|
TRANSİLVANİAŞİ UXONARONİ P'ERİODİ: HUNGAREPEŞİ OKTALOBA
Schyopflingi do Poultonik, Çavuşeskuş ora şk’ule Hungarişi ok’obğalak mitiskanis udvaç’ire muşebura dodgimu mutepeşiş oqopinu şeni ixandepan do mxuci mutepeşi Hungarişi hukumetis ugedumobaşi noğira uğunan ya zop’onan. Amuş sebebiti, Transilvaniaş Hungarepes, Hungariaş Dobadonaşi Hungarepeşen ucgişi menceloni “Hungarişi” dudoqopinoba do “Hungarobaş” çkinaşrenoqopinoba na uqonunanşi dodgimobaşen mulun ya tkveret’es. Am jur gagnaburot simadaş k’rit’ik’a şeni am t’erit’oriaşi ist’oria tolepe çkiniş 3’oxle go3’odvalu çkinda gvalo cgiri memargasunonan.
An3’ineri orapes, Transilvaniaşi t’erit’orias na ixvenu goşogorapes, Hungariş do Romeniş maist’orepek am t’erit’oriak namu na3iaş xe3ales na renşi uoçodinu oğarğalupeşi menda3’k’omilurot niqoninen. Romenişi gagnak, cinci mutepeşi Romaşi mapa Trajanusişen mulun ya zop’onan do Transilvaniaş na3iapeşi on3’eliş 3’k’ortoli voret yaşi metkvalurot, Hungarepe şeniti Asiaşen moxtimeri ubecitoni do oxot’k’va3uş oyoluşi ar pski renan ya gagnaburot onagnu mutepeşi gedumenan. Mara am Romeniş gagnaşa ok’odgite Hungariş gagnati, t’erit’oriak Romanurepeşk’elen naşkvineri nit’aluşi, Romanurepek ekonaşen mendaxtesşi mutepek am t’erit’oriaşi oktalobas koguimancinerenan do am t’erit’oriaşa iptineri Romenişi moxtimak do obarguk vitoartani oş3’anuraş çodinapes iqu yaşi gagnaburot notkvaleşi ren. Jur k’eleşi gagnapes umenda3’k’omilurot dovisimadat na, generalurot k’rit’ik’a muşi ixvenas na, Hungaria şeni maartani Kianaş Lima na oçodinu Trianonişi Mo3’qvaş Ak’it’işi 3’oxle am t’erit’orias k’ap’et’iş menceloni mut’lak’urot ar Hungarişi oktaloba kort’uşi, ak’it’i şk’uleti isincik Romenişk’ele na goliktuşi mtinoba ren.
Transilvaniaş t’erit’oriaşa Hungarepeşi moxtimapak 9. oş3’anuraşi çodinapes gyoç’k’eren do mavitani oş3’anurasti naqonineren. Am t’erit’orias na nibarges Hungarepek Krist’ianoba dudi mutepeşis kogu3’opxerenan. 11. oş3’anuras Gyulaferhervar/Alba Julia (Banat) ç’it’anoğas ar Romaş-K’at’olik’iş Pisk’osobaş gedumalurot am t’erit’oriak oktaloba şeni koguiğobineren. Em oras am t’erit’orias na skidut’es Hungarişi tudelen et’nik’a na rt’es Szek’epes do Hungarişi grup’apes Sak’sonepekti ok’um3vineren. Em oras t’erit’oriaşi maktale na rt’es Hungarişi mapapek et’nik’aşi grup’apes moxtanura mutepeşiş oxoşkvobaş naqonobaşi hak’k’i komeçerenan. Am oxoşkvobaşi morgvalas Hungarepes dido mçire dixapeşi doloxe obarguşi şansi aqverenan. Mara, 1241 3’anaş Tatarişi oxut’k’va3uşi oyolute am mçireburot obarguk diçoderen.
15. oş3’anuraşi oras 1437 3’anas na koniç’arinu ar ak’it’i k’ala Transilvaniaş dudk’anonurot oteşkiluk Unia Trium Nat’ionum coxote Szek’epe, Hungarepe do Sak’sonepeş et’nik’aş grup’apeşi dudi gedamalurot kogui3’opxineren. Eşoki, am oras ist’orias dudi do coxo mutepeşi menceloni na gedves mapapek Hungarişi vali do Transilvaniaş voyvodak Hyunyadi Yanoşi k’ala Hungarişi Mapak Hyunyadi Matiasi renan. Transilvania do Hungarepe umenceloni na nit’ales sakvarepeti 1514 3’anas Gyorgi Szekeli Dozsaşi go3’oncğonorobate na gyoç’k’u oput’eşi dudiş e3’azdimupe do 1514 3’anas Moxaçişi limaş çodinate iptişi Osmanuriş, uk’açxeti majurani Vianaş oyoluşi oğobute na golaxtu 3’anapeşi doloxe Habsburgiş/Avust’uriaş oktalobaş e3’alobate naqonineren. Am oraşi doloxe suzerani (Maktale dobadonaşk’elen 3’opxinurot 3xuneri ar p’rensik na oktaps oşi p’ro3ent’i avt’onomoba na uğun dobadona) Transilvaniaş P’rensoba koguidgineren. Am p’rensobak, kianaş ist’oriaşi doloxe iptinurot 1568 3’anas Na3ionaluri P’arlament’os na gamiğinu ar k’ararite am t’erit’orias na skidun mtelixolo na3iapes oxvamuşi oxoşkvoba komeiçineren. Am oğodobak, t’erit’orias reformi, gamantanoba do Hungarişi na3ionalistobas ordamus mxuci na meçeren Ferenç Davidi, Gaspar Heltai, Albert Szenczi Molnar steri osimaduş k’oçepeşi skidaloqopinu mutepeşişi sebebi aqveren. 17. oş3’anura Transilvania şeni ar “okroşi oş3’anura” oqopinot koguinagninen. Eşoki, İstvan Bocskai, Gabor Betjen do 1. Rakocziş mapanobapes ilimi do sanat’iş speropes dido didi omordupe iqveren, Hungariş k’ult’uraş oqopinus 3’k’ortudeloba do3’opxineren.
|
TÜRKÇE
