|
MARMARAŞİ GURP'İCEPE: MP'OLİŞİ K'UN3'ULAPE
P’rin3uli k’un3’ulape coxo muşitenti na içkinen Mp’olişi k’un3’ulape, Marmaraşi zoğaş ren do Mp’olişa k’araviten ar saat’oni magzaloba k’onari mendranobas na ren çxoro k’un3’ula ren. Am k’un3’ulapek; Buyukada, Heybeliada, Burgazada, Kinaliada, Sedef adasi, Kaşik adasi, Tavşan adasi, Yassiada do Sivriadaşen 3’opxineri ren. Bizant’iuri p’eriodişen 3’oxleni k’un3’ulape şeni, ek’onari dido çkina var miğunan. T’imk’uis Artemiones steri ant’ik’uri priodişi avt’orepeşen namtinepek mk’ulot çkina meçapan. Yulvari odudepek, k’un3’ulapek uk’oro3xe t’ragedi na z’ires, ç’arupan. Bizant’iuri avt’orepek, 8. oş3’anuraşen gyoç’k’uten k’un3’ulape şeni çkina meçapan. 1204-s Latinurepek Mp’olişa moxtesşi, Venedik’işi dyuki Dandolak, Latinurepek k’un3’ulapes oxouç’oran yado didot umğezu mara, gecgineri var iqu. K’un3’ulape, 1302-s Eğribozi do K’irit’işi k’un3’ulapeşen na moxtu k’orsanepes P’rin3uli k’un3’ulapes xe gyodvu unt’es. Gecgineri var iqves. Osmanurepek am k’un3’ulapeşa moxtes, Bizant’iuri İmp’erat’ori Manuel P’aleologosişi xe3alaşi p’eriodis. 1412-s İmp’erat’ori Manueli do Musa Çelebişi oşkendas a3’ineri Yassiadaşi xolosonobas na ixvenu zoğaluri limak k’un3’ulape ozararu. Osmanurepek Mp’olişa xe na gyodvesşen ardogverdi tutaş 3’oxle, Baltaoğlu Suleyman Begik kun3’ulapes xe gyodveret’u.
19. oş3’anuraşi oşkendaşakis k’un3’ulapeşi ambari var ignu do mutu var. 1839-şi Tanzimat’işi fermani k’ala oxori, dixa steri ondepeşi eç’opuşi hak’k’i galenepes aquşi, k’un3’ulapekti k’ap’inerot omordus kogyoç’k’u. Fransurepek 3xunes k’un3’ulape moşvacinoni zona. K’un3’ulapeşa Muslimani xalk’işi moxtimu dido ora şk’ule iqu. 1846-şen k’un3’ulapeşa, Mp’oli do Kadikoyişen k’araviş seferepeşi gyoç’k’uten, k’un3’ulapeşi becitoba na rt’uşen met’i manz’inu. Mp’olişi Muslimani xampape, Urumi, Somexi do Ebrailepe do galenepe, k’un3’ulape qves moşvacinoni zona. Mp’olis am p’eriodis na ik’idu iptineri sumi muni3ip’aluri dep’art’amant’işen ar teri, Maşkvitani Dep’art’amant’i yado na işunu K’un3’ulapeşi Muni3ip’alit’et’i ren.
Andğaneri Urumi Biç’uri Lise Heybeliadas ik’idu 1861-s. 1906-s na ik’idu İngilizişi “PrinkipoYacht Club”, 1923-şk’ule “Buyukada Yati K’lubi Taş”işa niçinu. 1937-sti “Anatoliaşi K’lubi”şa niçinu. Eminoni do Kabataş sk’elepeşen na ulun k’aravi do zoğaluri avt’obusepe otxo k’un3’ulaşa me3’opxerot seferepe ikips. Bizant’iuri p’eriodis, k’un3’ulapes monast’erepe ik’idu. Mariami Nanaşi goşines na ixvenu ç’it’a oxvame Malimuri Zoğaşi Liseşi jileni binaşi avlis ren.
Kaşik adasi xususuri, Tavşan adasi, Yassiada do Sivriada oxen3aluri dixa ren do am k’un3’ulapes siviluri obargoba var iz’iren. Kinali adaşi gomorgva ren gon3’k’imeri p’laji. K’ap’ula muşis na uğun qureten çinoberi ren. Zoğap’icis k’ideri modernuri ç’it’a meçeti do mcveşi k’onak’epek k’oçişi tolepeşa mskvanoba o3’iraps. Kinali şk’ule Burgazadaşa ilinen. Heybeliadaşk’ele, Kaşik adasi ren. Heybeliadaşi t’k’ubi rak’anepeşi oşkendas k’ideri ren Malimeluri Zoğalur Liseşi jileni bina. 3’oxleni majura rak’anişi jin, çamişi ncalepunaşi doloxe a3’i gurapa na var meçaps Urumuri Şurieri N3’opula koren. Heybeliadaş sk’ele k’ala ren Malimeluri Zoğalur N3’opula. Mtel zoğap’iciş morgvalis golacans. Lok’ant’a do çaixanape renan majura k’ele. Obargobaş speropeşi k’ap’ulaş front’is golacans ar mskva qure. Kaşik adaşa na o3’k’en k’eles xalk’uri p’laji do Zoğaluri K’lubiş tesisepe koren. K’ap’ulas na ren çinoberi Değirmen burnuşi p’ik’nik’iş speroşa ilinen. Heybeliada ren xalk’oni qinoras, doguroni do sanat’oriumişi sebebiten. Xalk’uri p’lajepeşen Heybeliadaşi k’eles Yoruk Alişi p’laji ar mskva qures. Xolosonoba muşis ren Dil burnu coxoni p’ik’nik’uri spero. K’un3’ulaşi omjore k’ele ren uk’oçoni.
K’un3’ulapeş xalk’işi nak’onoba 3’anaşen 3’anaşa aşo ren: 1840: 1.816; 1865: 6.000; 1927: 11.691; 1950: 15.405; 1960: 19.834; 1970: 17.600; 1980: 18.232, 2000: 17.738. Monç’inoraşi morgvalis, xalk’işi nak’onoba qinora sezonişen vit fara k’onari manz’inen. Dolonişi çodinas nak’onoba na rt’uşen met’i iqven. Oxorepe, didopeten monç’inoraluri majurani oxorepe oqopinot ixmarinen.
|
TÜRKÇE
