ANASAYFA

HAMİDİYE ALAYLARI

Hamidiye Alayları, Sultan 2. Abdülhamid'in emri ile İbrahim ve Kerim Paşalar tarafından 1891’de kuruldu. Amaç; askerî disiplin içine alınan aşiretlerden Doğu Anadolu için kolluk kuvveti olarak faydalanmak, düzenli süvari birlikleri oluşturarak olası bir Rus işgaline karşı elde hazır kuvvet oluşturmak, dış tahriklere kapılan ve isyana kalkışacakları açık olan unsurları yola getirmek, aşiretleri iskân ettirmek ve bunları medenileştirmek; disiplin altına alarak eğitmek, aşiret kavgalarına son vererek bu yöndeki bütün potansiyeli devlet lehine kullanmak, bu vesile ile yol, köprü, okul binalar yaparak Doğu Anadolu'nun imarına çalışmaktı.

İlk başta alay sayısı 50 civarında iken, zaman içinde sayısı artı. 1908’de 65 oldu. Büyük ölçüde Vilayat-ı Sitte'nin Erzurum, Van, Bitlis ve Diyarbakır vilayetlerinde görülür. Sivas vilayetinde de bir alay kurulmuştur. Kurulan alaylardan 4’ü 5. ordu, diğerleri ise 4. ordu bölgesindeydi. Ancak Trablusgarp'ta da bu teşkilat kurulmuştur. Adı farklı idiyse de ilk kez 1880’de Yemen'de görülür. Dördüncü ordu kumandanı Müşir Zeki Paşa'nın da desteklediği bu projeye, paşaların büyük bir kısmı karşıydı. Abdülhamid, Zeki Paşa'yı bu işle görevlendirdi. Kendisine Erzincan'ı merkez seçen Müşir Zeki Paşa, 1891 ilkbaharında faaliyete geçti. Mirlivâ Mahmûd Paşa'yı Van, Malazgirt, Hınıs taraflarına gönderdi. Aşiretlerden Hamidiye Alaylarının kuruluşunu başlattı. Bu faaliyet beş yıl sürdü. 1896'da Erzincan, Dersim, Erzurum, Diyarbakır, Van, Malazgirt, Urfa ve doğuda birçok yerde Hamidiye Süvâri Alayı oluşturuldu. Bu dönemde Erzurum vilâyeti dâhilinde 8 alay kuruldu.

Sultan 2. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinden sonra adı ve özelliği değiştirildi. Bu alayların adı 1910’de İttihat ve Terakki Partisi tarafından Aşiret Süvari Alayları olarak değiştirilmiştir. Şafi Kürtlerin ağa ve aşiret reislerinin çocuklarının eğitildiği İstanbul’daki Aşiret Mektebinde ve Hamidiye Alaylarında ise Kürt milliyetçiliği filizlendi. Doğu Anadolu’da Alevi-Şafi çatışmaları da görüldü. Ermeni isyanlarında kullanılan alaylar, Balkan savaşında yerinden oynatılmadı. 1913’te yeniden teşkilatlandırılan bu alaylar, İhtiyat Süvari Alayları adı altında düzenlendi. İki fırka halinde, merkezi Erzurum olan dokuzuncu kolorduya bağlandılar. 1. Dünya Savaşında Doğu’da Ruslara karşı çarpışan bu alaylar, Rus birliklerine zarar verdi. Bu alaylar, Ermenilerin sürgün edilmesinde de etkin rol aldı.