ANASAYFA

FAS KRALLIĞI

Fas Krallığı (El-Memleketul-Mağribiyah) kuzeybatı Afrika'da bir Arap ülkesidir. Kuzeyden Akdeniz, doğudan Cezayir, güneyden Moritanya, batıdan Atlas okyanusuyla çevrilidir. Afrika'nın Avrupa'ya yaklaştığı uçta yer alır ve İspanya ile arasında Cebelitarık boğazı bulunur. Afrika'nın en ucundaki Tanca şehri Fas'a ait ise de Fas topraklarındaki Ceuta ve Melilla İspanya'ya aittir. Başkenti Rabat, yüzölçümü 446.550 km², nüfusu 31.993.000 olan ülkenin büyük şehirleri; Kazablanka, Fes, Marakeş, Meknes, Oujda, Sofi, Torger ve Tetovan’dır.

MÖ XI. yüzyıldan başlayarak Fenikeliler Fas kıyılarında ticaret kolonileri kurdular, demir kullanımıyla bağcılığı getirdiler. MÖ III. yüzyıldan başlayarak ülkenin kuzeyine Mağripliler, güneyine Berberilerin ataları Gaetullar yerleşti. Mağrip krallığı yada Moritanya MS 40’ta Romalılar tarafından ilhak edildi. Bu topraklara ilk olarak MS 686 yılında Ukbe İbn Nafi komutasındaki İslâm orduları gelmişlerdir. Mağrip'in kalan kısmı MS 688'de bölgeye gelen Hassan İbn Numan ve 712'de bölgeye gelen Musa İbn Nusayr zamanında fethedilmiştir. Musa İbn Nusayr'in kumandanlarından Tarık İbn Ziyad, Cebelitarık boğazını geçerek bugünkü İspanya topraklarına girmiş ve Endülüs İslâm devletinin temelleri bu şekilde atılmıştır. Tarihte Mağrip üzerinde kurulmuş olan en önemli İslâm devleti Murabitlerdir. 1056'da kurulan Murabitler, zamanla bütün kuzey Afrika'yı ve Endülüs'ü içine alan geniş bir bölge üzerinde hâkimiyet kurmuş ve buralardaki dağınıklığa son vererek merkezi otorite oluşturmuşlardır. Murabitler 1147 yılına kadar ayakta kalabildiler. Bu tarihten sonra Muvahhidlerin hâkimiyeti başladı. Muvahhidlerin hâkimiyeti de 1269'a kadar sürdü.

Fransızlar 30 Mart 1912'de imzalanan Fas anlaşmasına dayanarak Fas topraklarını işgal ettiler. Öte yandan İspanya da 27 Kasım 1912'de ülkenin Akdeniz kıyısındaki kesimini işgal etti. 1940'lardan sonra Fas'ta bağımsızlık hareketi güç kazanmaya başladı. Bağımsızlık mücadelesine öncülük etmek amacıyla kurulan İstiklal Partisi 1944'te işgalcilerden ülkelerini terk etmelerini ve Fas'a bağımsızlık vermelerini istediler. Fransız işgalcilerin bu isteğe cevabi İstiklal Partisinin ileri gelenlerini tutuklamak oldu. Ancak bu olaydan sonra halkın bağımsızlık mücadelesine desteği arttı. Sonuçta 2 Mart 1956'da Fransız işgalciler Fas'tan çekilerek bu ülkenin bağımsızlığını tanımak zorunda kaldılar. 29 Ekim 1956'da İspanyollar kuzeyde işgal altında tuttukları bölgelerin bir bölümünden çekildiler. İspanyollar Fas'ın bazı şehirlerini hâlâ işgal altında tutmaktadırlar.

Ülke nüfusunun çoğunluğunu Araplar ve Berberiler teşkil eder. Ülkenin en eski yerleşik halkı Berberilerdir. Arap dili ve kültürü 12. ve 15. yüzyıllarda yerli halk tarafından benimsenmiştir. Fakat hâlen Berberi kültür ve âdetlerinin devam ettiği yöreler mevcuttur. Nüfusun hemen hemen hepsi Müslüman’dır. Nüfus, fizikî yapı ve iklim şartlarının yaşamak için en müsait olduğu Atlas okyanusunun kıyı ovalarıyla Rif dağlarının kuzey yamaçlarında ve Atlas dağlarındaki verimli ve sulanabilen vadilerde yoğundur. Bu nüfus yoğunluğu iç bölgelere doğru gidildikçe azalmakta, güneydeki çöl bölgelerinde vahalar haricinde sıfıra düşmektedir. Fas genç bir nüfusa sahiptir. 15 yaşından küçükler toplam nüfusun yarısına yakınını oluşturmaktadırlar. Ülkenin resmî dili Arapçadır. Fakat halkın %70’i Arapça, %24’ü Berberice konuşur. Fransızca ve İspanyolca da ülkede konuşulan diller arasında yer alır. Eğitim dili resmi dil olan Arapça olmasının yanında, Fransızca eğitim ve öğretim yapan okullar da oldukça yaygındır.

Ülkenin Akdeniz kıyılarında bol yağışlı Akdeniz iklimi, Atlas okyanusu kıyılarında batı rüzgârlarına açık deniz iklimi görülür. Ülkenin orta kesimlerinde serin bir iklim hüküm sürerken, özellikle güneydoğu olmak üzere iç kesimlerde çöl iklimi hâkimdir. Ülkede tarıma dayalı besin endüstrisi kollarının yanı sıra, kimya ve gübre sanayi ile küçük el sanatları gelişmiştir. Yeraltı kaynakları ülke ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Fas'ta çıkarılan madenlerin başında fosfat gelir. Bunun dışında, manganez, arsenik, nikel, kobalt ve demir de çıkarılmaktadır. Ayrıca az miktarda kömür ve petrol de çıkarılır. Ülke sanayinin ihtiyacı olan enerji büyük ölçüde hidroelektrik santrallerden sağlanır.