|
K'İTREK, DOLOKUNALEŞİ K'ULT'URA OÇİNAPAPS
İst’oriaşi morgvalis k’oçepek sterap’inape qves çkvaneri noğirapaten. Namtini sebebepeten namtini oxorcapes bere var aquşi, guri mutepeşi oxvenu şeni dido mcveşi p’eriodepes ust’at’epeşk’elen sterap’ina berepe ixvenet’u. Namtini xalk’ikti sterap’inape, cadiluri obje oqopinot ixmart’u. K’itreşi berek Anatoliaşi k’ult’uruli anderiş menceli o3’iraps xalk’is golaxtimerobaşen moxtasnerobaşa. K’itreşi bere xvala ar sterap’ina va ren, mara et’nografialuri ar ğirsiti ren. Folk’loruli k’itreş bereşi xeşnoxvenoba mavitonçxorani oş3’anuraşi çodinas omordinus kogyoç’k’u tamo-tamo. Na içkinen odudepeşen na igurinu k’onari, Ank’araluri na rt’u Zehra Mufit Xanumik qu maartani k’itreşi bere. Kianaşi maartani sterap’ina bereş merçapati 1936 3’anas, beledieşi steğos guin3’k’eret’u Mp’oliş Taksimi coxoni raionis. Edo Mç’itatuta, Mç’itaxaçi, Mç’italomi do Mjora coxoni int’erna3ionaluri k’idepekti mxuci meçeret’es am merçapaşa. Mç’itatutaşi rehabilita3iaş xvenapeten, sak’at’i do oxori mutepeşis oxandu na dvaç’irnan mitxanepe şeni masterap’inelobaşi k’ursepeti guin3’k’eret’u em p’eriodis. K’ursepeşen na iguru mitxanepeşk’elen na ixvenu sterap’inaş berepeşi gamaçamuşati nişveleret’u. Maartani merçapak na z’iru nç’elak Mç’itatutaşa guramoba meçu, majura merçapaşi gon3’k’imu şeni. Am merçapaşi roli dido didi iqu, masterap’inelobaş xeşnoxvenobaşi omralus. Folk’loruli k’itreş bereşi oxvenu iqu dersişi tema. Edo namtini k’ulanuri doguronepes, folk’loruli k’itreş bereşi oxvenu igurinu em 3’anapes. Murenki, am dersi na ogurasen mamgurapalepe va rt’u yado otkuten do aya sebebi o3’iramuten folk’loruli k’itreş bereş oxvenuş dersepe doguronepeşen kaizdinu 1960-oni 3’anapes.
Folk’loruli k’itreş beres mance va aqu dido ginz’e 3’anapeşi morgvalis mara, Lutfiye Batukan coxoni gurami do mexeşnoxvene ar oxorcak am dulyas mxuci meçu. Edo k’itreş beres xolo aqu mance. Xeşnoxvenoba na oşeneret’u Lutfiye Batukanik, k’itreşi bereş oxvenuşi go3’oncğoneri iqu do am xeşnoxvenobaşi nana işinen andğaneri ndğas. 3’anapeşen doni oşepeten mamgure aqu Lutfiye Batukanis. Entepeşen namtinepe a3’i coxo mutepeşiten am speros ust’a işinernan. Nanç’inerot 50 3’ana muşi, şurdoguriten k’itreşi bereş xeşnoxvenobas na meçu, Lutfiye Batukani am xeşnoxvenobaşi na skidun ust’at’i ren. A3’işakis xeepe muşiten nanç’inerot 2000 k’itreşi bere qu. Lutfiye Batukanis 1000 k’oçoni, ç’it’a mara divi steri ar k’itreş berepeşi armia uğun a3’i. Edo am armiaşi sardali ren nat’uralurotti. Tereşi k’ult’uruli xampoba oçinapaps kianaşa. Na3ionaluri mot’ivepeten dolokuneri k’itreşi berepeşen noxvene k’olek3ia muşişi doloxe Ataturki, Majurani Mexmedi, Xaci Bairami Veli, Yunus Emre, Karacaoğlani steri, ist’oriaşi am varna em speros, eşo varna aşo beciti k’oçepeti iz’iren. Antepeşen met’i, Lutfiye Batukanis uğun “Mext’eranişi Divizia”, “Mevlevepe”, “Semazenepe”, “Jurneçi Xaramepe” steri k’erk’eluri xandapeti. Xvala doloxeni merçapapes var int’erna3ionaluri merçapapesti ak’atu. Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3ales k’ideri na ren t’ek’st’iluri k’atologi do Vianaş berepeşi muzeumis coxo muşi amaxtimeri na ren mexeşnoxvenes, P’olonias na ixvenu na3ionaluri dolokunoni sterap’inaş berepeşi musabak’as p’rizi niçinu. Lutfiye Batukanis, Turkias na ixvenu na3ionaluri dolokunoni strerap’inaş berepeşi musabak’aşenti p’rizi uğun.
Folk’loruli k’itreşi bere oxvenus na dvaç’irs dudari malzemepe antepe ren: teli, dido çiçku kart’ali, nok’i, pambuği, k’itre, çişti, furç’a, ot’ant’iuri dolokunu. A3’i k’itreşi bere muç’oşi na ixvenenşa vo3’k’edat. İrişen 3’oxle namu t’erit’oriaşi mot’ivepe na aqvasen k’itreşi bere ixvenasunon yado k’arari niçinasunon. Amuşeniti ansik’lop’ediuri goşogora do 3’oxle xveneri k’itreşi berepeti k’aixeşa oz’iramu dvaç’irs. Aya ren seriozuli do mç’ipe xvena. Amagi, ora do geç’areli skani na meçaginon xvenas k’ai o3’k’edinu do dik’k’ati oğodu unon. İrişen 3’oxle teliten, dudişi isk’elet’i do qali ixvenen. Amuşi jin kart’aliten gok’iruşa geiç’k’inen. Ok’uleti dudiş jin pambuğişi k’at’epe k’itreten nin3axinen. Emus dvaç’irs sap’ri do mexeşnoxveneşi mç’ipaşaşi do ginz’e xvena. Dudişi oxvenu diçodaşi, am burme xomas yado içven. Xomaşi xolo mç’ipaşaşi içistinen. Ok’ule xe do k’uçxepe do entepeşi k’itepe oxvenu şeni, mç’ipe teliten isk’elet’epe muşi ixazirinen. Entepeti pambuği do k’itreten ixor3elinen. Na ixvenu xe, k’uçxe do k’itepekti xomas yado içven. K’uçxe do t’rik’i şeni mçxu do xanç’ali do xe şeni mç’ipe teli ixmarinen. K’uçxepe, t’rik’epe do dudi diçodaşi, entepe mteli artikartişa konik’iren. K’oçiş xuras na uğun do Ğormotişen meçameri na ren 1/7 nisp’et’işa i3’k’edinen. Xura kart’aliten ixor3elinen do ik’ap’et’inen. Edo içistinen eti. Çodinuri xvena ren dolokunu. İptinerot k’arari na niçinu steri, namu t’erit’oriaşi bere ren na, ot’ant’iuri dolokunuten dolokuneri k’itreşi bere merçapaşa xaziri iqven. Na igoren steri, ar k’itreşi sterap’inaşi bere minimumurot vit ndğaşi doloxe ixvenen. K’itreşi sterap’inaşi bere, normaluri tu3anoba na uğun ar odas na dgin vit’rinoni ar dolabis oşinaxu uk’ors.
|
TÜRKÇE
