DUDBUT'K'A

BOZAK K'OLAŞA MEBAZ'GAPS

Boza, ludişi baba işinen. Anatolialuri cinconi ar oşumoni na ren qurz’enişi ğvinişen umosi mcveşi ren. Ç’areli odudepek na momçapan çkinapeşi toliten; 8.000-9.000 3’ana 3’oxle, Mesop’ot’amias omraleri ludi do bozak artikartis dido nungapt’u. Boza şeni, Egvipt’i do Oçildre Afrik’aşi mzoğap’icepeşen Xçemzoğaluri turcaruli k’aravepeşi xeten gyulvaşa, Xazriş mzoğaşi omjoreşen yulvaşa, Aziaşi gurişa do Çinişa; İrani do Efganist’anişa, K’avk’asiaşen oçildreşa, Volgaşi t’erit’oriaşakis na içinu oxui3’onapinen. İsaşen 3’oxleni 401 3’anaşi çodinas, Yulvari Anatolias boza na ixvenet’u, ok’uleti meangeşi ç’anç’axiten noxvene angepeşi doloxe dixaşa na dixvinet’u ç’arups Anatolialuri meist’orie Ksenophonik. Bozaşi çinoberoba, Turkepeşi mtel kianas na iz’iru emigra3iape muşi k’alati ixor3ielineret’u. Boza tkvala oqopinot Farsuli “Buze”şen moxtimeri ren. “Buze” ren nçxvarişi Farsuli coxo. Bozak irişen mskva ndğalepe muşi Osmanuri p’eriodis z’ireret’u. Mebozalobak Osmanuri oxen3ale na ik’idu maartani 3’anapeşi morgvalis, didi noğapeşi irişen ğirsoni xeşnoxvenepeşen ar teri iqveret’u.

Balk’anuri terepek boza, mutepeşi “na3ionaluri oşumoni” şinapan. Bozaşi Balk’anias na uğun renoba şeni çkvaneri çkinapa koren. Maartanişi toliten, Oşkendari Aziaşen gzas gedgituten do ma-11-ani oş3’anuras Uçamzoğaşi oçildre t’erit’oriaşi gzaşen golaxtimuten Balk’aniaşi ar dixas na dibargeret’es Kipçakepek bozati Balk’aniaşa niğerenan. Majurani ambarişi toliten, Horasanuri malime dervişepeşen Sari Saltukiş coxo molişinen. Horasanişen na moxteret’u do Anatolias Xaci Bektaşişa şakirti na iqveret’u Sari Saltukik, Rumelis na dibargeret’es maartani Muslimani Turkepe maktalu şeniti, 1263 3’anas Babadağişa, a3’ineri coxoten Dobrucaşa ideret’u. Horasanis na igureret’u mebozaloba am t’erit’oriaşi xalk’isti ogureret’u. Aşopeten Sari Saltuki, mebozaluri esnafişi piri oqopinot içkinen.

Boza, Turkias generalurot nçxvariten ixvenen. Majura terepes; lazut’i, keri, mç’vari, çvia, dik’a, uçadik’a, Albanuri nçxvari, gernik’i steri k’ak’alepeşi mkveri, namtini farapesti brinci do timyaoranot k’eprişi mkveri maqvaputen ixvenen. Uker3eloni nçxvarişi mkveri k’ardalas ixrak’en. K’op’aten obaxuten do 3’k’ariten 3omi ixvenen. Na igoren k’ilavis iqvaşi in3'orinen. Mcveşi boza varna 3omişi maqvapaten imaqvapinen do griloni ar burmes 3-7 ndğaşi morgvalis içvapinen. Şekeri do p’ekmezi k’ala onostonutenti işven. Muşi alk’oliş p’ro3ent’obak ar tereşen majuranişa iktiren. Am p’ro3ent’oba 2-6 k’onari iqven. Alk’oloni oşumoni do tutumi omemnuten na içkinen ma-4-ani Muradi do ma-4-ani Mehmedişi xe3alapeşi morgvalis Mp’olis, 300 dukyanis 1.005 meboze ixandept’u. “Sarxoşi na var iqvaşakis” oşumu caizi na işinet’u şeni, ğvinxanape; mağalalk’oloni Tataruli boza na gamaçapt’u bozaxanape iqveret’es. Alk’oloni oşumonişi omemnu, ma-3-ani Selimişi xe3alaşi morgvalisti naqoneret’u. Am p’eriodepeşi morgvalis, bozaxanape ayyaşepeşi mekani iqveret’es. Am sebebiten, ocağepek var ulurt’es am bozaxanapeşa boza oşumu şeni.

“93 Harbi” oqopinot na içkinen Osmanur-Rusuli Ok’ok’idinuşi (1877-1878) sebebiten, Rumelişenti Mp’olişa emigrant’epe moxteret’es. Am emigra3iape k’ala, Karadağişi sinoris na geladgin P’rizreni coxoni noğaşen, 1870 3’anas Mp’olişa na moxteret’espe k’ala Sadik Efendi coxoni ar Albani ağanmordaleti kort’u. Sadik Efendik, seris Mp’olişi maxallape goxtimuten boza gamaçapt’u. Em p’eriodepes, boza 3’k’arişi k’ilaviloni do mç’oxa nostoni na uğut’u ar oşumoni rt’u. Xolo em p’eriodepes; boza 200 k’onari Somexi mebozepeşk’elen gamiçinet’u. Sadik Efendik, em orapes sarayuri do arist’ok’rat’uri ocağepe do burok’rat’epes oxori na uğut’es raioni Vefaşa dibargu. Arm3ika ora şk’uleti, na mogu geç’arelite, raioni Vefas ar bozaxana k’ala dukyani gon3’k’u. Em orapes Vefa, Mp’olişi keyfxanuri 3ent’ri na rt’u Direklerarasi do Şehzadebaşişa dido xolosoni rt’u. Sadik Efendik, bozaşi xeşnoxveneşa ağanobape ok’ateret’u. Em p’eriodişi çinoberi meboze na rt’u do T’aksimis dukyani na uğut’u Tevfik Efendişen na eç’operet’u boza, arm3ika oçvapapt’u, ok’uleti jin muşis na ok’ibğen 3’k’ari ezdu şk’ule gamaçapt’u. Aşoten umosi k’ai do k’ilaviloni boza yoçkindu. Em orapes; boza dido p’rimit’iuli met’odepeten imralinet’u. Na ixmarinet’u pi3arişi baç’k’apek bozas p’at’i şurape meçapt’es. P’rizrenuri Albani Sadik Efendik boza omraluşa gyoç’k’uşi, baç’k’a vardo mermerişi dergepe oxmarus kogyoç’k’u. Sadik Efendik dukyani çkvadoçkva k’op’ape, mskva ç’irk’a, tarçini do lebleburi angepe k’alati mo3’ipxu. Vefas, 1876 3’anaşi St’aroşinas, Albani Sadik Efendişk’elen na guin3’k’u dukyanis boza oşumu, na mek’ilu 3’anape k’ala ar xela do nost’algiuri t’radi3ia iqveret’u.