ANASAYFA

UYSAL KOYUN

Koyun, Caprinae alt familyası içinde bir grup oluşturan boynuzlugiller ailesinden, tıknaz vücutlu, çift tırnaklı, geviş getiren bir memelidir. Erkeğine koç, dişisine marye, yavrusuna kuzu denir. Yabani veya evcil olarak dünyanın her tarafında yaşarlar. Bitkisel besinlerle beslenirler, sürü hayatına düşkündürler. Evcil olanlarının postları yünlü ve kuyrukları uzundur. Yabanileri ise sert kıllı, kısa kuyruklu, çeviktir. Tarihte göçebe kavimlerin geçim kaynağı olmuştur. Günümüzde de besin ve dokuma sanayinde önemli bir yer tutar. Yabani çeşitleri bugün yüksek dağlık kısımlara çekilmiştir. Boynuzları spiral olarak büyür. Türüne göre yalnız erkekte veya her ikisinde de boynuz bulunur. Üst çenelerinin ön tarafında diş bulunmaz. Diş yerini sert bir kıkırdak almıştır. Otu alt çenenin ön dişleriyle üst çene kemiği arasında sıkıştırarak koparırlar. İki senede gelişirlerse de en güçlü üretkenlikleri 4-5 yaşındadır. Koçların ise 5-7 yaşları arasıdır. Normal olarak sonbahar sonunda kış aylarının başında yavrular. Doğan yavru bir iki saat içinde annesini takip etmeye başlar.

Sütünden, yününden yararlanılan uysal hayvanlardır. Dünyada eti, sütü, yapağı ve postu için beslenen birçok ırkı vardır. Burun kısımları çıplak ve nemli, vücutları kalın tüylerle kaplıdır. Yılda iki kez ve her defasında 1-3 yavru doğururlar. Gebelik süreleri 5-11 aydır. Koyunların ömürleri 10-12 yıl arasıdır. Kuzular, genellikle 3-5 ay emerler, fakat birkaç hafta içinde otlamaya başlarlar. Erkekler iki yaşını aşınca sürüden ayrılarak güçlü bir koçun liderliğinde gruplaşırlar. Dişi koyunlar en yaşlı ve tecrübeli bir koyunun önderliğinde dolaşırlar.

Merinos cinsi, yumuşak, ince ve parlak tüyü için yetiştirilir. Anayurdu İspanya’dır. Buradan bütün dünyaya yayılmıştır. Türkiye’de Marmara, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde beslenmektedir. Bir kırpışta 6 kilodan fazla yapağı çıkar. Kıvırcık cinsi, Trakya ve Marmara bölgelerinde bol yetiştirilen ince, uzun kuyruklu, beyaz tüylü bir ırktır. Eti çok makbuldür. Bol süt de verir. Dağlıç ve Karaman eti için beslenen iri kuyruklu soylarıdır. Daha çok Orta Anadolu’da yetiştirilmektedir. Bursa yörelerinde boldur. İzmir çevresinde de Sakız adasından getirilen Sakız koyunu beslenmektedir. Çoğunlukla ikiz veya üçüz doğuran, bakımı güç, iri bir koyundur. Karakul ırkının postu kıymetlidir. Soğuk memleketlerde çok değerli olup kürk sanayinde kullanılır.

Evcil koyunun atası zannedilen yaban koyunu yüksek dağlık bölgelerde sürüyle yaşar. Erkeklerinde 80 cm uzunluğunda daire şeklinde kıvrılmış boynuzlar bulunur. Gece otlamak için dolaşırlar. Türkiye’nin de ıssız dağlarında az sayıda vardır. Yazın tüyleri sarı, kışın kahvemsi renkte olur. Step koyunu, Afganistan, Türkistan dağlarında yaşayan bir yaban türüdür. Afrika’nın dağlarında yaşayan yeleli bir koyun vardır. Eti lezzetli olduğundan çok avlanır. Koyunlar bereketli hayvanlardır. Senede genellikle bir defa doğurduğu ve çok yenildikleri halde, yeryüzü koyunla doludur.