ნინა

ართშახ მაფაქ დუძახუ მუშ გაგესქუას დო უწუუ: “არძაშ გემოანი მუ რე, გამიმზადია!”. თიმ კოჩიქთი იდუ დო ფუჯიშ ნინაში ოჭკომალი გუუმზადუ დო ქუმუღუ. მაფას ქიმეეწონუ ათე ოჭკომალიქ დო ოჭკომუნი უწუუ ხოლო: ”ონჯუაშა შხვა ოჭკომალი გამიმზადი, მარა არძაშ უგემური რდასია!”. თიმ კოჩიქ ხოლო ფუჯიშ ნინა გეჭოფუ, უჯგუში ოჭკომალი გუუმზადუ დო ქიმეუღუ. მაფაქ ოჭკომუ დო უწუუ: “მა სი არძაშ უფურაში გამიმზადი მაქი გიწიი დო არძაშ უჯგუში ოჭკომალი მუშენ გამიმზადია?”. ”ე, მაფა ჩქიმია, -უწუ თიმ კოჩიქ, -ქიანას არძა ჯგირის დო არძა ფურის ნინა ორთუ. ნინა მუჟანსით ჯგირს იჩიებუ, გემოანი რე; მუჟანსით ფურის რაგადანს, უმოს ტკბილი დო გემოანი იყუაფუნია.

სარფი დო დუნაი

ჟიროშ წანაშ წოხლე ცხოვრენდუ ჩქინი სარფის ართი ჯევაირი. ჯევაირიქ დუნაიშა ულა გეგნოჭყვიდუ. ყუდეს ბაღანეფი დო მუშ ოსური დიტუუ, მიდართუ დუნაიშა. ხუთ წანას ქორდუ ფარაში ოშიიბუშა, ხუთ წანაშ უკულ ქუმორთუ ყუდეშა. ყუდეშა ქუმორთუნი, ონჯუას მუშ ოსურქ სუფრა ქუგუუნწყუ. ოჭკომალი ოჭკომეს. ჭკუმუაშ უკული მუშ ოსურქ სუფრას დოქოსუ დო გეიშკათი ქოდოდგუ: “აბა, აწი ჩქიმითი დოპკოროცხათია!”. ჩილიშ კოროცხესინ, უმოსქ გეგშართუ. ჯევაირიში ჩილი ჯგირ ოსურმინჯე ქოყოფეე, თურმე მუთუნს ვემიოდინუანდუ. მუდგას ორგუანდუ დო მეწილუნდუნი, ირფელს ფარას აკეთებაფუანდუ: მარქვალის, ბჟას… ჯანჯუხას ოწუანდუ, გიმოჩანდუ ათინენს დო ათაშ ჯევაირის ორჯგინუ. თიჟანს ჯევაირქ თქუ: “მა თინა ვამიჩქუდუ, დუნაი დიდი ქოყოფეე. მარა სარფითი ჭიჭე დუნაი ქოყოფეენია!”.

კატუშ ოკობურიწუა

დიჩილეს თურმე ჟირ მაყალექ. ართ ვით-ვითოხუთ დღაშა ქიშეხვადესინ, ართ ურაგადუ მაჟირას: “მუ ბღოლია ჩქიმ დუსია!” შურო შველა ვამიღუ, ოსურქ დუს ქიგმოდოხოდუა!” დო თაში ირო, მუჟანსით ქიშეხვადუდეს, ეთი ანგარდუ მუშ მაყალეს. მაჟირა, დღას მუთუნს ვეეჩიებუდუ მუშ ოსურიშენი. ართშახ კითხუ მანგარალქ თის: “მა ოსურქ მუთ ბღოლუნ ირო ირფელს იფჩიებუქ დო სი მუშენი მუთას იჩიებუქია სქანი ოსურიშენი? თეში ჯგირი გიყუნსო?” “აა-ვა, -უწუუ თიქ, -სი, ვორწყექ, კატუ ვეგიბურიწუნია! სი გიჩქუნო მუ ქიმინი: ყუდეშა მეურქინ, სქანი ოსურწკუმა კატუ გაკობურიწი! უკული სქანი ოსური ჭკუაშა ქუმურსია”.

მიდართუ ეთიქ ყუდეშა, მარა კატუ ვაყუნს! გეჭოფუ მეზობელიში კატუ, ქიდიკინუ ხეს დო ყუდეშა ქიმიყონუ. მუშ ოსურქ მორთუნი, კოჩქ “ე კატუ თაქ მუს ორთუნია! დიძახუ დო გურ ქიმიიყუნუ, კატუს ქიმიოსხაპუ, გაკობურიწუ დო მიოყოთუ. მუშ ოსურქ კატუს გააჯინუ, ქუმორთუ ქომონჯიშა დო ართი გაგმოფართხუ. “სი ჩქინი მეზობელიშ კატუ მოთ ოკობურიწი? ოკობურიწუა გოკორდუკონ, დროშე ოკობურიწუნდია! აწი სი ათეჯგუა კატუ ქოძირი დო მეზობელს ქიმეჩი, ვარა გეგაშქვინ, ვითშა მეტს გეგაშქვანქია!” -უწუ.

ართ ჟირ-სუმ დღაშა მაყალეფქ ხოლო ქიშეხვადეს დო ეთიქ ქუწუუ მუქ აღოლუნი. “ქო, სქან ოსურქ მართალ გიწუ. კატუშ ოკობურიწუა გოკორდუკონ, დროშე იქუნდია!”

ტყურა

ტყურათ ძიცინითი ტყურა მაფუ, მარა აწი დიბრჩინი დო წოხლე იფჩიებუდინ თიჯგუა ტყურეფი ვამათქვე. წანეფქ მიდამიღეს აზრი. უაზრო კოჩქ მუთუნ ტყურა თქუ და, მუში ტყურა ტყურა ქიყიი! მა წოხლე ტყურეფს იფჩიებუდინი, არძა მიჯერდუ დო მა ხოლო მართალ მაფუდუ ირფელ. ოდო მირჩქილით აწი.

პაპულ ჩქიმიში პაპულიში პაპული ძალამ სქვამ კოჩი რდუ. სისქვამა ზოხო რდას დო მუში ნძალა მართალო ნძალა რდუ. ამდღარიცალო ფშუ, ბაბა ჩქიმიშ დიარას ხინჯი ხორცქუდუნი, მუჭო გიოსხაპუ ცხენის დო ართი ხინჯი ქიდეეკინუ. სუმ დღას დო სუმ სერის თეში გერდუ. მიგიდა გილეშუნი ირი კოჩი თიქ გუუტუ ხინჯის, ხინჯიქ დოლოლუ დო ღალიქ მიდეღუ.

ბაბა ჩქიმი ჩქიმდე ეჩი წანათი უკულაში რდუ დო პაპულ ჩქიმიქ უწუუ ბაბა ჩქიმის: “სი დიჩილინ, ენა ძალამ ჯგირი რენია, მარა თი ბაღანა ირჩინუუში ვარწყექო?! მორთი, თინა ხოლო დოვოჩილათია!” თქუ. “დოვოჩილათ დო დოვოჩილათ! მარა მი მეფჩათ, მუში ოსქვებური თაქ მითა რენია!” -უწუუ ბაბა ჩქიმიქ ხოლო. პაპულ ჩქიმიში პაპულიში პაპულიქ: “ათეშ ნარღი ვაგიღუდას, მა დუბგორუნქია მიდგარენსი! მითინ ვაბძირი და, ჩქინ მაფაში ძღაბი იშენ ქიმეფჩათ, გლახა ძღაბი შურო ვარენია”, -უწუუ დო ქუდამიძახუ. მათი ქიმევრთი, მუთა მიჩქუნი თეში! მიჩქუდუკო მაფაშ ძღაბი აფუნა გურისნი, მევახოლუუდიო?! აწი მოვრთი დო გეგწვუდირთი.

ბაბა ჩქიმიქ ათეჯგუა სიტყვეფი მიწუ: “სქუა ჩქიმი, სი ვადირჩინინ თის ნუმ უჯინექ! დოგოჩილითკონი, გლახა ვეიყიირდუ. ჩქინი მაფაში ძღაბი სქანი ოსქვებური ვარენდა, გლახა ძღაბითი ვარე. სქან რჩინაფას ვუცადითდა, ეთით დირჩინუუ, უკული შხვას მუს ღოლანქ ეთისია! -თქუნი, მა გურქ მომირთუ, მიდგა მაფაშ ძღაბი მუჭო ფშქიდესმაქი. ასეიანი ჭკუა თიჟანს ქომიღუდუკონი, თეში მუჭო ფთქუანდი!

პაპულ ჩქიმიში პაპულიში პაპულიქ: “ვაკონდა, სი ძალათ ხო ვამეჩანქია?!” დო არ დოტკაჩუ ბაბა ჩქიმის. ბაბა ჩქიმიქ ინგარუ, იდუ დო ბაბა მუშის ფორჩას ქიგლუდოხოდუ.

მა დო პაპულ ჩქიმიშ პაპულიში პაპული ქიგვოდოხოდით ცხენეფს დო მიდავრთით. ჭიჭე ვიდითდა, ხოლო ბრელქ მალინეს. მუდგარენქ იყუუ, ქუმოვრთით სტამბოლიშა, მარა კარი კილერი რდუ, მი მინგაშქვანს?! ვუძახით, ვიძახით, მითინქ ხონარ ვეშიღუ, აშქურინეს, დოპილუნანია დო პაპულ ჩქიმიშ პაპულიში პაპულის გურქ ქუმურთუ. ქიმიანჯირუ კარს დო გეგნარღვუ. კარიშა მიშავრთით, ვემშავრთით, სულტან სულეიმანქ ქიმიკანკალუ დო: “ქო, ვაპილათ დო მუდგა გოკონანი, მეხვეწითია!” -მიწუეს. პაპულ ჩქიმიში პაპულიში პაპულიქ: “სი მუ გაღვენუაფუ თირიგი, ჩქი ეპჭოფუნთინ! ძღაბი ქოგიყუნსდა ქობძირუნთ, ქუმომეწონესდა, მიდეპონანთია!” -თქუ. მუში ძღაბეფი ხეთე გაგმიყონეს, მარა ართიქ ხოლო ვემმეწონუ. ართ-ჟირ დღას სულეიმანიწკუმა გაფჩენდით დო მიდავრთით შხვა არდგილეფშა. ბრელ იბდით, მარა ჩქიმი ოსქვებურქ სოთინ ვამაძირუ. ჩქინ ყუდეშა მიფშითინ, პაპული ჩქიმიშ პაპულიში პაპულიქ უწყარე ორომეშა დინოლუ დო დიშქვიდუ. ყუდეშა ქუმოვრთინი, მათი ქიდივბადი. ვირდუუდინ, მუქ მაღოლუნი ვაფშუ, ვარა ქოგიწიინდით.

ჭყორი დო სკვინჩა

ართშახ ჭყორქ დო სკვინჩაქ თქუეს: ”დებჯიმალათ დო ართო იფცხოვრათია”. ჭყორიქ უწუუ სკვინჩას: “მორთი, გვიმარონას ვიშენათ ყუდე, ბლომათ თიფი ქიგვორღვათ; ტიბუთი მაყუაფუნა დო მითინსით თოლის ვაარაგუუნია. თიშ უჯგუში არდგილ სოთინ ვამაძირენანია”.

სკვინჩაქ: “ვარ თექ გვერეფი ოპჭკომუნა; გვერეფქ ვაპჭკომესდა, კოჩეფი დაჩხირის ქიმემჩანა. მა თექ ვამაცხოვრენია”.

-ჯიმაია, ვაგაშქურინედას! თექიანი გვერეფი დო კოჩეფითი მიჩინენა, მითის ჩქინდა ფურიშ ქიმინუა ვემეენდომებუნია, -თქუ ჭყორიქ.


-სი მუს იჩიებუქ, ჯიმა ჩქიმი, კოჩის დო გვერის ფურიშ მეტი მუთა შეულებუნა, მა თინეფიშე ჯგირობუას ვეველუქი. მორთი, თაში ფქიმინათ: ბუდე ზღაპიჯს გეეპკეთათ! ზღაპიჯს ართი ჯგირი ჭყონიშ ჯა ქომიჩქუ. ეთი თეში მანგარი დო თეში ძალიერი რე, მითის ჩქინდა მუთა აღოლენ. ათე ჯას ვიშენათ ყუდე დო იფცხოვრათ ოდო შემილებუნა!

ჭყორის ვემეეწონუ სკვინჩაში ნაქთუელეფქ დო უწუუ: “ვარ, ჯიმაია, ბორიაქ ზღვა გეოიდიდორუკონი დო ჯა მიდაღალაფუკონი, ჩქი მუს ფქიმინუნთი, სო ვურთი? მორთი დო მა ფთქვინ ეში ფქიმინათ!”

-ჯიმა ჩქიმი, სი თიჯგუა შქურინჯა რდინი, ვამიჩქუდუ. მა მითიშა ვამოშქურუ, გოკონდა, ზღვასთი გოფჩოლანქია. მა ფთქვინ თეში ფქიმინათ, თუთულა ვარდავა! უწუუ სკვინჩაქ.

დიდხანს იდეეს ჭყორიქ დო სკვინჩაქ. ართი “თაში ფქიმინათია!” მაჟირა -“ვარ, ათაშია!” მუდგარენქ ითქუ, ქითქუ, მუდგარენქ იყუუ ქიყუუ. დობახეს გაკოჭკომეს ართიანი დო იდეს მიდგას სოდგა ოკორდუ თიმ არდგილიშა.

ჭყორქ იდუ დო გვიმარონას მიშილუ, გეეკეთუ ბუდე, უკული დიჩილუ, ბაღანეფი გაამრავლუ. მუში ცხოვრებას მუთა ორკუდუ. მარა ართ დღას კოჩეფქ ჯოღორეფით მორთეს დო ონტინეს საწყალი ჭყორი. მარა ნტინას გეგაფილი ქორექდა, განტინე. გვიმარონას ცხოვრენდუნ, ჭყორის ფურინუა გაჭყონდუ დო: ევფურინავა ფიქრენდუნი, ოყოთეს დო დოყვილეს. თიშ გურშენი ლაზეფს ათეჯგუა ნათქუელ უღუნა:

თელ ზღვა მიკიბლი,
ხინჯი ვა რე;
ჭყორი დოყვილი,
ჩიტი ვა რე!

აწი შხვა სკვინჩაში დომისქიდეს. სკვინჩაქთი იდუ დო უჩქუდუნ თიმ ჯას ბუდე ქიგედგუ დო ცხოვრენდუ ჯგირობუათი დო გახარებით. ჭყორიში ამბე გეეგუნი, დახე ძიცათი დოღურუ, თეში ახიოლუ ჭყორი ყვილესნი, თეში მეეწონუ მუში დუდინ, დუდიშ ცქვაფა დო ხვამა ქიდიჭყუ: “მა ჩქიმი ჭკუათი დო ნძალათი მაფათ ვაგოფრთიდა ვე იყიი!” მუში სიტყვეფი ღორონთიქ გეეგონუ დო ქუდუძახუ ჭვინა დო ბორიას. ბორიაქ ზღვა გეიოდიდორუ, კირცხი დო ჭვიმა სკვინჩაშ ბუდეს ქიგიოტახუ, ცა გურგინუნდუ. სკვინჩაქთი, “მუდგარენი ვორექია”, გამნირთუ დო ეუკინუ კუჩხეფს ეშე. მუშ ოსურქ: “ე კოჩი, შურო გეხანგიავო ათეჯგუა ტაროზის!” სკვინჩაქ: “ოსურ ძღაბი, გვალო უჭკუო რექ!” ვაარწყექო, ცა ეკირთუუ დო მა მიკეებუნია!” მარა სკვინჩას ცაქ ვადააკინუ. ზღვაქ ეკართინუ ათე ჯა დო მიდეეღუ. სკვინჩაქ ონტინალი შარა გორუ. ოკორდუ ეფურინუკონი, მარა ვეიაფურინუ, გვალო შუ რდუ. ჭიჭე სკვინჩაქ დიდი ზღვას აკათუ.

სკვინჩაქ ნტინა ოკორდუ,
ვააფურინუ, შუ რდუ.
გური დიდი უღუდუ,
ჭიჭე რდუნი, ვაშუდუ.

თაში ითეებუ ჭყორიშ დო სკვინჩაშ ცხოვრება. ჭყორიქ გვიმარონას, სკვინჩაქ წყარის ძირუ მუში ღურა.

გირინი, ჯოღორი, კატუ დო მუმული

ართ აღას ართ გირინი ყუნდუ დო აღალეს ონთირაფუანდუ ჯგირი რდუნი. დირჩინუნი ქიმიოყოთეს: “სი აწი დირჩინია”, დო ქიმიოტეეს. გირინის მითინ ვემკაჯინე, მუთა შეულებუნია. გირინიქ ართ დღას იფირქუ: “მა სირჩინუეს მუ ოკო ფქიმინევე ათაშ!” ქიგიოდირთუ შარას დო მეურს, “ართი ჯგირი არდგილი ქობძირავა”.

მეურსინ, შარას ქიშეხვადუ ართ ჯოღორქ. ჯოღორითი ძალამი რჩინუ. გირინიქ უწუუ: “მუ რე, სი სო მეულ?” ჯოღორქ უწუუ: “მა, ახალობას, ჯგირ ჯოღორი ვორდი, ჯგირ ჩიტეფს პჭოფუნდი დო ჩქიმი მინჯე მუში კართეწკელა ოჭკომალის ფჩანდუ, მუწკელა ოდას მონჯირუანდუ. აწი ჩქიმი მინჯეს თიჯგუა ოსური ყუნსი, ირ დღას ჩქიმიშენი უწოლენდუ: ათე ოკო ყვილეფე, ოკო მიოდინუევე. მა ვიფირქი, ეთინენქ იშენთ მემოდინუან ოკო დო ბარემ ჩქიმოთ ჯგირ არდგილს ქობძირუნქ მაქი”. გირინქ უწუ: “მორთი ჩქიმწკალავა, მა ხოლო სქანიჯგუა ვორექ დო ართო იბდათია”.

გიოდირთეს შარას. მეულანი, ართ კატუქ ქუუხვადეს. კატუს კითხეს: “ე კატუ, სი აშო სო მეულ?” კატუქ უწუუ: “მუ ფქიმინა? დიბრჩინი. მა თიჯგუა ოსურმინჯე მიყუნდუ, ახალობას, ოქროს ოყუჯე გილმობუნუანდუ დო კართეს გელვუხედი ირიათო. აწი დიბრჩინინ, ირდღას დუს თითო კეტის გითიმაშკვანს დო იჩიებუ: “ეთის დუდ ოკო ქუმუვოჭკირევე”. გირინიქ უწუ: “მა ათე ჯოღორი მაყალე მიყუნს დო სი ხოლო მაყალე მაყიით!” გიოდირთეს შარას დო მეულან.

იდეს, იდეს დო ართ შხვა სოფელს მეულანი, ართ ყუდეშე მუმულიქ გაგშართუ დო ხონარიმაღალო დიყიუ. მუმულის კითხეს: “მუ რე, თიშმადიდა მოთ დიყიი? ხურხიქ გაგმოგიჭყორდუა”. მუმულიქ უწუ: “ვავა, ჩქიმი ყოფა თქვან ვაგიჩქუნა. მა თიჯგუა მინჯე დო ოსურმინჯე მიყუნსი, ირი დღას სუმარეფი მალენა დო ქოთომეფი ჭკირეს, ჭკირეს დო გეეთუეს. ამდღა ჩქიმი რიგი რე, მემოჭკირან ოკო დო ართ დიპყიანქ მაქი დო თიშ გურშენი მანგარო დიპყიი”. გირინიქ უწუ: “ჩქინ სუმ ქოვორეთ სქანიჯგუა თაში, მაოთხა სი, სითი მაყალე მაყიით დო იბდათ ართო ჯგირი არდგილიშა, ოცხოვრებუშა”. მუმულიქთი დეეთანხმუ დო ოთხიქ ხოლო ქიგიოდირთეს შარას.


იდეს, იდეს ფური ტყაშა მიდართეს დო დეეონჯუეს. გირინიქ იდუ დო ართი დიდი ჯაშ თუდე ქელინჯირუ, ჯოღორიქთი ქელინჯირუ თეში, კატუქთი ქელინჯირუ. მუმულიქ თქუ: “მა ჟი ქიდივნჯირუავა” დო ეფურინუ. აკაწუნს შარაშა გიჯინუ, ართ სინთე ქოძირუ დო თუდონეფს უწუ: “თაქ სინთე რენია, ყუდე რენია”. გირინიქ უწუ: “აბა, გიმართი, ართ ქიმევრთათ დო მიკვოჯინათ სინთეს, მუ რენი!”

ყუდეს ქიმიახოლესი დო ოთოლეშე გირინიქ დინაჯინუნი, ბრელ აბრაგეფი ოკოკათეენა დო ოჭკომალის ჭკუმუნა. “მორთით აშო, კინჩხის ქიგმოდოხოდითია!” -უწუ ჯოღორის, კატუს, მუმულის, არძას. კინჩხის ქიგიხუნუ, ოთოლეს ქიმიოდირთუ დო მუმულიქ მუმულიცალო, კატუქ კატუცალო, ჯოღორიქ ჯოღორიცალო, გირინიქ გირინიცალო ხონარიმაღალო დიღიჟინეს. თექ ორდესი აბრაგეფქ “ათე ჭინკეფს ქუმურთუმუნანია”, დო აშქურინეს, ოჭკომალი, სუფრა ქიმიოტეს დო ინტეს. აწი კატუქ, ჯოღორიქ, მუმულიქ, არძაქ მინორთეს, დოდოხოდეს დო ოჭკომალი თინენქ ოჭკომეს. ოჭკომალი ოჭკომესინ, მინდომეს ქიდინჯირესკო. გირინიქ ოდაშ შქაბანს ქიდინჯირუ, მუმულიქ ესხაპუ დო სტოლის ქიდინჯირუ. ჯოღორიქთი თქუ: “მათი კარიწკელა ქიდივნჯირუავა”, დო ქიდინჯირუ კარიწკალა. კატუქ თქუ: “მა კერაწკელა ნჯირას ვორდი გეგაფილია”, დო კერაწკელა ქიდინჯირუ.

ჭიჭე ხანიში უკული აბრაგეფქ მორთეს დო: “აბა, მუ რე, მოვიკითხათია. ჩხურუ ქიგინესი: “დიო დაჩხირიშა ქიმევრთათია”. ართიქ ქიმერთუ კერაშა დო: “ართ დაჩხირი ქუდოვორზავა”. კატუშ თოლეფი დაჩხირიცალო ანათენდეს, დაჩხირი უჩქუდუ. “ხე მეფთხავა” ფიქრენდუნი კატუქ ქიგიაშკუ ტოტი დო დობარცხუ. კოჩიქ “ვუვა” დიძახუ დო დოშქურონდუნი გირინიქთი კუჩხი კეტიშორო გიაშკუ. სტოლიშა ეკირთუ დო მუმულიქ ფსუა დიფართხუნი, კოჩიქ უმოსო დოშქურონდუ დო კარიშა გეგნოსხაპუ. “გაგმავრთათია” ფიქრენდესინ თეში ჯოღორიქ კუჩხის ქიმიოსხაპუ დო აბრაგეფქ ინტეს. უწიის ართიანს: “ვუვა, მუ ფური ჭინკაში რენია! ართიქ დომბარცხუა, მაჟირაქ კეტი გიმაშკუა, მასუმაქ თიჯგუა მუდგარენი გიმაშკუნი, ”ხოლოთი სერსემი” ვორექია. შხვა მაოთხაქ, გაგმიფშინი, კუჩხის მემოსხაპუა. იმტათ, იმტათია, დუდ გეგნიფსქილიდუათია!”


გირინიქ, ჯოღორიქ, კატუქ დო მუმულიქ ათაში ქიმინეს.

 

ნენა

ართე მაფაქ დუჯოხუ მუში მაგეარეს დო უწუ: “ირიშენ ნოსთონერი მუ რენ, დომიხვენიჲა!”. ემ კოჩიქთი იდუ დო ფუჯიშ ნენაში ოჭკომალე დუხვენუ დო ქომუღუ. მაფას ქომოწონდუ ემ ოჭკომალე დო ქოჭკომუში უწუ ხოლო: “ლიმჯიშა არჩქვა ოჭკომალე დომიხვენი, მარა ირიშენ უნოსთონე რტასენჲა!”. ემ კოჩიქ ხოლო ფუჯიშ ნენა ეზდუ დო უჯგიში ოჭკომალე დუხვენუ დო მენდუღუ. მაფაქ ოჭკომუ ოჭკომალე დო უწუ: “მა სი ირიშენ პატი მიხვენიმა ნა გიწვი დო ირიშენ უჯგიში ოჭკომალე მოთ მიხვენიჲა?”. “ე, მაფა ჩქიმიჲა, -უწუ ემ კოჩიქ, -ქიანას ირი კაობა დო ირი პატობა ნენაქ იქიფს. ნენაქ მუნდესთი კაობა ზოპონს, ნოსთონერი რენ; მუნდესთი პატობა ზოპონს, უმოსი ლოყა დო ნოსთონერი იყვენჲა”.

სარფი დო თუნა

ჟუროშ წანაშ წოხლე სქიდუტუ ჩქინი სარფის არ ჯევაჰირი. ჯევაჰირიქ დოლინგონუ თუნაშა ოხთიმუ. ოხორის ბერეფე დო მუში ჩილი ნაშქუ, მენდახთუ თუნაშა. ხუთ წანას ქორტუ ფარა მოგაფუს, ხუთ წანაშ კულე ქომოხთუ ოხორიშა. ოხორიშა ნა მოხთუ, ლიმჯის ჩილი მუშიქ სუჶრა ქოდოდგუ. ოჭკომალე ქოჭკომეს. ოჭკომალეშ კულე ჩილი მუშიქ სუჶრა დოქოსუ დო გეიშკათი ქოდოდგუ: “ჰელე, აწი ჩქიმითი დოპკოროცხათჲა!”. ჩილი მუშიში ნა კოროცხეს, უმოსი ქაგამუხთეს. ჯევაჰირიში ჩილი კაი ოხორჭკუა ტერენ, მუთუ ვარ გონდინაფტერენ. მუთხანი ნა ორგატუ დო მეწილატუ, ირშეის ფარა ოხვენაფაფტუ: მარქვალის, მჟას… ჯანჯუხა ონწაფტუ, გამაჩაფტუ ანთეფე დო აშოთე ჯევაჰირის ოჯგინუ. ემ ვახთის ჯევაჰირიქ თქუ: “მა აჲა ვარ მიჩქიტუ, თუნა დიდი ტერენ. მარა სარფითი ჭიტა თუნა ტერენჲა!”.

კატუშ ოკობრიწუ

დიჩილერენან ჟურ მანებრაქ. არ ვით-ვითოხუთ დღაშა ქოკვაგესში, არიქ უღარღალუ მაჟურას: “მუ ვოღოდა ჩქიმი თის!” ჩქარ შველა ვა მიღუნ, ოხორჯა თის ქოგემხედუ!” დო ეშო ირორას მუნდესთი ოკვაგეტეს, ამუქ ამგარტუ მუში მანებრას. მაჟურაქ პოტეს მუთუ ვა ზოპონტუ მუში ოხორჯა შენი. ართე კითხუ მამგარექ ამუს: “მა ოხორჯაქ ნა მოღოდაფს ირო ბზოპონ დო სი მუშენი მუთუ ვა ზოპონ სქანი ოხორჯა შენი? ეკო კაი გიყონუნი?” “ააჲა, -უწუ ემუქ, -სი, გოწკერ, კატუ ვა ოკოგიბრიწუნჲა! სი გიჩქინი, მუ ყვი: ოხორიშა იდაში სქანი ოხორჯა კალა კატუ ქოკობრიწი! ოკულე სქანი ოხორჯა ღნოსიშა ქომულუნჲა”.

მენდახთუ ეჲა ოხორიშა, მარა კატუ ვა უყონუნ! ეზდუ მანძაგერიში კატუ ქოგეგინუ ხე მუშიშა დო ოხორიშა ქომუყონუ. ოხორჯა მუში მოხთუში, კოჩი “ე კატუქ აქ მუ იქიფსჲა!” დუჯოხუ დო გური ქომოიშქვინუ, კატუს ნანკაპუ, ქოგობრიწუ დო მეტკოჩუ. ოხორჯა მუშიქ კატუს მენდოწკედუ, ქომოხთუ ქიმოლიშა დო არ გამოშათხუ. “სი მანძაგერი ჩქიმიშ კატუ მოთ ოკობრიწი? ოკობრიწუ გინტუნა, ორა მუშის ოკობრიწატი! აწი სი ამუსთერი კატუ ქოძირი დო მანძაგერის ქომეჩი, ვანა ნა გეგჩიჲა, ვითშა მეტა ქოგეგჩაფჲა!” -უწუ.

არ ჟურ-სუმ დღაში მანებრაფე ხოლოთი ქოკვაგეს დო ამუქ დუწუ მუს ნა აღოდუფე. “ჰო, სქანი ოხორჯაქ მთინი გიწუ. კატუშ ოკობრიწუ გინონტაში, ორაშე იქიფტიჲა!”

მცუდი

მცუდიშ ძიცინათი მცუდი მომიხთეფს მარა აწი დოვიბადი დო წოხლე ნა ბზოპონტი მცუდეფე ვა მათქვენ. წანაფექ მენდამიღეს ჶიკირი. უჶიკირე კოჩიქ მუთუ მცუდი თქუნათი, მცუდი მუში მცუდი რენ! მა წოხლე მცუდეფე ბზოპონტიში, ირიქ მიჯერტუ დო მათი მთინი მომიხთეფტუ ენთეფე. ედო მემიყუჯით აწი.

პაპული ჩქიმიში პაპულიში პაპული დიდო მსქვა კოჩი რტუ. მსქვანობა არკელე რტას დო მუში მენჯელი მთინითი მენჯელი რტუ. ანდღასთერი მშუნს, მუჭო ბაბა ჩქიმიშ ჭანდას ხინჯი ნტროცუტუში, მუჭო გენკაპუ ცხენის დო არ ხინჯი ქოდოქაჩუ. სუმ დღას დო სუმ სერის ეშო დგიტუ. მუთხა, ირი კოჩი გულილესში ოხუშქუ ხინჯის, ხინჯი დოლოლუ დო ღალიქ მენდიღუ.

ბაბა ჩქიმი ჩქიმდენ ეჩი წანათე უკლაში რტუ დო პაპული ჩქიმიქ უწუ ბაბა ჩქიმის: “სი დიჩილი, ეჲა დიდო კაი რენჲა მარა ამ ბერე ნა იბადენ ვა ძიროფი?! მოხთი, ათი დოვოჩილათჲა!” თქუ. “დოვოჩილათ დო დოვოჩილათ! მარა მი მეფჩათ, მუში მემსქვანუ აქ მითი რენიჲა!” -უწუ ბაბა ჩქიმიქთი. პაპული ჩქიმიში პაპულიში პაპულიქ: “ემუში დერდი ვა გიღუტას, მა დოვუგორუფ არ მითხანი! მითი ვა ბძირინათი, მაფა ჩქინიში ბოზო ქომეფჩათ, პატი ბოზო ჩქარ ვა რენჲა”, -უწუ დო ქოდომიჯოხუ. მათი ქომეფთი, შა მუთუ მიჩქინი! მიჩქიტუკონ მაფაშ ბოზო გურის ნა უღუნან, მევახოლეტიი?! აწი მოფთი დო ქოგოწოვუდგითი.


ბაბა ჩქიმიქ ასთერი თქვალაფე მიწუ: “სქირი ჩქიმი, სი ნა ვა დიბადი ემუს მო ოწკერ! დოგოჩილათნა, პატი ვა იყვენ. მაფა ჩქინიშ ბოზო სქანი მემსქვანუ ვა რენნათი, პატი ბოზო ვა რენ. სქანი ობადუ დოფჩვითნა, ეთი დიხჩინენ, ოკულე ჩქვა მუ ღოდი ეჲაჲა! -თქუში, მა გური ქომომიხთუ, მითხა მაფაშ ბოზო მუჭო მემიკარდეს მადო. აწინერი ღნოსი ემ ორაფეს ქომიღუტუკონი, ეშო მუჭო ბზოპონტი!


პაპული ჩქიმიში პაპულიში პაპულიქ: “ვა უნონნა, სი შა ზორითენ მეჩარეიჲა?!” დო არ დოტკვაცინუ ბაბა ჩქიმის. ბაბა ჩქიმიქ იმგარუ, იდუ დო ბაბა მუშის პოდიას ქოგელუხედუ.

მა დო პაპული ჩქიმიშ პაპულიში პაპული გეფხედით ცხენეფეს დო ვიგზალით. ჭიტა ვიდათნათი, დიდო მალეს. მუთხა რენ დიყუ, ქომოფთით, პოლიშა მარა ნეკნა ნკილერი რტუ, მიქ ამაგოჩქუმერს?! ვუჯოხით, ვიჯოხით, მითიქ ხონარი ვა ეშიღუ, აშქურინეს, დომპილასენანჲა დო პაპული ჩქიმიშ პაპულიში პაპულის გური ქომუხთუ. ქონაჯინუ ნეკნას დო ქოდოლობღუ. ნეკნას ამაფთით, ვა ამაფთით, სულტან სულეჲმანიქ ქონიკანკალუ დო: “ქო ვა მპილათ დო მუთხა გინონან, მახვეწითჲა!” -მიწვეს. პაპული ჩქიმიშ პაპულიში პაპულიქ: “სი მუ გაყვენ ეშო შეი, ჩქინ ნა ებზდათენ! ბოზო ქოგიყონუნნა, ქობძირათ, ქომომწონდესნა, მენდავიყონოფთჲა!” -თქუ. მუში ბოზოფე არშვაჯის ქოგამიყონეს, მარა ჩქართი ვა მომწონდუ. არ-ჟურ დღას სულეჲმანი კალა ქოდობდგითით დო ვიგზალით ჩქვა სვაფეშა. დიდო ვიდით მარა ჩქიმი მემსქვანუ სოთი ვარ მაძირუ. ოხორი ჩქინიშა მოვულუტითში, პაპული ჩქიმიშ პაპულიში პაპული უწკარე ორომეს დოლოლუ დო დიშქვიდუ. ოხორიშა მოფთიში, მათი ქოდოვიბადი. ვირდეტიში, ნა მაღოდუფე ვა მშუნს, ვარნა დოგიწუმეტით.

ოტრიკე დო ცანა

ართე ოტრიკე დო ცანაქ თქვეს: “დოვიჯუმალათ დო ართო ფსქიდათჲა”. ოტრიკექ უწუ ცანას: “მოხთი, ლიმხანაფუნას დოპკიდათ ოხორი, მოშქვა თიფი ქოგოვუბღათ; ტიბუთი მაყვასენან დო მითისთი თოლის ვა ნატენ. ამუშენ კაი სვა სოთი ვა მაძირენანჲა”.


ცანაქ: “ვარ ექ წიწილაფექ ქომჭკომუფან; წიწილაფექ ვა მჭკომესნათი, კოჩეფექ დაჩხირის ქომემჩაფან. მა ექ ვარ მასქედინენჲა”.

-ჯუმაკა, მო გაშქურინეტას! ექონი წიწილაფექ დო კოჩეფექთი მიჩინოფან, მითის ჩქინდა პატობაშ ოხვენუ ვა მანგონენჲა, -თქუ ოტრიკექ.

-სი მუ ზოპონ, ჯუმა ჩქიმი, კოჩი დო წიწილას პატობაშ მეტა მუთუ ვა ახვენენ, მა ენთეფეშენ კაინობა ვა მაჩვენ. მოხთი, აშო დოპათ: ობღე ჩქინი ზუღაპიჯის ქოკობდვათ! ზუღაპიჯის არ კაი ჭკონიშ ჯა ქომიქჩინ. ეჲა კაპეტი დო ეშო მენჯელონი რენ, მითის ჩქინდა მუთუ ვა აღოდენ. ემ ჯას ჟინ დოპკიდათ ოხორი ჩქინი დო ფსქიდათ ნა მასქედინენანშაქის!

ოტრიკეს ვა მოწონდუ ცანაში ნოთქვამეფე დო უწუ: “ვარ, ჯუმაკა იხიქ ზუღა ქოჲოსელუნა დო ჯა მენდოღაფუნა, ჩქინ მუ პათენ, სო ვიდათენ? მოხთი დო მა ნა ფთქვი სთერი დოპათ!”.

-ჯუმა ჩქიმი, სი აკონარი მშქურნაჯე ნატი, ვა მიჩქიტუ. მა მითიშენ ვა მაშქურინენ, გინონნა, ზუღათი მომაჩოდინენ. მა ნა ფთქვი სთერი პათ, თუთულა ვა რტაჲა! უწუ ცანაქ.

დიდო ორას იდეს ოტრიკე დო ცანაქ. არიქ “აშო პათჲა!” მაჟურაქ “ვარ, აშო პათჲა” მუთხა ითქუ, ნითქუ, მუთხა იყუ, დიყუ. დოლიბახეს დოლიჭკომეს დო იდეს მითხანის სო ნა უნტუ სვაშა.


ოტრიკე იდუ დო ლიმხანაფუნას მეშილუ, დოკიდუ ობღე, ოკულე დიჩილუ, ბერეფე დომრალუ. მუში სქიდალას მუთუ ვა უკორემტუ. მარა არ დღას კოჩეფე ჯოღორეფეთენ მოხთეს დო ომტინეს ზავალი ოტრიკე. მარა ომტინუშა გეგაფერი ტარექი, გამტინას. ლიმხანაფუნას ნა სქიდუტუ, ოტრიკეს ოფუთხუ გოჭკონდუ დო: ჲეფუთხარეჲა იჶიკრუში, ოკოდვეს დო დოყვილეს. ემუშენი ლაზეფეს ემკათა ნოთქვალე უღუნან:

მთელ ზუღა მეკავილი,
ხინჯი ვა რენ;
ოტრიკე დოპილი,
კვინჩი ვა რენ!

აწი ჩქვა ცანაში დომისქიდეს. ცანათი იდუ დო ნა უჩქიტუ ჯაშ ჟინ ობღე ქოდედგუ დო სქიდუტუ კაობათე დო გოხელერი. ოტრიკეში ამბარი ოგნუში, ტურა ძიცათენ დოღურუ, ეშო ახელუ ოტრიკე ნა ყვილეს, ეშო მოიწონდუ თი მუში, თიშ ომცქუს დო ოხვამუს ქოგეჭკუ: “მა ჩქიმი ნოსითენ დო მენჯელითენ მაფა ვა ვიყვინა ვა იყვენ!” მუში თქვალაფე ღორმოთიქ ქოგნუ დო ქოდუჯოხუ მჭიმა დო იხის. იხიქ ზუღა მოსელუ, ხორშაკალი დო მჭიმა ცანაშ ობღეს ქოჲაბანძგუ, ცა გურგულაფტუ. ცანაქთი, “მუთხა ვორეჲა”, მოიქთუ დო ტრიკეფე ქოდომთინუ ემთუმანი. ოხორჯა მუშიქ: “ჭე კოჩი, ნოსი გამტუიჲა ამკათა ტარონის!” ცანაქ: “ქალე კულანი, მთელ უღნოსე რე! ვა ძიროფი, ცა გეიქთენ დო მა ვოქაჩაფჲა!” მარა ცანას ცა ვა დვაქაჩუ. ზუღაქ გექთუ ემ ჯა დო მენდიღუ. ცანაქ ომტინუში გზა გორუ. უნტუ ჲეფუთხინუ მარა ვა ჲაფუთხინუ, მთელ შუ რტუ. ჭიტა ცანა დიდი ზუღას ანჭუ.

ცანას ომტინუ უნტუ,
ვა ჲაფუთხინუ, შუ რტუ.
გური დიდი უღუტუ,
ჭიტა ნა რტუ, ვა შუნტუ.

აშო იჩოდენ ოტრიკე დო ცანაშ სქიდალა. ოტრიკექ ლიმხანაფუნას, ცანაქ წკარის ძირუ მუში ღურა.

გირინი, ჯოღორი, კატუ დო მამული

არ აღას არ გირინი უყონუტუ დო ოღმალე ოთირაფაფტუ, კაი რტუში. დიბადუშ კულე მეტკოჩეს: “სი აწი დიბადიჲა”, დო ქონაშქვეს. გირინის მითიქ ვა ოწკეს, მუთუ ვა ახვენენ ჲადო. გირინიქ არ დღას ისიმადუ: “მა დოვიბადაში მუ პამინონ აშო!” გედგითუ გზას დო ნულუნ, “არ კაი სვა ქობძირა” ჲადო.

ნულუნში, გზას ქომოხვადუ არ ჯოღორი. ჯოღორითი დიდო ბადი. გირინიქ უწუ: “მუ რენ, სი სო ულუ?” ჯოღორიქ უწუ: “მა, აღანობას კაი ჯოღორი ვორტი, კაი კვინჩეფე პჭოფუფტი დო მანჯე ჩქიმიქ მუში პოდიაშ წოხლე ოჭკომალე მჩაფტუ, მუშიკალა ოდას მონჯირაფტუ. აწი ჩქიმი მანჯეს ეშო ოხორჯა უყოუნქი, ირი დღას ჩქიმი შენი უწუმერტუ: აჲა ყვილაგინონ, გონდინაგინონჲა. მა ვისიმადი, ანთეფექ ენჯამი გომონდინასენან დო ბარემ ჩქიმი შენი ქობძირა კაი სვა”. გირინიქ უწუ: “მოხთი ჩქიმიკალაჲა, მათი სქანისთერი ვორე დო ართო ვიდათჲა”.

გედგითეს გზას. ნულვანში, არ კატუ ქონუხვადეს. კატუს კითხეს: “ე კატუ, სი აშო სო ულუ?” კატუქ უწუ: “მუ პა დოვიბადი. მა ეშო ოსურმანჯე მიყონუტუქი, აღანობას, ოქროშ დოლოკიდალე დოლომოკიდერეტუ დო ირორას პოდიას გელავუხეტი. აწი ნა დოვიბადი, კართა დღას თის თითო კეტი გემჩაფს დო ზოპონს: “ამუს თი ნოჭკირაგინონჲა”. გირინიქ უწუ: “მა აჲა ჯოღორი მანებრა მიყოუნ დო სითი მანებრა დომაყვით!” გედგითეს გზას დო ნულუნან.

იდეს, იდეს დო არ ჩქვა ოფუტეს ნულვანში, არ ოხორიშენ მამული გამახთუ დო ხონარმაღალი დიყირუ. მამულის კითხეს: “მუ რენ, ეკო ზორი მოთ დიყირი? ხურხი ქაგამაგიჭკოდუჲა”. მამულიქ უწუ: “ოჲგიდი, ჩქიმი ხალი თქვან ვა გიჩქინან. მა ეშო მანჯე დო ეშო ოსურმანჯე მიყოუნქი, ირი დღას მუსაჶირეფე მულვან დო ქოთუმეფე ნოჭკირეს, ნოჭკირეს დო დვაჩოდეს. ანდღა ოჩერეთი ჩქიმი რენ, მემოჭკირასუნონ დო არ ქოდოვიყირამა ფთქვი დო ემუშენი ზორი დოვიყირი”. გირინიქ უწუ: “ჩქინ სუმ ქოვორეთ სქანისთერი აშო, მაოთხა სი, სითი მანებრა დომაყვით დო ვიგზალათ ჩქინიკალა კაი სვაშა, ოსქედინუშა”. მამულითი რაზი დიყუ დო ოთხოქთი ქოგედგიდეს გზას.

იდეს, იდეს, პატი გერმაშა მენდახთეს დო დულუმჯეს. გირინი იდუ დო არ დიდი ჯაშ თუდე ქელინჯირუ, ჯოღორითი ქელინჯირუ ეშო, კატუთი ქელინჯირუ. მამულიქ თქუქი: “მა ჟინ ქოგევინჯირაჲა” დო ჲეფუთხუ. ვინჯირაჲაში გზაშა გუინწკედუ, არ თე ქოძირუ დო თუდენეფეს უწუ: “აქ თე რენჲა, ოხორი რენჲა”. გირინიქ უწუ: “ჰელე, ქაგეხთი, არ მეფთათ დო ქომეოხოსარათ თეს, მუ რენ!”.

ოხორის ქონახოლოსში დო ოთოლეშენ გირინიქ ნოხოსარუში, დიდო აბრაკეფე უკუიბღერეტეს დო ოჭკომალე ჭკომუფან. “მოხთით აქ, ჯინიქის ქოგემხედითჲა!” -უწუ ჯოღორის, კატუს, მამულის, მთელის. ჯინიქის ქოგიხუნუ, ოთოლეს ქონოდგითუ დო მამულიქ მამულისთერი, კატუქ კატუსთერი, ჯოღორიქ ჯოღორისთერი, გირინიქ გირინისთერი ხონარმაღალი დიყურეს. ექ ნა რტუ აბრაკეფექ, “აჲა ჭინკაფე ქომოხთერენანჲა”, დო აშქურინეს, ოჭკომალე, სუჶრა ნაშქვეს დო იმტეს. აწი კატუ, ჯოღორი, მამული, მთელი ქამახთეს დო ოჭკომალე მუთეფეს ქოდოხედეს დო ქოჭკომეს. ოჭკომალე ქოჭკომეშ კულე ქოდინჯირესკო. გირინი ოდაშ ოშქენას ქოდინჯირუ, მამული ჲუნკაპუ დო სთოლის ქოგინჯირუ. ჯოღორიქთი თქუ: “მათი ნეკნაკალა ქოდოვინჯირაჲა”, დო ქოდინჯირუ ნეკნაკალა. კატუქ თქუ: “მა კერაკალა ონჯირუს გეგინერი ვორტი”, დო კერაკალა ქოდინჯირუ.

მციქა ვახთიშ კულე ებრაკეფე მოხთეს დო: “ჰელე, მუ რენ, მოვიკითხათჲა”. ყინი აყვერეტეს დო: “წოხლე დაჩხირიშა ქომეფთათჲა”. ართერიქ მეხთუ კერაშა დო: “არ დაჩხირი ქოდოვოგზაჲა”. კატუშ თოლეფე დაჩხირისთერი ნა თანუფტუ შენი დაჩხირი უჩქიტუ. “ხე მემთხა” ჲადო ისიმადუში კატუქ გეჩუ ტატი დო დოჭანგუ. კოჩიქ: “ოიჲა” იჯოხუ დო ჲეშქურდუშ კულე გირინიქთი კუჩხე მუში კოპალისთერი გეჩუ. სთოლიკელე ნალუშკულე, მამულიქ მსვა ნა გუიფათხუსთერი, კოჩი უმოსი ქოდოშქურდუ დო ნეკნაკელე უნკაპუ. “გამაფთათჲა” ისიმადუში ჯოღორიქ კუჩხეს ნანკაპუ დო აბრაკეფე იმტეს. უწვეს ართიქართის: “უუჲა, მუ პატი ჭინკაში რენჲა! ართეღიქ დომჭანგუჲა, მაჟურანიქ კოპალი გემჩუჲა, მასუმანიქ ეშო მუთხანი გემჩუქიჲა, “ხოლოთი სერსემი” ვორეჲა. ჩქვა მაჟურანიქ, გამავიტიში, კუჩხეს მემანკაპუჲა. ვიმტათ, ვიმტათჲა, თი ქომოვიშლეთინათჲა!”.

გირინიქ, ჯოღორიქ, კატუქ დო მამულიქ აშო ყვეს.