ANASAYFA

CEZAYİR DEMOKRATİK HALK CUMHURİYETİ

Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti (El Cumhuriyye El Cezairiyye Ed Dimukratiyye Eş Şabiyye) Akdeniz'in en büyük, Afrika'nın Sudan'dan sonra ikinci büyük ülkesidir. Cezayir'in komşuları kuzeydoğuda Tunus, doğuda Libya, güneydoğuda Nijer, güneybatıda Moritanya ve Mali, batıda Fas ve Batı Sahra'dır. Etnik açıdan bir İslâm, Arap ve Berberi ülkesidir. Ülke ismi Arapçada “adalar” anlamına gelir. Başkenti Cezayir, yüzölçümü 2.381.741 km², nüfusu 34.895.000 olan ülkenin büyük şehirleri; Batna, Becaye, Biskra, Bumerdas, Ayn el Defla, Annaba, Mila, Tilimsan, Konstantine, Oran, Buleyde’dir.

Antik çağda Cezayir, Berberi kökenli 22. Mısır hanedanının kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. Usta süvariler olan Berberiler, Mısır'da paralı asker olarak görev aldılar. Diğer taraftan, Kartaca ile de diplomatik ilişki kurdular. Cezayir, topraklarında en çok Roma kalıntısı bulunan Akdeniz ülkesidir. Cezayir, M.S. 7. yüzyılın ortalarından sonra İslâm orduları tarafından fethedildi. Çeşitli hanedanlıkların hâkimiyetinde kalan Cezayir, 1517'de Barbaros Hayrettin Paşa ile kardeşi Oruç Reis tarafından fethedilerek Osmanlı topraklarına katıldı ve Cezayir eyaleti kuruldu. 1830’de Fransızlar, Cezayir'i Büyük Fransız İmparatorluğu'nun bir parçası haline getirmek amacıyla işgal ettiler. Bunun için Cezayir'in Müslüman halkını Hıristiyanlaştırmak ve kendilerini tamamen Fransız kültürüne adapte etmek istiyorlardı. Emir Abdülkadir, Fransız işgaline karşı ilk bağımsızlık mücadelesini işgalin ikinci yılında başlattı. İşgalcilere karşı 14 yıl mücadele etti ve 23 Aralık 1947'de Fransızlar tarafından tutuklandı. Fransız işgaline karşı ikinci bağımsızlık savaşı 1954’te Milli Kurtuluş Cephesi'nin öncülüğünde başlatıldı. Cephe, Kasım 1954'te yayınladığı ilk bildirisinde amacının Cezayir'i işgalden kurtararak bu topraklar üzerinde İslâm esaslarına göre bağımsız bir devlet kurmak olduğunu bildirdi. Sekiz yıl süren bağımsızlık savaşı süresince 1,5 milyon Cezayirli Müslüman işgalciler tarafından şehid edildi. Milli Kurtuluş Cephesi 1958'de geçici bir hükümet oluşturdu. 5 Temmuz 1962'de de bağımsızlık ilan edildi. Müslümanların sekiz yıl süren kararlı mücadeleleri karşısında işgalciler bu ülkeyi terk etmek zorunda kaldılar. Ancak Fransa'nın oyunuyla Milli Kurtuluş Cephesi içinde yer alan Müslüman ilim adamları tasfiye edildi ve batıcı laik düşünce sahipleri öne geçti.

Cezayir’de 12 Haziran 1990’da ilk çok partili yerel seçimler yapıldı. Bu seçimlerde İslâmi Kurtuluş Cephesi (FIS) oyların %55'ini alarak birçok yerde yerel seçimleri kazandı. Arkasından 26 Aralık 1991'de ilk çok partili genel seçimlerin birinci turu gerçekleştirildi. FIS bu seçimlerde resmî kaynaklara göre oyların %55'ini, kendi kaynaklarına göreyse %80'ini aldı. Bunun üzerine ordu, 16 Ocak 1992'de gerçekleştirdiği darbe ile yönetime el koyarak seçimlerin ikinci turunu iptal etti ve genel başkan Prof. Abbasi Medeni başta olmak üzere FIS ileri gelenlerinin çoğunu tutuklattı. Cunta yönetimi FIS mensubu belediye başkanlarını ve belediye meclisi üyelerini de görevden aldıktan sonra pek çoğunu tutuklattı ve FIS tamamen kapatıldı. Ancak cunta yönetimi bir çıkmaz sokağa girdiğini anladı ve İslâmi Hareket mensuplarıyla bir uzlaşma yolu aramaya başladı. Bu yüzden ordu sertlik yanlısı hükümeti 11 Nisan 1994’te istifaya zorlayarak yerine daha ılımlı bir hükümet oluşturdu. Ancak yeni hükümet de bazı siyasi oyunlara başvurmak dışında hiçbir uzlaşmacı girişimde bulunmadı. Günümüzde ülkenin başında 5 yılda bir seçilen cumhurbaşkanı bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı ayrıca Bakanlar Meclisi ve Yüksek Güvenlik Konseyi'nin de başıdır.

Cezayir'in kıyıları genelde dağlara çok yakın ve sarptır, fazla doğal liman yoktur. Ülkenin kuzey bölgesinde Akdeniz iklimi, güneyinde ise çöl iklimi hâkimdir. Denize yakın kesimde tarıma elverişli alanlarda başta zeytin gibi Akdeniz iklimi bitkileri yetişir. Cezayir halkının %78'ini Araplar, %20'sini Berberiler oluşturur. Cezayir'de ayrıca sömürge döneminden kalma az sayıda Fransız ve %1'den daha az oranda Yahudi bulunmaktadır. Cezayir'in resmi dili Arapçadır. Fakat Cezayir halkının %90'ından fazlası Fransızcayı bilir. Berberiler de kendi etnik dillerini konuşmaktadırlar. Cezayir'in resmi dini İslâm'dır. Halkın %99'u Müslüman’dır. Müslümanların büyük çoğunluğu Sünni’dir. Sünnilerin de geneli Maliki, az bir kısmı Hanefi’dir. %0,5 oranında da İbadiler bulunmaktadır.

Cezayir, Afrika kıtasının en zengin ülkelerinden biridir. Cezayir, önemli bir doğal gaz ve petrol üreticisi ve ihracatçısıdır. Ülkenin güney batısında demir, güney ucunda ise uranyum ve çinko yatakları bulunur. Cezayir, tarım reformu ve ağır sanayinin modernizasyonuyla ekonomisini canlandırmayı denemiştir ancak petrol ve doğal gaz kökenli ürünler hâlâ ihracatın neredeyse tamamını oluşturur. Ülkede çelik, çimento, gübre, tekstil, konfeksiyon, deri, cam, kâğıt, kırtasiye, büro malzemeleri, şeker, meşrubat, mobilya, madeni eşya, plastik ve besin sanayileri gelişkindir. Bunun yanı sıra ticari araçlar, tarım aletleri, bazı ağır makineler gibi sanayi ürünleri üreten fabrikaları da bulunmaktadır.