|
MEHMET ZİYA GÖKALP
Mehmet Ziya Gökalp, 23 Mart 1876’da Diyarbakır’da doğdu. Babası yerel bir gazetede çalışıyordu. Okumaya Diyarbakır’da başladı. Geleneksel İslam ilimlerini amcasından öğrendi. 1895’te İstanbul’a gitti. Baytar Mektebine kayıt yaptırdı. Burada İbrahim Temo ve İshak Sukuti ile tanıştı. Mehmet Ziya Gökalp İttihat ve Terakki Cemiyetine girdi. 1898’de tutuklandı. Bir yıl cezaevinde kaldı. 1900’de serbest bırakıldı. Sonra da Diyarbakır’a sürgüne gönderildi. 1908'e kadar Diyarbakır'da küçük memuriyetlerde çalıştı. 2. Meşrutiyetin ilanından sonra İttihat ve Terakki Partisinin Diyarbakır şubesini kurdu. Temsilcisi oldu. "Peyman" adlı bir gazete çıkardı. 1909'da Selanik'te toplanan İttihat Terakki Kongresine Diyarbakır’dan delege olarak katıldı. Daha sonra İttihat ve Terakki Partisinin Selanik merkez yönetim kuruluna üye seçildi. 1910’da, kurulmasında da öncülük yaptığı İttihat Terakki İdadisinde sosyoloji dersleri verdi. "Genç Kalemler" adlı dergiyi çıkardı. 1912'de Ergani Maden'den Meclisi Mebusan'a seçildi, İstanbul’da Türk Ocağının kurucularından biri oldu. Bu derneğin yayın organı olan "Türk Yurdu"nda yazılar yazdı. “Halka Doğru”, “İslam Mecmuası”, “Milli Tetebbular Mecmuası”, “İktisadiyat Mecmuası”, “İçtimaiyat Mecmuası”, “Yeni Mecmua” adlı dergilerde de makaleleri yayınladı. Darülfünunu Osmani'de sosyoloji dersleri verdi.
Birinci dünya savaşında, Osmanlı Devletinin yenilmesinden sonra, bütün görevlerinden alındı ve 1919'da İngiliz askeri makamları tarafından Malta adasına sürüldü. İki yıl sürgünde kaldı. Daha sonra serbest bırakıldı. Diyarbakır'a gitti. “Küçük Mecmua” adlı dergiyi çıkardı. 1923'te, Ankara’da Maarif Vekaleti Telif ve Tercüme Heyeti Başkanlığına atandı. Aynı yıl Atatürk tarafından Meclise Diyarbakır mebusu seçildi. Hastalandı. Kısa birsüre sonra 25 Ekim 1924’te İstanbul’da vefat etti. 2. Mahmut Türbesi haziresine gömüldü.
Kitapları: “Kızıl Elma” (1914), “Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak” (1918), “Yeni Hayat” (1918), “Altın Işık” (1923), “Türk Töresi” (1923), “Doğru Yol“ (1923), “Türkçülüğün Esasları” (1923), “Türk Medeniyet Tarihi” (1926). “Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler“ (ölümünden sonra).
|
LAZURİ
