ANASAYFA

LAZ OKULLARININ İLK KİTABI: ALBONİ

Kültür özgürlüğünü gaddarca engelleyenler Laz çocuklarının alfabesini çaldılar ama Laz çocuklarının dilini yok edemediler…

Kafkasya’da Lazca gibi dillerin yazıya geçirilme süreci Sovyetler Birliği döneminde, 1920’li yıllarda başlamıştır. Bu dillerin alfabeleri ilk dönemde Latin alfabesine dayalı olarak gelişti ve bu dillerin kültürel özerklikleri başladı. Sonraki dönemde bu dillerden bazılarının alfabeleri Kiril alfabesine dönüştürülerek kültürel özerklikleri devam ettirilirken; Lazca, kültürel özerkliği ortadan kaldırılan dillerden biri oldu.

Türkiye’de, Lazların geçmişte bir alfabelerinin bulunduğu bilgisi her zaman şüpheyle karşılanıyor ve ciddiye alınmıyordu. Oysa Lazların Latin alfabesine dayalı ilk alfabeleri Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nde 1929 yılında yayınlanmış olan “Kızılyıldız” isimli gazetede kullanıldı. Sovyetler Birliğinin çöküş döneminde, Lazların kültürel haklara sahip oldukları yıllarda yayınlanmış bir dizi esere de ulaşıldı.

Alfabe, 1935 yılında Abhazya Özerk Cumhuriyeti’nin başkenti Sohum’da İskender Tsitaşi adıyla yayınlandı. Alfabe, ilköğretim okullarının birinci sınıf öğrencilerinin kullanımı için hazırlandı. İlk dönemde Sovyetler Birliği Laz çocukları, yaşadıkları yörelerdeki okullarda anadil dersleri görüyorlardı. İskender Tsitaşi bu Laz okullarının direktörü idi.

Lazcanın yazı dili olmasında çok önemli bir yeri olan bu alfabe, öncelikle Laz çocuklarına Lazca okuma-yazma öğretme misyonu ile hazırlanmıştır. Sovyetler Birliği ilköğretim okulları birinci sınıf müfredatına uygun olan bu kitap birbirinden güzel Lazca okuma parçalarına sahiptir.

1994 yılının Ekim ayında, alfabenin tıpkıbasımının Türkiye’de de yayınlanmış olması, üç konuya açıklık getirmiştir:

1- Lazcanın alfabesinin olmadığı söylemini çürütmüştür.
2- Sovyetler Birliği Lazlarının kültürel haklarının olmadığı propagandasını sona erdirmiştir.
3- Latin harflerine dayalı Laz alfabesinin, ilk defa Batı Almanya’da Wolfgang Feurstein-Fahri Lazoğlu tarafından 1984 yılında hazırlanmadığını göstermiştir.