|
"MEK'İRELOBAŞİ AK'T'EPE"
Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3ale do majura imp’erialist’i oxen3alepe k’ala, 1945-s na gyoç’k’u ek’onomiuri ak’t’epe, 1947-s na gyoç’k’u malimuri ak’t’epe do 1954-s na gyoç’k’u p’olit’ik’uri ak’t’epeten Turkia iqu entepeşa mek’ireli ar dobadona. Am mek’irelobaşi coğap’inameçaps na3ionaluri Şefi İsmet İnonu do muşi p’art’ia Xalk’işi Resp’ublik’uri P’art’ia ren. Majurani coğap’inameçapsti P’rezident’i Celal Bayari, Dudnaziri Adnan Menderesi do mutepeşi p’art’ia Demok’rat’i P’art’ia ren. Xe3alapek na naqonu, xalk’i do manz’agerepeşen mendra p’olit’ik’apeşi sebebiten çkvadoçkva negat’ivobape gamaxteret’u. Antepeşen ar teri ren 1963 “K’ip’risişi K’rizi”. Am k’riziş şk’ule, Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3aleşi P’rezident’i Lyndon B. Johnsonik Turkiaşi Resp’ublik’aşi Dudnaziri İsmet İnonus nuncğoneret’u ar kart’ali 5 Mbuloba 1964 ndğas. “Johnsonişi Kart’ali” oqopinotti na içkinen am kart’ali rt’u oncğoroni dok’ument’i, ant’i-imp’erialist’i k’arta dobadonamşine şeni.
Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3aleşi P’rezident’i Lyndon B. Johnsonişi kart’alis am tkvalepeten p’at’roni na rt’u goşinapu unt’u: “Tkvanda meçameri silaxepe, arxvala çkimi geçinaduten gaxmarenan...” Dudnaziri İsmet İnonuk xalk’is tolis it’ibari muşi moşletinu şeni, “Ağani ar kiana ik’iden. Turkiati ekonaşis dibargen.” yado na tku tina, samimi var aqopineret’u. Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3aleşa idu astaxolo Dudnaziri İsmet İnonuk. Gonk’ideri k’ont’akt’epe oçiçkaneret’u do K’ip’risişi temas ar gamaxtimuşi gza goreret’u. Ar k’eles imp’erialist’epes ti gendrik’upt’u ar k’eleti na nodgitun steri ikipt’u. Ti muşi emti na var akaçet’u, Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3aleş P’rezident’işi k’uçxeşa na ideret’u Dudnaziri İsmet İnonuşi k’abinet’i geintxinu. Dido xolosoni ar moxtasneris, Suleyman Demireli iqvasunt’u Dudnaziri.
Adnan Menderesişi xe3alak (NATO) Oçildre At’lant’iş Ak’t’işi P’akt’işa amaxteret’u Varşovaşi Malimuri P’akt’işa nodgituşi idiaten. Mara Turkiaşi NATO k’ala na rt’u k’ont’akt’epe dido rt’u mak’atureşi k’ont’akt’işen. Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3aleşi k’ont’rolişi tude rt’u Turkia. Em orapes, NATOşi p’at’i k’elepe na uçkit’u do aya on3’uranu şeni na ixandept’u k’aroroni mitxanepe kort’u Generaluri Şt’abis. Am dulya ixvenet’u dobadonamaqorope ofi3erepeşk’elen, Generaluri Şt’abis. Am temas mpuleri dulya na gyoç’k’apu, em oraşi Generaluri Şt’abişi Dudmaxvence Orgenerali Cemal Turali rt’u. Am ant’i-imp’erialist’uri dulyape ignapinu astaxolo. Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3aleş Ank’araşi Didelçobas na ixandept’u dixaluri at’aşe p’olk’ovnik’i Dicksonik xaziru “mpuleri rap’ori”. 22 3’ilva 1965 tariğoni am “mpuleri rap’ori”tenti p’olk’ovnik’i Dicksonik Vashingtonis Armiaşi K’arargaxiş Muxbirobaşi Burmeşa am çkinape nuncğonu: “Regimişa mek’ireli na va ren oxen3aluri ofi3erepe do malimuri ofi3erepeşen irişen texlik’onepe, ar p’rogramaşi doloxe opağu şeni vixandept…”
Murenki, gurami dobadonamaqorope na rt’u Haydar Tunçkanatik 7 X3ala 1966 tariğis Senat’oşi kursişen na qu ğarğala muşi k’ala, Amerik’aşi Ok’ont’aleri Oxen3aleş Ank’araşi Didelçobas na ixandept’u dixaluri at’aşe p’olk’ovnik’i Dicksonişk’elen na ixazirinu “mpuleri rap’ori” do tasfiyeşi list’a ognapu. Na3ionaluri dudoçvalaş jin çkvadoçkva st’at’iape muşi na gamiçkvinu Haydar Tunçkanatik na ognapu mpuleri ak’t’epe aşo ren: “Ek’onomiaşi Juroni Ak’t’epe”, “Xaçkuri P’rodukt’epeşi Ak’t’epe”, “K’redişi Ak’t’epe”, “P’olit’ik’uri Ak’t’epe”, “Malimuri Ak’t’epe”, “(NATO) Oçildre At’lant’iş Ak’t’işi P’akt’i şeni Jur do Dido K’eloni Ak’t’epe”, “Juroni Malimuri Temeluri do Oxvenuri Ak’t’epe”, “22 3’ilva 1965 tariğoni Mpuleri Dok’ument’i”.
Ar k’ele k’vazalişa mt’eruli gagnapa, majura k’eleti ant’i-Amerik’anuri gagnapa muşiten na içkinen Cemal Turalik naşkvu Generaluri Şt’abişi Dudmaxvencoba. Am dulya, nanç’inerot irixoloşk’elen iz’irinu xelebaten. Memduh Tağmaçi Generaluri Şt’abişi Dudmaxvence oqopinuten, Cevdet Sunayi-Suleyman Demirelişi ek’ibi ik’ap’et’inasunt’u do am ağani p’eriodis, mcveşi p’eriodişi dulya ik’itxasunt’u.
|
TÜRKÇE
