ANASAYFA

AGOP MARTAYAN

Agop Martayan (22 Mayıs 1895 – 12 Eylül 1979), Türk dili üzerine uzmanlaşmış Ermeni dilbilimcidir. Türk Dil Kurumunun ilk genel sekreteridir. Ermenice ve Türkçenin yanında İngilizce, Yunanca, İspanyolca, Latince, Almanca, Rusça ve Bulgarca bilmekteydi. 1915 yılında Robert Kolejden mezun olmuştur. I. Dünya Savaşında Kafkasya cephesinde yedek subay olarak görev aldı. 1919'dan itibaren Robert Kolejde İngilizce öğretmeni olarak çalışmaya başladı.

Savaştan sonra, Beyrut'ta bir Ermeni okulunun müdürlüğünü yapmaya başladı ve Beyrut'ta Ermenice yayınlanan ilk gazete olan Luys (Işık)'un genel yayın yönetmenliğini üstlendi. Eşi Meline ile birlikte gittiği Sofya'da Eski Türkçe ve Uygurca dersleri verdi ve ilk kitabını yayınladı. 22 Eylül 1932 tarihinde Dolmabahçe Sarayında, Mustafa Kemal Atatürk'ün başkanlığında gerçekleştirilen Birinci Türk Dil Konferansına İstepan Gurdikyan ve Kevork Simkeşyan ile birlikte dil uzmanı olarak davet edildi. Daha sonra çalışma ve araştırmalarını yeni kurulan Türk Dil Kurumunun baş uzmanı ve ilk genel sekreteri olarak sürdüren Agop Martayan, 1934'teki Soyadı Kanunu dolayısıyla, Atatürk'ün kendisine Türkçenin gelişimine katkılarından dolayı önerdiği Dilaçar soyadını kabul etti.

Türk Tarih Tezi ve Güneş Dil Teorisi çalışmalarıyla, Türk ulusunun ve Türkçenin kökenlerinin bulunması konusunda önemli bilgileri ortaya çıkardı. 1936-1951 yılları arasında Ankara Üniversitesinde dil-tarih ve Türkoloji dersleri verdi ve Türkçe üzerine önemli çalışmalar yaptı. Latin harfleri ile yeni Türk abecesinin oluşturulması çalışmalarına katıldı. 1942-1960 yılları arasında Türk Ansiklopedisinin hazırlanması çalışmalarında başdanışmanlık yaptı. Türk Dil Kurumundaki görevini ve dil çalışmalarını 1979'daki ölümüne kadar sürdürdü. Mustafa Kemal'e "Atatürk" soyadının verilmesini TBMM'ye teklif eden kişidir.

Eserleri: Les bases Bio-Psychologiques de la Théorie (Güneş Dil Teorisinin Biyopsikolojik Kökenleri) (1936), Azeri Türkçesi (1950), Batı Türkçesi (1953), Lehçelerin Yazılma Tarzı, Türk Dil ve Lehçelerinin Tasnifi Meselesi (1954), Devlet Dili Olarak Türkçe (1962), Wilhelm Thomsen ve Orhon Yazıtlarının Çözülüşü (1963), Türk Diline Genel Bir Bakış (1964), Türkiye'de Dil Özleşmesi (1965), Dil, Diller ve Dilcilik (1968), Kutadgu Bilig İncelemesi (1972), Anadili İlkeleri ve Türkiye Dışındaki Uygulamalar (1978).



                                                                                                                                                              LAZURİ