|
NDURAPEŞİ XONARİŞODUDE: NİŞANURİ NENA
Ndura mitxanepe şeni çkar mitis 3’ori mutu na var uçkin şeni, Turketis na skidun ndura mitxanepeşi nak’onoba şeni, mitis mutu var atkven. Ok’ont’aleri Na3iapeşi toliten, Turketis jurdogverdi milyoni ndura k’oçi skidun. Mara Na3ionaluri Gamantanuşi Nazirobaşi toliten, am k’oro3xala ek’onari var ren, otxooşişilya k’onari ren. Na3ionaluri Gamantanuşi Nazirobaşi rap’ort’ik na meçaps informa3iaşi toliten, am otxooşişilya ndura k’oçişen oşineçişilya k’onari bere ren. Entepeşenti arxvala şkvitşilya bere doguronişa alen.
Ognu do oğarğaluşi p’roblema na uğun xalk’ik na ixmars nişanuri nenati, ar tereşen majuranişa çkvaneri iqven. Emuşeniti ti-mutepeşişi nişanuri nena na ixmars İnglanduri do Germanialuri ar nduras artikarti var oxva3’onen. Am nişanuri nenapeşi oşkendas na ren çkvaneroba, İnglisuri do Germanuri nenapes na uğunan çkvaneroba k’onari ren. Mara k’arta nduras tere muşis am nişanuri nena na uçkin mitxani k’aixeşa oxva3’onen. Murenki, Turketuri ndurape şeni na3ionaluri ar nişanuri nenati var ren. Teres na skidunan ndurapeşi nak’onoba na var uçkin Na3ionaluri Gamantanuşi Nazirobas ndurapeşa oguru şeni na3ionaluri nişanuri nena do svarapeti var uğun; arxvala ar svara uğun. Eti 1995 3’anas gamiçkvinu. Na3ionaluri ar nişanuri nena na var ren şeniti, ndurapeşi doguronişa na ulun şansoni mara bedigoç’veri nak’otxani berepes nişanuri nena var agurenan. Na3ionaluri nişanuri ar nena var ren şeniti, ndura xalk’is artikarti k’ala var ağarğalen. Dulya aşo iquşiti, ar k’lasişen majuranişa, ar doguronişen majuranişa na ixmarinen, vitepeten nişanuri nena iz’iren Turketis. K’aixeşa iz’iren, Turketuri ndurapes mance var uqonunan am speropes. Emuşeniti Turketi ren jurneçidovit fara p’rimit’iuri majura terepeşen.
Nişanuri nena ren ndura xalk’işi nena. Ndurapek ixmarnan xe do nunk’u mutepeşi mimik’epe do nişanepe. Nişanuri nenasti uğun grameri do na içkinen steri, ek’o perpu do manişa na iguren nena var ren. K’arta nişanuri nena na3ionaluri iqven. K’arta na3ionaluri nişanuri nena na iğarğalen tkvalanuri na3ionaluri nenas var nungaps. Ar na3ionaluri nişanuri nena, am na3ionaluri nişanuri nena na ixmarinen tereşi tkvalanuri na3ionaluri nenas var nangapinen. Nişanuri nenas, bereşa xut 3’anaşakis ogurinu dvaç’irs. Xut 3’anaşk’ule nişanuri nena oguru dido meç’ireli dulya iqven. Am 3’anaşakis, nişanuri nena na var agures berepes şansi var uğunan am nena do am nenaten oguru şeni. Tkvalanuri nenapesti, nişanuri nenapesti artneri norofiziologiuri p’rosesepe do lok’aliza3ia uğunan. Magoşogorepek eşo zop’onan.
Turketişi na3ionaluri nişanuri nenaşi ist’oria şeniti ek’o dido çkina var miğunan. Arkiviluri dulyaşi jin na ixandasunon miti var ren do emuşeni. Nduraşi dulyaşi jin na ixandeps mara Osmanuri nenati na uçkin miti na var ren şeni, am tereşi nişanuri nenaşi ist’oria şeni dobağineri mutu var miçkinan. Mara namtini ambarepeti miğunan. Oncğoroni ar tema ren, entepeti xark’epeşen şigneri voret. Osmanurepe şeni na ç’aru avt’orepeşen do Evliya Çelebişi ç’aralepeşen na vigurit k’onari, 1500 3’anaşen 1700-oni 3’anapeşakis, Osmanuri sarais uqount’u ndurape maxk’emepes oxandinu şeni. Am xalk’i ndura na rt’u şeni, var agnet’es; nena na var uçkit’es şeniti, davape şeni mitis mutu var atkvet’es. Am p’eriodis, na igurinu do ik’ont’rolinu namtini ndura berepe, artikarti k’ala sarailuri xe3ala şeni k’abğa na uğut’u mitxanapeşk’elen şp’ionaji do casusobaşi spereposti ixmarines. Am berepeşi didopeti, çkvaneri t’erit’oriapeşen mexireli mamlukepe rt’es.
Modernuri menda3’k’omiluten maartani ndurapeşi doguroni 1902 3’anas guin3’k’u, majurani Abdulxamidişi xe3alaşi p’eriodis. Doguroni, Mp’olişi Yildiz coxoni raionis ik’idu. Edo Yildizişi Nduraluri Doguroni coxo uğut’u. K’ai var miçkinan mara, jile na gi3’vit sebebepeten, am doguronis na igurinu Osmanuri nişanuri nena, a3’ineri mara na3ionaluri do ofi3ialuri na var ren nişanuri nenapeşi odude ren yado işinen. Osmanuri nişanuri nenaşi alboni a3’ineri mara na3ionaluri na var ren nişanuri nenapeşi albonişen çkvaneri ren yado icerinen. Murenki, 1953 3’anas na gamiğinu na3ionaluri gamantanuşi k’anoniten am nişanuri nena imemnuinu. Doguroni, Mp’olişi regioni Yildizişen regioni Fatixişa itirinu. Yildizişi arkiviti Fatixişi Ndurapeşi Doguroniş xes niçinu.
Ndura berepeşi nana do babapes otxoneçidovit p’ro3ent'iten ognuşi p’roblema var uğunan. Umosi 3’ori tkvalaten, nduraloba genet’iuri zabunoba var ren. İptineri xut 3’anas ap’arat’epeşi şvelaten tkvalanuri varna nişanuri nena çkineri na var ren berepeşi ç’k’uas, xuraluri do emo3ialuri mordalobaşi risk’i aqven. Kuni do norologiuri hucrepe dork’ineri doskidun. Ok’it’xu do oç’aru dork’ineri aqvernan. Majurani ar nena oguruti meç’ireli iqven.
Turketis, andğaneri ndğas ağani do na3ionaluri ar nişanuri nena oxaziru şeni namtini mitxanepek ixandepan yado ambarepe ignapen. Mara umanceli ndura xalk’ik mundes iz’i3asunon, mitis var uçkin.
|
TÜRKÇE
