suleimani3’k’uma gapçendit do midavrtit şxva ardgilepşa. Brel ibdit, mara çkimi oskveburk sotin vamaz’iru. Çkin qudeşa mipşitin, p’ap’uli çkimiş p’ap’ulişi p’ap’ulik u3’qare oromeşa dinolu do dişkvidu. Qudeşa kumovrtini, mati kidivbadi. Virduudin, muk mağoluni vapşu, vara kogi3’iindit. Ç'QORİ DO SK'VİNÇA Artşax ç’qork do sk’vinçak tkues: ”debcimalat do arto ip3xovratia”. Ç’qorik u3’uu sk’vinças: “morti, gvimaronas vişenat qude, blomat tipi kigvorğvat; t’ibuti maquapuna do mitinsit tolis vaaraguunia. Tiş ucguşi ardgil sotin vamaz’irenania”. Sk’vinçak: “var tek gverepi op’ç’k’omuna; gverepk vap’ç’k’omesda, k’oçepi daçxiris kimemçana. Ma tek vama3xovrenia”. -cimaia, vagaşkurinedas! Tekiani gverepi do k’oçepiti miçinena, mitis çkinda puriş kiminua vemeendomebunia, -tku ç’qorik. -si mus içiebuk, cima çkimi, k’oçis do gveris puriş met’i muta şeulebuna, ma tinepişe cgirobuas veveluki. morti, taşi pkiminat: bude zğap’ics geep’k’etat! Zğap’ics arti cgiri ç’qoniş ca komiçku. Eti teşi mangari do teşi z’alieri re, mitis çkinda muta ağolen. Ate cas vişenat qude do ip3xovrat odo şemilebuna! Ç’qoris vemee3’onu sk’vinçaşi naktuelepk do u3’uu: “var, cimaia, boriak zğva geoididoruk’oni do ca midağalapuk’oni, çki mus pkiminunti, so vurti? Morti do ma ptkvin eşi pkiminat!” -cima çkimi, si ticgua şkurinca rdini, vamiçkudu. Ma mitişa vamoşkuru, gok’onda, zğvasti gopçolankia. Ma ptkvin teşi pkiminat, tutula vardava! u3’uu sk’vinçak. Didxans idees ç’qorik do sk’vinçak. Arti “taşi pkiminatia!” majira -“var, ataşia!” mudgarenk itku, kitku, mudgarenk iquu, kiquu. Dobaxes gak’oç’k’omes artiani do ides midgas sodga ok’ordu tim ardgilişa. Ç’qork idu do gvimaronas mişilu, geek’etu bude, uk’uli diçilu, bağanepi gaamravlu. Muşi 3xovrebas muta ork’udu. Mara art dğas k’oçepk coğorepit mortes do ont’ines sa3’qali ç’qori. Mara nt’inas gegapili korekda, gant’ine. Gvimaronas 3xovrendun, ç’qoris purinua gaç’qondu do: evpurinava pikrenduni, oqotes do doqviles. Tiş gurşeni Lazeps atecgua natkuel uğuna: Tel zğva mik’ibli, Xinci va re; Ç’qori doqvili, Çit’i va re! A3’i şxva sk’vinçaşi domiskides. Sk’vinçakti idu do uçkudun tim cas bude kigedgu do 3xovrendu cgirobuati do gaxarebit. Ç’qorişi ambe geeguni, daxe z’i3ati doğuru, teşi axiolu ç’qori qvilesni, teşi mee3’onu muşi dudin, dudiş 3kvapa do xvama kidiç’qu: “ma çkimi ç’k’uati do nz’alati mapat vagoprtida ve iqii!” Muşi sit’qvepi Ğorontik geegonu do kuduz’axu ç’vina do borias. Boriak zğva geiodidoru, k’ir3xi do ç’vima sk’vinçaş budes kigiot’axu, 3a gurginundu. Sk’vinçakti, “mudgareni vorekia”, gamnirtu do euk’inu k’uçxeps eşe. Muş osurk: “e k’oçi, şuro gexangiavo atecgua t’arozis!” sk’vinçak: “osur z’ğabi, gvalo uç’k’uo rek!” vaar3’qeko, 3a ek’irtuu do ma mik’eebunia!” mara sk’vinças 3ak vadaak’inu. Zğvak ek’artinu ate ca do mideeğu. Sk’vinçak ont’inali şara goru. Ok’ordu epurinuk’oni, mara veiapurinu, gvalo şu rdu. Ç’iç’e sk’vinçak didi zğvas ak’atu. Sk’vinçak nt’ina ok’ordu, Vaapurinu, şu rdu. Guri didi uğudu, Ç’iç’e rduni, vaşudu. Taşi iteebu ç’qoriş do sk’vinçaş 3xovreba. Ç’qorik gvimaronas, sk’vinçak 3’qaris z’iru muşi ğura. GİRİNİ, COĞORİ, K'AT'U DO MUMULİ Art ağas art girini qundu do ağales ontirapuandu cgiri rduni. Dirçinuni kimioqotes: “si a3’i dirçinia”, do kimiot’ees. Girinis mitin vemk’acine, muta şeulebunia. Girinik art dğas ipirku: “ma sirçinues mu ok’o pkimineve ataş!” Kigiodirtu şaras do meurs, “arti cgiri ardgili kobz’irava”. Meursin, şaras kişexvadu art coğork. Coğoriti z’alami rçinu. Girinik u3’uu: “mu re, si so meul?” Coğork u3’uu: “ma, axalobas, cgir coğori vordi, cgir çit’eps p’ç’opundi do çkimi mince muşi k’arte3’k’ela oç’k’omalis pçandu, mu3’k’ela odas monciruandu. A3’i çkimi minces ticgua osuri qunsi, ir dğas çkimişeni u3’olendu: ate ok’o qvilepe, ok’o miodinueve. Ma vipirki, etinenk işent memodinuan ok’o do barem çkimot cgir ardgils kobz’irunk maki”. Girink u3’u: “morti çkim3’k’alava, ma xolo skanicgua vorek do arto ibdatia”. Giodirtes şaras. Meulani, art k’at’uk kuuxvades. K’at’us k’itxes: “e k’at’u, si aşo so meul?” K’at’uk u3’uu: “mu pkimina? dibrçini. Ma ticgua osurmince miqundu, axalobas, okros oquce gilmobunuandu do k’artes gelvuxedi iriato. A3’i dibrçinin, irdğas dus tito k’et’is gitimaşk’vans do içiebu: “etis dud ok’o kumuvoç’k’ireve”. Girinik u3’u: “ma ate coğori maqale miquns do si xolo maqale maqiit!” Giodirtes şaras do meulan. İdes, ides do art şxva sopels meulani, art qudeşe mumulik gagşartu do xonarimağalo diqiu. Mumulis k’itxes: “mu re, tişmadida mot diqii? Xurxik gagmogiç’qordua”. Mumulik u3’u: “vava, çkimi qopa tkvan vagiçkuna. Ma ticgua mince do osurmince miqunsi, iri dğas sumarepi malena do kotomepi ç’k’ires, ç’k’ires do geetues. Amdğa çkimi rigi re, memoç’k’iran ok’o do art dip’qiank maki do tiş gurşeni mangaro dip’qii”. Girinik u3’u: “çkin sum kovoret skanicgua taşi, maotxa si, siti maqale maqiit do ibdat arto cgiri ardgilişa, o3xovrebuşa”. Mumulikti deetanxmu do otxik xolo kigiodirtes şaras. İdes, ides puri t’qaşa midartes do deeoncues. Girinik idu do arti didi caş tude kelinciru, coğorikti kelinciru teşi, k’at’ukti kelinciru. Mumulik tku: “ma ji kidivnciruava” do epurinu. Ak’a3’uns şaraşa gicinu, art sinte koz’iru do tudoneps u3’u: “tak sinte renia, qude renia”. Girinik u3’u: “aba, gimarti, art kimevrtat do mik’vocinat sintes, mu reni!” Qudes kimiaxolesi do otoleşe girinik dinacinuni, brel abragepi ok’ok’ateena do oç’k’omalis ç’k’umuna. “mortit aşo, k’inçxis kigmodoxoditia!” -u3’u coğoris, k’at’us, mumulis, arz’as. K’inçxis kigixunu, otoles kimiodirtu do mumulik mumuli3alo, k’at’uk k’at’u3alo, coğorik coğori3alo, girinik girini3alo xonarimağalo diğijines. Tek ordesi abragepk “ate ç’ink’eps kumurtumunania”, do aşkurines, oç’k’omali, supra kimiot’es do int’es. A3’i k’at’uk, coğorik, mumulik, arz’ak minortes, dodoxodes do oç’k’omali tinenk oç’k’omes. Oç’k’omali oç’k’omesin, mindomes kidinciresk’o. Girinik odaş şkabans kidinciru, mumulik esxap’u do st’olis kidinciru. Coğorikti tku: “mati k’ari3’k’ela kidivnciruava”, do kidinciru k’ari3’k’ala. K’at’uk tku: “ma k’era3’k’ela nciras vordi gegapilia”, do k’era3’k’ela kidinciru. Ç’iç’e xanişi uk’uli abragepk mortes do: “aba, mu re, movik’itxatia. Çxuru kiginesi: “dio daçxirişa kimevrtatia”. Artik kimertu k’eraşa do: “art daçxiri kudovorzava”. K’at’uş tolepi daçxiri3alo anatendes, daçxiri uçkudu. “xe meptxava” pikrenduni k’at’uk kigiaşk’u t’ot’i do dobar3xu. K’oçik “vuva” diz’axu do doşkuronduni girinikti k’uçxi k’et’işoro giaşk’u. St’olişa ek’irtu do mumulik psua dipartxuni, k’oçik umoso doşkurondu do k’arişa gegnosxap’u. “gagmavrtatia” pikrendesin teşi coğorik k’uçxis kimiosxap’u do abragepk int’es. U3’iis artians: “vuva, mu puri ç’ink’aşi renia! Artik dombar3xua, majirak k’et’i gimaşk’ua, masumak ticgua mudgareni gimaşk’uni, ”xoloti sersemi” vorekia. Şxva maotxak, gagmipşini, k’uçxis memosxap’ua. İmt’at, imt’atia, dud gegnipskiliduatia!” Girinik, coğorik, k’at’uk do mumulik ataşi kimines.   NENA Arte mapak ducoxu muşi mageares do u3’u: “irişen nostoneri mu ren, domixveniya!”. Em k’oçikti idu do puciş nenaşi oç’k’omale duxvenu do komuğu. Mapas komo3’ondu em oç’k’omale do koç’k’omuşi u3’u xolo: “limcişa arçkva oç’k’omale domixveni, mara irişen unostone rt’asenya!”. Em k’oçik xolo puciş nena ezdu do ucgişi oç’k’omale duxvenu do menduğu. Mapak oç’k’omu oç’k’omale do u3’u: “ma si irişen p’at’i mixvenima na gi3’vi do irişen ucgişi oç’k’omale mot mixveniya?”. “e, mapa çkimiya, -u3’u em k’oçik, -kianas iri k’aoba do iri p’at’oba nenak ikips. Nenak mundesti k’aoba zop’ons, nostoneri ren; mundesti p’at’oba zop’ons, umosi loqa do nostoneri iqvenya”. SARPİ DO TUNA Juroş 3’anaş 3’oxle skidut’u çkini Sarpis ar Cevahiri. Cevahirik dolingonu Tunaşa oxtimu. Oxoris berepe do muşi çili naşku, mendaxtu Tunaşa. Xut 3’anas kort’u para mogapus, xut 3’anaş k’ule komoxtu oxorişa. Oxorişa na moxtu, limcis çili muşik sufra kododgu. Oç’k’omale koç’k’omes. Oç’k’omaleş k’ule çili muşik sufra dokosu do geişk’ati kododgu: “hele, a3’i çkimiti dop’k’oro3xatya!”. Çili muşişi na k’oro3xes, umosi kagamuxtes. Cevahirişi çili k’ai oxorç’k’ua t’eren, mutu var gondinapt’eren. Mutxani na orgat’u do me3’ilat’u, irşeis para oxvenapapt’u: markvalis, mjas… Cancuxa on3’apt’u, gamaçapt’u antepe do aşote Cevahiris ocginu. Em vaxtis Cevahirik tku: “Ma aya var miçkit’u, Tuna didi t’eren. Mara Sarpiti ç’it’a Tuna t’erenya!”. K'AT'UŞ OK'OBRİ3'U Diçilerenan jur manebrak. Ar vit-vitoxut dğaşa kok’vagesşi, arik uğarğalu majuras: “mu voğoda çkimi tis!” çkar şvela va miğun, oxorca tis kogemxedu!” do eşo iroras mundesti ok’vaget’es, amuk amgart’u muşi manebras. Majurak p’ot’es mutu va zop’ont’u muşi oxorca şeni. Arte k’itxu mamgarek amus: “ma oxorcak na moğodaps iro bzop’on do si muşeni mutu va zop’on skani oxorca şeni? Ek’o k’ai giqonuni?” “aaya, -u3’u emuk, -si, go3’k’er, k’at’u va ok’ogibri3’unya! Si giçkini, mu qvi: oxorişa idaşi skani oxorca k’ala k’at’u kok’obri3’i! ok’ule skani oxorca ğnosişa komulunya”. Mendaxtu eya oxorişa, mara k’at’u va uqonun! Ezdu manz’agerişi k’at’u kogeginu xe muşişa do oxorişa komuqonu. Oxorca muşi moxtuşi, k’oçi “e k’at’uk ak mu ikipsya!” Ducoxu do guri komoişkvinu, k’at’us nank’ap’u, kogobri3’u do met’k’oçu. Oxorca muşik k’at’us mendo3’k’edu, komoxtu kimolişa do ar gamoşatxu. “si manz’ageri çkimiş k’at’u mot ok’obri3’i? ok’obri3’u gint’una, ora muşis ok’obri3’at’i! a3’i si amusteri k’at’u koz’iri do manz’ageris komeçi, vana na gegçiya, vitşa met’a kogegçapya!” -u3’u. Ar jur-sum dğaşi manebrape xoloti kok’vages do amuk du3’u mus na ağodupe. “ho, skani oxorcak mtini gi3’u. K’at’uş ok’obri3’u ginont’aşi, oraşe ikipt’iya!” M3UDİ M3udiş z’i3inati m3udi momixteps mara a3’i dovibadi do 3’oxle na bzop’ont’i m3udepe va matkven. 3’anapek mendamiğes fik’iri. Ufik’ire k’oçik mutu m3udi tkunati, m3udi muşi m3udi ren! Ma 3’oxle m3udepe bzop’ont’işi, irik micert’u do mati mtini momixtept’u entepe. Edo memiqucit a3’i. P’ap’uli çkimişi p’ap’ulişi p’ap’uli dido mskva k’oçi rt’u. Mskvanoba ark’ele rt’as do muşi menceli mtiniti menceli rt’u. Andğasteri mşuns, muç’o baba çkimiş ç’andas xinci nt’ro3ut’uşi, muç’o genk’ap’u 3xenis do ar xinci kodokaçu. Sum dğas do sum seris eşo dgit’u. Mutxa, iri k’oçi gulilesşi oxuşku xincis, xinci dololu do ğalik mendiğu. Baba çkimi çkimden eçi 3’anate uk’laşi rt’u do p’ap’uli çkimik u3’u baba çkimis: “si diçili, eya dido k’ai renya mara am bere na ibaden va z’iropi?! Moxti, ati dovoçilatya!” tku. “dovoçilat do dovoçilat! mara mi mepçat, muşi memskvanu ak miti reniya!” -u3’u baba çkimikti. P’ap’uli çkimişi p’ap’ulişi p’ap’ulik: “emuşi derdi va giğut’as, ma dovugorup ar mitxani! miti va bz’irinati, mapa çkinişi bozo komepçat, p’at’i bozo çkar va renya”, -u3’u do kodomicoxu. Mati komepti, şa mutu miçkini! Miçkit’uk’on mapaş bozo guris na uğunan, mevaxolet’ii?! A3’i mopti do kogo3’ovudgiti. Baba çkimik asteri tkvalape mi3’u: “skiri çkimi, si na va dibadi emus mo o3’k’er! Dogoçilatna, p’at’i va iqven. Mapa çkiniş bozo skani memskvanu va rennati, p’at’i bozo va ren. Skani obadu dopçvitna, eti dixçinen, ok’ule çkva mu ğodi eyaya! -tkuşi, ma guri komomixtu, mitxa mapaş bozo muç’o memik’ardes mado. A3’ineri ğnosi em orapes komiğut’uk’oni, eşo muç’o bzop’ont’i! P’ap’uli çkimişi p’ap’ulişi p’ap’ulik: “va unonna, si şa zoriten meçareiya?!” do ar dot’k’va3inu baba çkimis. Baba çkimik imgaru, idu do baba muşis p’odias kogeluxedu. Ma do p’ap’uli çkimiş p’ap’ulişi p’ap’uli gepxedit 3xenepes do vigzalit. Ç’it’a vidatnati, dido males. Mutxa ren diqu, komoptit, P’olişa mara nek’na nk’ileri rt’u, mik amagoçkumers?! Vucoxit, vicoxit, mitik xonari va eşiğu, aşkurines, domp’ilasenanya do p’ap’uli çkimiş p’ap’ulişi p’ap’ulis guri komuxtu. Konacinu nek’nas do kodolobğu. Nek’nas amaptit, va amaptit, Sult’an Suleymanik konik’ank’alu do: “ko va mp’ilat do mutxa ginonan, maxve3’itya!” -mi3’ves. P’ap’uli çkimiş p’ap’ulişi p’ap’ulik: “si mu gaqven eşo şei, çkin na ebzdaten! Bozo kogiqonunna, kobz’irat, komom3’ondesna, mendaviqonoptya!” -tku. Muşi bozope arşvacis kogamiqones, mara çkarti va mom3’ondu. Ar-jur dğas Suleymani k’ala kodobdgitit do vigzalit çkva svapeşa. Dido vidit mara çkimi memskvanu soti var maz’iru. Oxori çkinişa movulut’itşi, p’ap’uli çkimiş p’ap’ulişi p’ap’uli u3’k’are oromes dololu do dişkvidu. Oxorişa moptişi, mati kodovibadi. Virdet’işi, na mağodupe va mşuns, varna dogi3’umet’it. OT'RİK'E DO 3ANA Arte ot’rik’e do 3anak tkves: “dovicumalat do arto pskidatya”. Ot’rik’ek u3’u 3anas: “moxti, limxanapunas dop’k’idat oxori, moşkva tipi kogovubğat; t’ibuti maqvasenan do mitisti tolis va nat’en. Amuşen k’ai sva soti va maz’irenanya”. 3anak: “var ek 3’i3’ilapek komç’k’omupan; 3’i3’ilapek va mç’k’omesnati, k’oçepek daçxiris komemçapan. Ma ek var maskedinenya”. -Cumak’a, mo gaşkurinet’as! Ekoni 3’i3’ilapek do k’oçepekti miçinopan, mitis çkinda p’at’obaş oxvenu va mangonenya, -tku ot’rik’ek. -Si mu zop’on, cuma çkimi, k’oçi do 3’i3’ilas p’at’obaş met’a mutu va axvenen, ma entepeşen k’ainoba va maçven. Moxti, aşo dop’at: obğe çkini zuğap’icis kok’obdvat! Zuğap’icis ar k’ai ç’k’oniş ca komikçin. Eya k’ap’et’i do eşo menceloni ren, mitis çkinda mutu va ağoden. Em cas jin dop’k’idat oxori çkini do pskidat na maskedinenanşakis! Ot’rik’es va mo3’ondu 3anaşi notkvamepe do u3’u: “var, cumak’a ixik zuğa koyoseluna do ca mendoğapuna, çkin mu p’aten, so vidaten? Moxti do ma na ptkvi steri dop’at!”. -Cuma çkimi, si ak’onari mşkurnace nat’i, va miçkit’u. Ma mitişen va maşkurinen, ginonna, zuğati momaçodinen. Ma na ptkvi steri p’at, tutula va rt’aya! u3’u 3anak. Dido oras ides ot’rik’e do 3anak. Arik “aşo p’atya!” majurak “var, aşo p’atya” mutxa itku, nitku, mutxa iqu, diqu. Dolibaxes doliç’k’omes do ides mitxanis so na unt’u svaşa. Ot’rik’e idu do limxanapunas meşilu, dok’idu obğe, ok’ule diçilu, berepe domralu. Muşi skidalas mutu va uk’oremt’u. Mara ar dğas k’oçepe coğorepeten moxtes do omt’ines zavali ot’rik’e. Mara omt’inuşa gegaperi t’areki, gamt’inas. Limxanapunas na skidut’u, ot’rik’es oputxu goç’k’ondu do: yeputxareya ifik’ruşi, ok’odves do doqviles. Emuşeni Lazepes emk’ata notkvale uğunan: Mtel zuğa mek’avili, Xinci va ren; Ot’rik’e dop’ili, K’vinçi va ren! A3’i çkva 3anaşi domiskides. 3anati idu do na uçkit’u caş jin obğe kodedgu do skidut’u k’aobate do goxeleri. Ot’rik’eşi ambari ognuşi, t’ura z’i3aten doğuru, eşo axelu ot’rik’e na qviles, eşo moi3’ondu ti muşi, tiş om3kus do oxvamus kogeç’k’u: “ma çkimi nositen do menceliten mapa va viqvina va iqven!” Muşi tkvalape Ğormotik kognu do koducoxu mç’ima do ixis. İxik zuğa moselu, xorşak’ali do mç’ima 3anaş obğes koyabanz’gu, 3a gurgulapt’u. 3anakti, “mutxa voreya”, moiktu do t’rik’epe kodomtinu emtumani. Oxorca muşik: “ç’e k’oçi, nosi gamt’uiya amk’ata t’aronis!” 3anak: “kale k’ulani, mtel uğnose re! va z’iropi, 3a geikten do ma vokaçapya!” mara 3anas 3a va dvakaçu. Zuğak gektu em ca do mendiğu. 3anak omt’inuşi gza goru. Unt’u yeputxinu mara va yaputxinu, mtel şu rt’u. Ç’it’a 3ana didi zuğas anç’u. 3anas omt’inu unt’u, Va yaputxinu, şu rt’u. Guri didi uğut’u, Ç’it’a na rt’u, va şunt’u. Aşo içoden ot’rik’e do 3anaş skidala. Ot’rik’ek limxanapunas, 3anak 3’k’aris z’iru muşi ğura. GİRİNİ, COĞORİ, K'AT'U DO MAMULİ Ar ağas ar girini uqonut’u do oğmale otirapapt’u, k’ai rt’uşi. Dibaduş k’ule met’k’oçes: “si a3’i dibadiya”, do konaşkves. Girinis mitik va o3’k’es, mutu va axvenen yado. Girinik ar dğas isimadu: “ma dovibadaşi mu p’aminon aşo!” gedgitu gzas do nulun, “ar k’ai sva kobz’ira” yado. Nulunşi, gzas komoxvadu ar coğori. Coğoriti dido badi. Girinik u3’u: “mu ren, si so ulu?” Coğorik u3’u: “ma, ağanobas k’ai coğori vort’i, k’ai k’vinçepe p’ç’opupt’i do mance çkimik muşi p’odiaş 3’oxle oç’k’omale mçapt’u, muşik’ala odas moncirapt’u. A3’i çkimi mances eşo oxorca uqounki, iri dğas çkimi şeni u3’umert’u: aya qvilaginon, gondinaginonya. Ma visimadi, antepek encami gomondinasenan do barem çkimi şeni kobz’ira k’ai sva”. Girinik u3’u: “moxti çkimik’alaya, mati skanisteri vore do arto vidatya”. Gedgites gzas. Nulvanşi, ar k’at’u konuxvades. K’at’us k’itxes: “e k’at’u, si aşo so ulu?” K’at’uk u3’u: “mu p’a dovibadi. Ma eşo osurmance miqonut’uki, ağanobas, okroş dolok’idale dolomok’ideret’u do iroras p’odias gelavuxet’i. A3’i na dovibadi, k’arta dğas tis tito k’et’i gemçaps do zop’ons: “amus ti noç’k’iraginonya”. Girinik u3’u: “ma aya coğori manebra miqoun do siti manebra domaqvit!” Gedgites gzas do nulunan. İdes, ides do ar çkva oput’es nulvanşi, ar oxorişen mamuli gamaxtu do xonarmağali diqiru. Mamulis k’itxes: “mu ren, ek’o zori mot diqiri? Xurxi kagamagiç’k’oduya”. Mamulik u3’u: “oygidi, çkimi xali tkvan va giçkinan. Ma eşo mance do eşo osurmance miqounki, iri dğas musafirepe mulvan do kotumepe noç’k’ires, noç’k’ires do dvaçodes. Andğa oçereti çkimi ren, memoç’k’irasunon do ar kodoviqirama ptkvi do emuşeni zori doviqiri”. Girinik u3’u: “çkin sum kovoret skanisteri aşo, maotxa si, siti manebra domaqvit do vigzalat çkinik’ala k’ai svaşa, oskedinuşa”. Mamuliti razi diqu do otxokti kogedgides gzas. İdes, ides, p’at’i germaşa mendaxtes do dulumces. Girini idu do ar didi caş tude kelinciru, coğoriti kelinciru eşo, k’at’uti kelinciru. Mamulik tkuki: “ma jin kogevinciraya” do yeputxu. Vincirayaşi gzaşa guin3’k’edu, ar te koz’iru do tudenepes u3’u: “ak te renya, oxori renya”. Girinik u3’u: “hele, kagexti, ar meptat do komeoxosarat tes, mu ren!”. Oxoris konaxolosşi do otoleşen girinik noxosaruşi, dido abrak’epe uk’uibğeret’es do oç’k’omale ç’k’omupan. “moxtit ak, cinikis kogemxeditya!” -u3’u coğoris, k’at’us, mamulis, mtelis. Cinikis kogixunu, otoles konodgitu do mamulik mamulisteri, k’at’uk k’at’usteri, coğorik coğoristeri, girinik girinisteri xonarmağali diqures. Ek na rt’u abrak’epek, “aya ç’ink’ape komoxterenanya”, do aşkurines, oç’k’omale, sufra naşkves do imt’es. A3’i k’at’u, coğori, mamuli, mteli kamaxtes do oç’k’omale mutepes kodoxedes do koç’k’omes. Oç’k’omale koç’k’omeş k’ule kodinciresk’o. Girini odaş oşkenas kodinciru, mamuli yunk’ap’u do stolis koginciru. Coğorikti tku: “mati nek’nak’ala kodovinciraya”, do kodinciru nek’nak’ala. K’at’uk tku: “ma k’erak’ala oncirus gegineri vort’i”, do k’erak’ala kodinciru. M3ika vaxtiş k’ule ebrak’epe moxtes do: “hele, mu ren, movik’itxatya”. Qini aqveret’es do: “3’oxle daçxirişa komeptatya”. Arterik mextu k’eraşa do: “ar daçxiri kodovogzaya”. K’at’uş tolepe daçxiristeri na tanupt’u şeni daçxiri uçkit’u. “xe memtxa” yado isimaduşi k’at’uk geçu t’at’i do doç’angu. K’oçik: “oiya” icoxu do yeşkurduş k’ule girinikti k’uçxe muşi k’op’alisteri geçu. Stolik’ele naluşk’ule, mamulik msva na guipatxusteri, k’oçi umosi kodoşkurdu do nek’nak’ele unk’ap’u. “gamaptatya” isimaduşi coğorik k’uçxes nank’ap’u do abrak’epe imt’es. U3’ves artikartis: “uuya, mu p’at’i ç’ink’aşi renya! Arteğik domç’anguya, majuranik k’op’ali gemçuya, masumanik eşo mutxani gemçukiya, “xoloti sersemi” voreya. Çkva majuranik, gamavit’işi, k’uçxes memank’ap’uya. Vimt’at, vimt’atya, ti komovişletinatya!”. Girinik, coğorik, k’at’uk do mamulik aşo qves.