ANASAYFA

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ

İran İslam Cumhuriyeti (Comhuriye Eslamiye İran), Güneybatı Asya'da yer alan bir ülkedir. Kuzeybatıda Azerbaycan ve Ermenistan, kuzeyde Hazar Denizi, kuzeydoğuda Türkmenistan, doğuda Pakistan ve Afganistan, batıda Türkiye ve Irak, güneyde Basra Körfezi ve Umman Körfezi ile sınırlara sahiptir. Yüzölçümü 1.648.000 km2, nüfusu 70.021.471, başkenti Tahran olan ülkenin diğer önemli şehirleri; Meşhed, İsfahan, Tebriz, Kerec, Şiraz, Kum, Ahvaz’dır.

İran, M.Ö. 4000'lere dayanan tarihi ve var olan yerleşmeleriyle dünyadaki en eski uygarlıklardan biridir. Tarih boyunca Ahameniş İmparatorluğu, Selevkos İmparatorluğu, Pers İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu ile Safevi Hanedanlığı, Afşar Hanedanlığı, Zand Hanedanlığı ve Kaçar Hanedanlıklarına ev sahipliği yapan İran, Avrasya'daki merkezi konumu nedeniyle jeostratejik öneme sahip olmuştur. İran, uluslararası enerji güvenliği ve dünya ekonomisinde geniş petrol ve doğal gaz kaynakları sonucu önemli konuma sahip bölgesel bir güçtür. İslam Devriminden sonra 1 Nisan 1979’da ülkenin resmi adı "İran İslam Cumhuriyeti" olmuştur.

İran nüfusunun %51'ini Farslar, %24'ünü Azeriler, %8'ini Gilaki ve Mazandarani, %7'sini Kürtler, %3'ünü Araplar, %2'sini Lurlar, %2'sini Beluciler ve %1'ini diğer etnik gruplar oluşturur. İran nüfusunun %90'ını Şii Müslümanlar, %8'ini Sünni Müslümanlar, kalan %2'sini ise diğer dinlere mensup azınlıklar (Ortodoks Gürcüler ve Ermeniler, Zerdüştler ve Bahailer) oluşturmaktadır. İran'da dini azınlıkların inanç özgürlüğü güvence altına alınmış olup azınlık temsilcilerine (Ortodoks Hıristiyanlık, Musevilik ve Zerdüştlük) Meclis'te koltuk ayrılmıştır.

İran'ın iklimi çoğunlukla kurak veya yarı kurak, Hazar Denizi kıyısında subtropikaldir. Basra Körfezi ve Umman Denizi kıyılarındaki ovalarda kışlar ılık, yazlar nemli ve sıcak geçer. Ülkenin doğusunun büyük kısmında, kuzey orta bölgesinde çöl havzaları ve bazı tuz gölleri, Hazar Denizi ile Huzistan kıyıları arasında İran platosu bulunmaktadır. Kafkas, Zagros ve Elburz sıradağları ile nüfusun yoğun olarak bulunduğu Batı bölgesi ülkenin en dağlık kesimidir.

İran, dünyanın en zengin sanat geleneklerine sahip olan ülkelerinden biridir ve mimari, resim, dokuma, çömlekçilik, hat sanatı, metal işleme ve taş oymacılığı gibi birçok disiplini içine almaktadır. Klasik İran mimarisinin ana yapıları cami ve saraydır. İran, çok sayıda sanat evi ve galerisinin yanı sıra dünyadaki en büyük ve değerli mücevher koleksiyonlarına da sahiptir. İran kültürü görece olarak Çin, Hint ve Roma medeniyetlerini etkilediği gibi Batı Avrupa ve Afrika’ya da tesir etmiştir. İran kültürü, İslami öğrenimin filolojisi, edebiyatı, hukuku, felsefesi, tıbbı, mimarisi ve biliminin gelişimine de katkıda bulunmuştur. Farsça, Arapçanın yanı sıra özellikle Anadolu, Orta Asya ve Hindistan’da edebiyat ve bilim dili olarak kullanılmıştır. İran anayasasında, resmi dil Farsçaya ek olarak yerel ve aşiret dillerinin basında ve kitle iletişim araçlarında kullanılmasına ve çocukların edebiyatlarını öğrenmeleri için okullarda öğretilmesine izin verilmiştir.

İran ekonomisi, merkezi planlamanın, devletin ve bazı büyük şirketlerin yönetiminde olan petrol sanayisinin, küçük çapta özel ticaretin ve tarımın karışımından oluşmaktadır. İran doğalgaz rezervi açısından dünyada ikinci ve petrol rezervi açısından dünyada üçüncü durumdadır. Tarım ve hayvancılık da İran’ın önemli ekonomik faaliyetlerindendir.